دولت سیزدهم با مسائل و بحران‌های جدی روبه‌رو است. سال‌ها تورم گسترده و رشد اقتصادی پایین ضربات جدی به معیشت کشور وارد کرده است که حل آن در کوتاه‌مدت امکانپذیر نخواهد بود. از سوی دیگر انتظارات بسیاری از دولت آینده در برخی طبقات به وجود آمده است که برآورده نشدن آن می‌تواند به ایجاد فضای یأس و بدبینی در کشور منجر شود. این معضلی است که از هم اکنون متولیان رسانه‌ای دولت آینده باید به فکر راه‌حل جدی برای آن باشند چراکه در غیر این صورت توان قوه مجریه برای انجام اقدامات جدی به شدت کاهش خواهد یافت.
شاید اگر قصد نابودی شخص یا نهادی را در افکار عمومی دارید، کافی است انتظارات از آن شخص و نهاد را به حد اعلا برسانید و بعد آن را بر زمین بکوبید. این همان اتفاقی است که امروز در برخی حوزه‌ها درباره دولت سیزدهم در حال روی دادن است، البته هیچ کس انتظار ندارد برخی انتظارات بجای مردم در خصوص اصلاح عملکرد‌ها بی‌جواب بماند، اما واقعیت این است که هم اکنون فضای کلی در حال حرکت به سمت برخی انتظارات بیش از اندازه است. طبیعی است که در صورت به نتیجه نرسیدن برخی از این انتظارات می‌توان شاهد ایجاد فضای یأس و سرخوردگی در بخشی از جامعه درونی ایران بود.
چرا بهبود در کوتاه‌مدت امکانپذیر نیست
اولین سؤال در این باره شاید این باشد که آیا دولت سیزدهم با شرایط ویژه‌ای در خصوص اداره کشور روبه‌رو است، پاسخ در این باره شاید آری باشد.
واقعیت این است شرایط پیش روی کشور در مسائل گوناگون نشان‌دهنده محدودیت‌های جدی برای دولت است. کافی است این نکته را در نظر بگیریم که هم اکنون دولت در سال جاری نزدیک ۲۰۰ هزارمیلیارد تومان کسری بودجه دارد.
این میزان کسری بودجه می‌تواند هر دولتی را در آینده دچار دردسر در خصوص مهار مسائلی مانند تورم و نقش نقدینگی در کشور کند. بر اساس احکام بودجه سال ۱۴۰۰ بخش مهمی از این کسری بودجه قراراست از طریق فروش اوراق قرضه جبران شود که به احتمال زیاد امکان افزایش آن وجود نخواهد داشت، از همین رو دست دولت سیزدهم برای هر گونه تغییر جدی در ردیف‌های بودجه سال جاری بسته خواهد بود.
همین روال درباره بودجه سال آینده نیز به احتمال زیاد تکرار خواهد شد، چراکه تغییر در منابع درآمدی دولت نیاز به اقدامات جدی در حوزه اقتصاد دارد که اغلب در یک بازه زمانی یک تا دو ساله ایجاد نمی‌شود، به عنوان مثال یکی از مهم‌ترین اقداماتی که قرار است کسری بودجه کشور را کاهش دهد و به ثبات قیمت‌ها کمک کند، تصویب قوانین مربوط به مالیات عایدی بر سرمایه و تراکنش‌های بانکی در مجلس شورای اسلامی است. به رغم اینکه چنین قانونی می‌تواند کسری بودجه دولت را تا حد چشمگیری کاهش دهد، اما در نهایت اجرای آن به دلیل ضرورت تأمین زیرساخت‌های لازم در حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نزدیک اجرای آن دو سال به طول خواهد انجامید. به این ترتیب اولین نشانه‌های ایجاد تعادل در زیرساخت‌های مالی کشور حتی در صورت اجرا در بودجه سال ۱۴۰۳ اثر خود را نشان خواهد داد، از این رو انتظار اینکه اصلاحات اینچنینی بتواند در کوتاه‌مدت تأثیر خود را نشان دهد، غیرواقع بینانه است.
۲ بدبیاری دولت سیزدهم
علاوه بر این در سال جاری نیز برخی مشکلات و بحران‌ها می‌تواند تأثیر مخرب خود را بر عملکرد دولت سیزدهم حفظ کند، به عنوان مثال هنوز بحران کرونا جدی‌ترین تهدید برای سلامت و روال زندگی عادی در کشور است. به رغم اینکه قدم‌های بسیار خوبی برای ساخت واکسن کرونا در کشور برداشته شده است و به زودی تزریق آن در سطح گسترده آغاز می‌شود، اما تاکنون تنها نزدیک ۵ درصد جمعیت کشور واکسینه شده‌اند و به نظر نمی‌رسد تا پایان دولت دوازدهم نیز جهش خاصی در این حوزه روی دهد، از این رو بدون هیچ تردیدی بار اصلی برای واکسینه کردن جمعیت کشور تا پایان سال ۱۴۰۰ به منظور ایجاد یک ایمنی جمعی مناسب بر عهده دولت سیزدهم خواهد بود. با توجه به بحران‌هایی همچون تأمین واکسن داخلی و واردات به موقع واکسن خارجی برای سریع‌تر کردن سیر واکسیناسیون، مسیر پرپیچ و خمی در مقابل دولت سیزدهم خواهد بود.
علاوه بر این دولت سیزدهم با بحران جدی در حوزه کالا‌های اساسی روبه‌رو خواهد بود، البته حجت‌الاسلام رئیسی در کنفرانس خبری خود به این نکته اشاره کرد که دولت وی به دنبال قطع ارتباط دلار با کالا‌های اساسی خواهد بود، اما واقعیت این است که بدون شک چنین اقداماتی در ماه‌های ابتدایی دولت سخت خواهد بود. با توجه به وجود خشکسالی جدی در کشور و کاهش تراز تولید مواد کشاورزی و همچنین افزایش جدی قیمت این کالا‌ها در بازار جهانی بدون شک دولت با فشار بسیار زیادی برای مقابله با این شرایط روبه‌رو خواهد شد.
متأسفانه هم اکنون نیز خبر‌های خوبی از واحد‌های تولیدکننده کشاورزی و دامی به گوش نمی‌رسد و بسیاری از این بحران‌ها عملاً روی دولت سیزدهم به خصوص در اوایل کار آن آوار خواهد شد. این لیست را می‌توان با ذکر موارد دیگری ادامه داد، از جمله اعتصاب‌های کارگری که در برخی صنایع در حال روی دادن است و بحران مسکن که به لطف کم‌کاری دولت مستقر در حوزه مسکن در حال تکرار است.
به این ترتیب روشن است که مقابله با تمام این مشکلات کار بسیار صعب و دشواری خواهد بود، البته در این میان برخی احتمال احیای برجام و آزاد شدن برخی منابع کشور را در بانک‌های خارجی مطرح می‌کنند. در صورت وقوع چنین رویدادی و احیای مجدد برجام قبل از شروع دولت سیزدهم می‌توان این انتظار را داشت که منابع مالی به نسبت مناسبی در اختیار دولت سیزدهم قرار بگیرد، اما یک محاسبه منطقی نشان می‌دهد چنین کاری در شرایط فعلی یک اشتباه محض است.
دولت بایدن مدت‌ها قبل از مذاکرات و حین مذاکرات بر این نکته تأکید کرده است که به دنبال یک توافق بزرگ‌تر با ایران بر سر مسائل موشکی و منطقه‌ای است، از سوی دیگر ایران نیز بر این نکته تأکید دارد که هر گونه احیای مذاکرات باید با برداشتن تمام تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن همراه باشد؛ امری که طرف امریکایی زیر بار آن نرفته و همین مسئله سبب شده است مذاکرات احیای برجام در وین تاکنون با نتیجه مناسبی همراه نباشد. به طور حتم توافقی که موارد فوق در آن لحاظ نشود به هیچ عنوان مورد موافقت ایران قرار نخواهد گرفت.
با در نظر گرفتن این موارد دل بستن به چنین توافقی از سوی دولت سیزدهم یک اشتباه راهبردی است و رئیس‌جمهور منتخب نیز در اظهار نظر‌های خود بر این نکته تأکید کرده که تلاش خواهد کرد دولت خود را بدون چنین وابستگی‌هایی اداره کند، البته طبیعی است که در صورت به ثمر رسیدن آن نیز امکان جدی برای کشور برای افزایش درآمد‌ها فراهم خواهد شد.
چاره چیست؟
این توصیف کوتاه از وضعیت موجود نشان می‌دهد دولت آینده با چه شرایطی روبه‌رو خواهد بود. از هم اکنون هم قابل پیش‌بینی است که برخی جریان‌های رسانه‌ای تلاش خواهند کرد با شروع دولت سیزدهم با نگاه منفی به بررسی عملکرد آن بپردازند.
به طور حتم هر چقدر مدت‌زمان بیشتری از آغاز دولت بگذرد این فشار‌ها تشدید خواهد داشت؛ این همان مسئله‌ای است که مصطفی تاج‌زاده فعال سیاسی اصلاح‌طلب بار‌ها بر آن تأکید کرده است، البته حساب‌کشی از دولت و انتقادات سازنده مسئله‌ای است که هیچ کس آن را رد نمی‌کند، اما روشن است که برخی فضاسازی‌های رسانه‌ای برای برجسته‌تر کردن مشکلات با اهداف خاص انجام می‌پذیرد، شاید تنها پاسخ جدی به این مسئله ضرورت توجه هر چه بیشتر دولت آینده به رسانه‌ها برای توصیف وضعیت موجود، مشکلات و همچنین تشریح دستاورد‌های آن خواهد بود، در صورتی که چنین اقدامی انجام نگیرد، با توجه به جو سنگین رسانه‌ای و فضاسازی‌های موجود و همچنین انتظارات سنگینی که از دولت سیزدهم برای بهبود فضا وجود دارد، به سرعت شاهد ایجاد یک فضای یأس در بین اقشار و طبقاتی خواهیم بود که از دولت آینده حمایت می‌کنند. در این صورت و با از دست دادن حمایت این طبقات، کار دولت برای انجام اصلاحات جدی در فضای اجرایی کشور بسیار سخت و مشکل خواهد شد؛ این همان مسئله‌ای است که متولیان امور رسانه‌ای در دولت آینده برای حل آن باید به راه‌حل‌های جدی فکر کنند.
