بنابر گزارشی که والاستریتژورنال منتشر کرده، اروپاییها با تکیه بر لزوم طولانیتر کردن زمان گریز هستهای ایران، طرحی دارای سه محور ارائه دادهاند که طبق آن عملاً زیرساختهای مربوط به سانتریفیوژهای ایران جمعآوری خواهد شد.
در فاصله توقف مذاکرات هستهای در وین و در کنار گمانهزنیها درباره آینده مذاکرات، گزارشهایی درباره اقدامات طرفین نیز منتشر میشود. در همین چارچوب، روزنامه والاستریت ژورنال نوشت که مقامهای امریکایی و اروپایی مدعیاند، زمان گریز هستهای ایران یعنی مدت زمان انباشت مواد هستهای برای ساخت بمب، به دو تا سه ماه کاهش یافته و این در حالی است که به زعم آنان، این زمان در پی توافق برجام به یک سال رسیده بود. چنین وضعیتی برای دولت جو بایدن، رئیسجمهور امریکا به چالش تبدیل شده است. علاوه بر این، مقامهای غربی بر این باورند که کندی پیشرفت در مذاکرات هستهای به ایران فرصت میدهد تا دانش فنی بازگشتناپذیر در خصوص فلز اورانیوم، سانتریفیوژها و تولید اورانیوم غنیشده را کسب کند. از این رو مقامات اروپایی برای طولانی کردن زمان گریز هستهای ایران، طرحی سه محوری را ارائه کردهاندکه طبق آن، از ایران میخواهند علاوه بر انبار کردن و مهروموم کردن سانتریفیوژهای پیشرفته، زیرساختهای الکترونیکی برای این دستگاهها نیز برچیده شوند و ظرفیت تولید سانتریفیوژ در ایران نیز محدود شود. این موضوع به ویژه از این جهت اهمیت دارد که در پی توافق برجام، با این استدلال که ایران دانش کافی برای استفاده از سانتریفیوژ را ندارد، استفاده این کشور از این دستگاهها محدود شد، اما چندین مقام ارشد غربی به والاستریتژورنال گفتهاند که امروزه این ارزیابی تغییر کرده است. در ادامه این گزارش آمده است که در مذاکرات هستهای در وین، مذاکرهکنندگان در آستانه توافق درباره فرستادن ذخایر اورانیوم به روسیه بودهاند. البته مشخص نیست که پیشنهاد سهمحوری اروپاییها هم در جریان شش دور مذاکرات اخیر با طرف ایرانی در میان گذاشته شده است یا خیر، اما به نقل از منابع مطلع به این موضوع اشاره شده که ایران تأکید کرده، نمیگذارد هیچ سانتریفیوژی تخریب شود.
پیشرفت ایران فراتر از انتظار بود
نگرانی غربیها از ادامه روند کنونی فعالیتهای هستهای ایران، در موضعگیری اخیر رابرت مالی، نماینده امریکا در امور ایران مشهود است. مالی روز چهار شنبه به شبکه خبری سیانان گفت: «اگر ایران همچنان برنامه هستهای خودش را گسترش دهد و توافقی هم در کار نباشد، ممکن است زمانی برسد که دیگر توافق اصلی برای ما منافع منعاشاعهای در بر نداشته باشد. البته هنوز به آن نقطه نرسیدهایم.» این اظهارات به روشنی تمایل غربیها برای مداخله در این زمینه را توجیه میکند. بخش دیگری از گزارش والاستریتژورنال نیز مؤید همین امر است. در ادامه این گزارش آمده است که ایران طی یک سال گذشته اکثر سانتریفیوژهای نسل دوم خود را به کار گرفته است. سرعت این دستگاهها سه تا چهار برابر بیشتر از سانتریفیوژهایی است که ایران بنابر توافق هستهای برجام مجاز به استفاده از آن است. سرعت و میزان موفقیت ایران در استفاده از این دستگاهها به مراتب بیشتر از چیزی بوده که بسیاری از ناظران انتظار داشتهاند. نگرانی اصلی مقامهای کشورهای غربی این است که ایران در فناوری مورد نیاز برای استفاده بهینه از سانتریفیوژها تبحر پیدا کرده است. به طور خاص، ایران مهارت خود را در استفاده از سانتریفیوژهای نسل دوم هم بهبود بخشیده است.