گاهی خبر‌هایی در رسانه‌های بیگانه پخش می‌شود که برای مخاطب ایرانی چندان مسئله نیست. حرف‌ها و تحلیل‌هایی از ایران گفته می‌شود که هیچ بازخوردی در میان مردم کوچه و بازار ندارد. اما چرا از این صحبت‌ها فراوان مطرح می‌شود؟
برخی منتقدان معتقدند مطبوعات ذاتاً پرهیاهو، جنجالی و احساس‌برانگیزند، اما حقیقت این است که در بسیاری موارد آن‌ها را بی‌صدا، خنثی و محافظه‌کار می‌یابیم. شاید بدین سبب که کناره‌گیری زیرکانه از برخی وقایع، ایمن‌تر از جنجالی عمل کردن است. چه بسیار ماجرا‌های هیجان‌انگیزی که- برخلاف حوادث معمولی، اما جنجالی شده- کمتر به آن‌ها توجه می‌شود و چه بسیار رخداد‌هایی که نه تنها جزئیات اصلی بلکه کل ماجرا نادیده گرفته می‌شود، حتی آن‌هایی که اهمیت‌شان انکارناپذیر است. یک شگرد رسانه‌ای هست که می‌گوید بعضی حرف‌ها را باید زد، اما نه برای امروز بلکه برای روز مبادا. به این شگرد می‌گویند سکوت و عبور. اما این خبر در جای دیگری به کار گرفته می‌شود وقتی می‌خواهند بگویند رفتار ایران در انرژی هسته‌ای هم بد است. حقوق بشر هم کنارش گذاشته می‌شود.
در این باره دکتر علیرضا داوودی استاد دانشگاه و کارشناس رسانه گفت‌وگویی با خبرگزاری فارس داشته است. او می‌گوید: «در تکنیک سکوت و عبور، ذهن مخاطب نسبت به یک موضوع کاملاً منفی می‌شود بدون ورود به جزئیات یا حاشیه‌هایش. به عبارتی از این خبر با سکوت عبور می‌کند.»
وی می‌افزاید: «مسئله‌ای که رسانه‌ها راجع به آن صحبت می‌کنند، لزوماً برایشان مهم تلقی نمی‌شود. آنجا‌هایی که مسائلی را ساکت می‌کنند و از آن عبور می‌کنند، به منزله این است که می‌خواهند در واقع جایی آن را بیاورند و بیشتر بپردازند و این پردازش در نهایت منجر به ایجاد درگیری‌های ذهنی و اصطکاک‌های کلامی بین مخاطب با رسانه‌های موجود در کشور می‌شود.».
اما این خبر خنثی که بار‌ها شنیده شده یک روز به کار می‌آید. در جایی که لازم است مخاطب را نسبت به موضوعی توجیه کنند. ذهن مخاطب آماده است که آن خبر قدیمی و تکراری را که با سکوت از آن گذشته است به عنوان یک اصل مسلم بپذیرد. در همین رابطه داوودی توضیح می‌دهد: «پرداختن رسانه‌های بیگانه به مسائلی مثل بحث حقوق بشر عمدتاً نشئت گرفته از این تکنیک است. اما چون الان اولویت جامعه نیست، فشار سنگین می‌گذارند، ولی مخاطب را وادار به سکوت می‌کنند. چون الان اولویت مخاطب نیست که بخواهد درباره آن صحبت کند یا کامنت بگذارد. اما آن را در ذهن مخاطب می‌کارند. کجا از آن بهره‌برداری می‌کنند؟ آنجایی که می‌خواهند یک نسبتی مثلاً بین موضوعات بین‌الملل، موضوعات اقتصادی، اما با محوریت سه‌گانه دیگری ایجاد کنند. یکباره این بحث حقوق بشر را به صورت عاطفی مطرح می‌کنند و می‌آید بالا. حالا مخاطب یک جایی درباره آن سکوت کرده است و این‌ها هم از آن عبور کرده‌اند و جمع شده است. هر نوع مسئله غیرواقعی که این‌ها درباره حقوق بشر مطرح کنند، قطعاً در جامعه خواهد گرفت، چون نشئت گرفته از آن سکوت مهندسی شده و عبور اجباری است.»
شگرد‌های رسانه‌های بیگانه برای تغییر ذهن مخاطب فارسی‌زبان هر روز بیشتر می‌شود. آگاهی و درک این عملیات شناختی قسمتی از سواد رسانه‌ای مورد نیاز امروز ایران‌مان است.
