سرویس بینالملل جوان آنلاین: خروج سریع و در واقع عقبنشینی عجولانه نیروهای امریکایی از افغانستان به دستور جو بایدن که سرانجام به فروپاشی دولت در کابل و سلطه طالبان بر افغانستان منجر شد، انتقادات زیادی را از وی در داخل و خارج این کشور به دنبال داشته است. در داخل امریکا دونالد ترامپ رئیسجمهور پیشین خواهان کنارهگیری جو بایدن به دلیل بحران افغانستان شد. ترامپ که در دوره او خروج نظامیان امریکایی از افغانستان برنامهریزی و آغاز شد، گفته است: «آنچه جو بایدن با افغانستان انجام داده افسانهای است و این یکی از بزرگترین شکستها در تاریخ امریکا خواهد بود.» در خارج امریکا هم شرکای اروپایی واشنگتن زبان به انتقاد از تصمیم بایدن گشودند؛ از جمله «ماتئو رنزی» نخستوزیر پیشین ایتالیا گفت: «رئیسجمهور امریکا اشتباهی تاریخی در افغانستان مرتکب شد و راه دونالد ترامپ را ادامه داد.» درکنار این انتقادات، انتشار گزارشی جدید درباره پیامدهای فاجعهبار انسانی و مالی جنگ امریکا در افغانستان به توجیهی برای دولت بایدن برای خروج از افغانستان تبدیل شد.
گزارش جدید
مؤسسه امور عمومی و بینالملل واتسون در دانشگاه براون اواخر مرداد ۱۴۰۰ در گزارشی جدید اعلام کرد هزینه جنگ امریکا در افغانستان که از پاییز ۲۰۰۱ آغاز شد و قرار است تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی تمام شود، ۲۶/۲ تریلیون دلار بوده است. این هزینه را وزارت دفاع و وزارت خارجه امریکا انجام داده است. از سوی دیگر طی این مدت ۲۴۱ هزار نفر به طور مستقیم در نتیجه این جنگ کشته شدهاند. انتشار این گزارش جدید آن هم در زمانی که با دستور خروج عجولانه و بدون تأمل نیروهای امریکایی از افغانستان از طرف جو بایدن، پرونده جنگ امریکا در این کشور به بدترین شکل ممکن بسته میشود، صفحه دیگری از رسوایی واشنگتن در جنگ افغانستان را گشوده است. هر چند دولت جو بایدن اعلام کرده بود این روند تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ پایان خواهد یافت، اما عملاً ایالات متحده و دیگر کشورهای ناتو بسیار سریعتر از برنامهریزی قبلی نیروهای خود را از افغانستان خارج کردند. امریکا پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به بهانه مبارزه با تروریسم و سرنگون کردن حکومت طالبان در افغانستان که آن را متهم به همدستی با القاعده کرده بود به این کشور حمله و رژیم طالبان را سرنگون کرد. بنا بر آمارها در این اشغالگری نظامی که غیر از ایجاد ناامنی هرچه بیشتر و ویرانی ثمرهای در برنداشت، هزاران غیرنظامی افغان جان خود را از دست دادند. طی این ۲۰ سال در مجموع ۲ هزار و ۴۴۸ هزار نظامی امریکا در این جنگ کشته شدند و هزار و ۱۴۴ نفر از نیروهای ائتلاف ناتو نیز در این جنگ جان خود را از دست دادند. همچنین ۶۹ هزار نیروی افغانستانی نیز در این جنگ جان خود را از دست دادند. این آمار شامل کسانی نمیشود که به دلیل بیماری، عدم دسترسی به غذا، آب و زیرساختها و دیگر نتایج غیرمستقیم جنگ جان خود را از دست دادهاند.
حضور بیحاصل
حضور نظامی امریکا و ناتو در افغانستان حاصلی جز کشتار مردم این کشور، افزایش ناامنی و تولید بیسابقه مواد مخدر برای این کشور جنگزده نداشته است. در ۲۰ سال گذشته با قدرت گرفتن دوباره طالبان و توافق صلحی که دولت ترامپ با آن در دوحه منعقد کرد، اکنون بایدن به ناچار باید بدون کسب هیچ دستاوردی به این اشغالگری که با ناکامی به مراتب بدتر از جنگ ویتنام همراه بود، پایان دهد. پس از دستور بایدن برای خروج فوری نیروهای امریکایی و ناتو، کارشناسان و برخی مقامات ارشد افغانستان درباره ایجاد خلأ قدرت در این کشور پس از خروج نیروهای امریکایی و ناتو و سوءاستفاده طالبان از این مسئله برای گسترش جنگ در افغانستان هشدار داده بودند. وقایع بعدی، به ویژه پیشرویهای سریع طالبان و نیز فروپاشی غیر قابل پیشبینی ارتش و دولت مرکزی افغانستان و فرار اشرف غنی رئیسجمهور که در نهایت موجب سیطره طالبان بر کابل شد، بر درستی این هشدارها صحه گذاشتند. تسلط طالبان بر افغانستان را میتوان به منزله خاتمه تلاشهای ۲۰ ساله امریکا و متحدان غربی آن برای «بازسازی افغانستان به شکل یک دموکراسی مدرن» دانست. نیکلاس گوسدف کارشناس سیاسی میگوید: «اینگونه خروج امریکا از افغانستان، خط سیاهی است در مقابل کشورهایی از جمله اوکراین، گرجستان و مولداوی. عنوان متحد امریکا خارج از چارچوب ناتو هیچ نتیجهای برای افغانستان نداشته و حتی اوضاع در این کشور را وخیمتر کرده است.»
رویکردی زیر سؤال
نتیجه جنگ بیحاصل افغانستان اکنون کل رویکرد مبارزه با تروریسم امریکا را که به این بهانه به افغانستان در سال ۲۰۰۱ حمله کرد زیر سؤال برده است. بایدن در سخنرانی اخیر خود مدعی شد هدف از اشغال ۲۰ ساله افغانستان، مبارزه با تروریسم بوده، ولی میزان موفقیت واشنگتن در این زمینه حتی از سوی بالاترین مقام ارتش امریکا زیر سؤال رفته است. ژنرال «مارک میلی» رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا گفته است تسلط سریع طالبان بر افغانستان میتواند به زودی منجر به افزایش چشمگیر تهدیدهای تروریستی در سطح منطقه شود. بدین ترتیب امریکا پس از ۲۰ سال اشغال، چند تریلیون دلار هزینه و صدها هزار کشته بدون کسب دستاوردی حتی در زمینه کاهش تهدیدات تروریستی افغانستان را ترک میکند. به رغم این انتقادات، اما جو بایدن بر درستی تصمیم خود در خارج کردن نیروهای امریکایی از افغانستان در راستای پایان دادن به جنگهای بیپایان که امریکا در دو دهه اخیر خود را درگیر آن کرده است پافشاری میکند.
افول امپراطوری و الزام کاهش تعهدات
امریکا پس از جنگ جهانی دوم و پیدایش نظام دوقطبی در جهان در دوره جنگ سرد، در نقش یک امپراطور جهانی جنگهای زیادی را به بهانه جلوگیری از نفوذ کمونیسم به راه انداخت و نیز در کشورها و مناطق مختلفی به مداخلهجویی پرداخت. جنگ ویتنام به عنوان نقطه عطفی در راستای جلوگیری از روی کارآمدن رژیمهای کمونیست در جنوب شرق آسیا به منزله نقطه آغاز افول سیاسی و نظامی امریکا و پر تلفاتترین درگیری نظامی واشنگتن پس از جنگ جهانی دوم بود. پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ و در دوره پسا جنگ سرد نیز امریکا ابتدا داعیهدار نظم نوین جهانی شد و پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به بهانه مبارزه جهانی با تروریسم، در دوره زمامداری جورج دبلیو بوش به جنگ افروزیهای جدیدی پرداخت. امریکا ابتدا به بهانه مقابله با القاعده به عنوان متهم حادثه ۱۱ سپتامبر و سرنگون کردن حکومت طالبان در افغانستان که آن را متهم به همدستی با القاعده کرده بود به این کشور حمله و آن را سرنگون کرد. در مرحله بعد امریکا بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل در مارس ۲۰۰۳ به عراق حمله کرد. بعدها دونالد ترامپ رئیسجمهور سابق امریکا ادعا کرد جنگهای امریکا در غرب آسیا حدود ۷ تریلیون دلار هزینه مالی برای امریکا دربرداشته است. بدین ترتیب واشنگتن رویکرد جنگ افروزی و میلیتاریسم را اتخاذ کرد و در این مسیر موجب مرگ هزاران نظامی امریکایی شد. این جنگها و توسعه روز افزون نظامی امریکا به همراه افزایش مستمر بودجه نظامی این کشور با انتقادات شدیدی مواجه شده است. مسئله مهم این است که امریکا اکنون ناچار است با کاهش مداخلات خارجی و کاهش حضور نیروهای خود در اقصی نقاط جهان نه فقط از بار هزینههایش بکاهد، بلکه منابعش را برای بازسازی اقتصاد تحت فشار و نیز به منظور مقابله با رقبای اصلی بینالمللی خود یعنی چین و روسیه تجمیع نماید. ضمن اینکه امریکا اکنون درگیر بحران ناشی از همهگیری ویروس کرونا و تبعات اقتصادی ناشی از آن مانند کاهش رشد اقتصادی، افزایش شمار بیکاران، افزایش شدید فقر و گرسنگی و انواع نابسامانیهای اجتماعی است. گزارشهای متعدد نیز نشانگر وضعیت وخیم زیرساختهای این کشور و نیاز شدید به بازسازی آنهاست. البته دولت فدرال امریکا به جای اینکه با کاهش بودجه نظامی به اختصاص منابع مالی لازم برای نوسازی زیرساختها به خصوص جادهها، پلها، تأسیسات آب و برق و مانند آن بپردازد، هر سال بودجه نظامی امریکا را در راستای منافع مجتمعهای نظامی - صنعتی افزایش داده است. با این حال واقعیتهای غیر قابل کتمان، واشنگتن را ناچار به کاهش ماجراجوییهای خارجی کرده است. بنابراین به نظر میرسد مسیری را که ترامپ تحت عنوان کاهش تعهدات خارجی امریکا آغازگر آن و مبدع خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و سپس عراق شد، اکنون توسط بایدن به عنوان الزامی ناگزیر و انتخابی از سر اجبار دنبال میشود.