عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های یک بازی برد- برد است، اضافه شدن ایران به آن سازمان هم برای تهران و هم برای کشور‌های عضو یک مزیت بزرگ استراتژیک ایجاد می‌کند، با این حال در اجلاس دوشنبه عضویت ایران در شانگ‌های قطعی نشده است.
سال ۱۳۹۲ حسن روحانی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در اولین سفر دیپلماتیک خود به قرقیزستان سفر کرد تا در نشست سازمان همکاری شانگ‌های شرکت کند. آن روز‌ها رئیس‌جمهور وقت گمان می‌کرد کلید حل مشکلات بین‌المللی ایران در دست امریکایی‌هاست. او به وضوح اعلام کرده بود باید سراغ خانه کدخدا رفت. برخی مدیران وزارت خارجه در شرح آن روز‌های دولت می‌گویند: «آقای رئیس‌جمهور پایش در شرق و دلش در غرب بود». از آن روز بیش از هشت سال گذشته و رؤیا‌های روحانی نقش بر آب شد؛ سیاست ارتباط با امریکا و همکاری با اروپا حتی نتوانست در موارد ضروری، چون واردات واکسن و دارو به درستی عمل کند. به نظر با پیروزی سیدابراهیم رئیسی در انتخابات راهبرد‌های جمهوری اسلامی ایران در ارتباطات دیپلماتیک با تغییرات اساسی روبه‌رو خواهد شد. به طرز جالب توجهی رئیسی نیز مانند روحانی اولین سفر خارج از کشور خود را با حضور در دوشنبه پایتخت تاجیکستان و به مناسبت برگزاری اجلاس شانگ‌های آغاز می‌کند، اما این بار در تیم دیپلماتیک ایران نه خبری از توهم رابطه با غرب است و نه تصورات غیرواقع‌بینانه از ارتباط با کشور‌های بلوک شرق.
شعیب بهمن، کارشناس روابط آسیای میانه و حوزه قفقاز درباره سفر رئیس‌جمهور به دوشنبه به «مشرق» می‌گوید: عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های یک بازی برد- برد است، اضافه شدن ایران به آن سازمان هم برای تهران و هم برای کشور‌های عضو یک مزیت بزرگ استراتژیک ایجاد می‌کند. در ادامه بخش‌های مهم این گفتگو را می‌خوانید.
کارشناس مسائل قفقاز درباره اولین سفر منطقه‌ای سید ابراهیم رئیسی همزمان با نشست شانگ‌های گفت: سفر آقای رئیسی از دو زاویه قابل بحث و بررسی است. بخش اول آن حضور در سازمان همکاری شانگ‌های است. ایران از مدت‌ها قبل عضو ناظر این سازمان بوده و این بار احتمال آن وجود دارد که در نشست آتی مسئله عضویت دائم به رأی گذاشته شده و مورد پذیرش واقع گردد. بخشی از همکاری‌های منطقه‌ای ایران می‌تواند در قالب سازمان شانگ‌های تأمین شود. سازمان شانگ‌های بستری برای توسعه مناسبات و همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه با کشور‌های عضو آن است. علاوه بر این دیدار‌های دوجانبه میان رئیس‌جمهور ایران با مقامات حاضر در اجلاس صورت می‌گیرد که این رایزنی‌ها نقش مهمی در ایجاد پل ارتباطی میان ایران و کشور‌های منطقه دارد. توسعه همکاری‌های منطقه‌ای هم به معنای شکست فشار‌های غرب برای انزوای ایران است و هم به معنای پیگیری سیاست اولویت همسایگان و نگاه به شرق در دولت آقای رئیسی.
عضویت ایران؛ بازی برد- برد
شعیب بهمن در تشریح نتایج واقع‌بینانه از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های می‌گوید: سازمان شانگ‌های بر اساس همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده است. سازمان شانگ‌های شبیه سازمان امنیتی، چون ناتو یا سازمان اقتصادی همچون اکو نیست. این سازمان در سال‌های گذشته تلاش کرده است همه جوانب منطقه‌ای و بین‌المللی را مورد توجه قرار دهد. مشارکت ایران می‌تواند تسهیل‌کننده توافقات دوجانبه با کشور‌های منطقه شود. وقتی قرار است توافق دوجانبه با کشوری انجام دهیم نیاز به طراحی پیش‌زمینه و ظرفیت‌سازی دارد، اما همکاری در قالب سازمان باعث می‌شود بخشی از مسیر همکاری از قبل طی شده و مناسبات به هم گره بخورد. این اتفاق زمینه را برای همکاری بالا می‌برد.
با توجه به استعداد‌های اقتصادی که در کشور‌های عضو شانگ‌های وجود دارد و نیز ظرفیت‌ها، توانایی‌ها و مزیت‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی که در ایران وجود دارد، توسعه مناسبات می‌تواند تأمین‌کننده منافع همه طرفین باشد. کشور‌های آسیای مرکزی می‌توانند بازاری مناسب برای کالا‌های ایران باشند. از سویی در بستر شانگ‌های میزان همکاری‌های ایران با روسیه و چین بالا می‌رود و از سویی دیگر موقعیت جغرافیایی ایران فرصتی مناسب برای ترانزیت کالا و حمل و نقل آن برای کشور‌های حوزه شانگ‌های ایجاد می‌کند. عضویت ایران هم برای ایران و هم برای کشور‌های عضو یک مزیت به شمار می‌رود.
عضویت ایران قطعی نشده است
کارشناس مسائل منطقه درباره احتمال عضویت ایران در سازمان شانگ‌های در نشست شهر دوشنبه گفت: با توجه به رایزنی‌های صورت گرفته احتمال عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های بالاست، اما این موضوع قطعی نشده است. باید منتظر ماند تا اجلاس تشکیل و نتیجه رأی‌گیری مشخص شود.
سازوکار سازمان شانگ‌های به این گونه است که حتی اگر یک کشور نیز مخالف عضویت کشوری جدید در آن باشد، عضویت دائم مورد پذیرش واقع نمی‌شود. در شانگ‌های نیاز به اجماع همه‌جانبه است، البته رایزنی‌های خوبی صورت گرفته است. عضویت در سطح ناظر در سازمان همکاری شانگ‌های به معنای آن است که تنها می‌توان روی اقدامات سایر کشورها، از دور نظر داشت، اما در عضویت دائم، سطح همکاری‌ها و تعهدات بالا می‌رود. عضویت ایران در این سازمان گامی مؤثر در جهت افزایش و توسعه همکاری‌های بین‌المللی است.
