سرویس اقتصادی جوان آنلاین: در حالی که یکی از برنامه‌های ویژه دولت سیزدهم، توسعه برنامه‌های پتروپالایشی است، خبرگزاری رویترز در گزارشی مفصل از صادرات بنزین به عنوان الگویی برای شکست تحریم‌ها یاد کرده است.
به گزارش «جوان»، در طول چهار دهه‌ای که از پیروزی انقلاب اسلامی ایران گذشته است، امریکایی‌ها و غرب برنامه‌های ویژه‌ای برای محدودسازی درآمد‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران اجرایی کردند. تحریم‌های غربی، یک هدف مشخص را پیگیری می‌کرد که چیزی جز فروپاشی اقتصادی ایران نبود.
بهترین نقطه برای تحقق این هدف، کاهش درآمد‌های نفتی به عنوان اصلی‌ترین بخش از اقتصاد کشور بود که البته در پاره‌ای از اوقات به دلیل نیاز بازار‌های جهانی به نفت ایران از فشار تحریم‌ها کاسته شد، اما به محض آنکه تولید جهانی نفت افزایش یافت، دوباره تحریم‌ها جدی‌تر شد، آن هم به بهانه‌های مختلف و واهی.
در سال ۲۰۱۸ که ترامپ تصمیم گرفت از برجام خارج شود، بسیاری پیش بینی می‌کردند اوضاع اقتصادی ایران به فروپاشی کامل برسد. گرچه این تحریم‌ها، فشار‌های بسیاری را به اقتصاد ایران وارد کرد، ولی با توجه به ظرفیت‌سازی بزرگی که در صنعت پتروشیمی و پالایشی انجام شد، بخشی از این فشار‌ها با صادرات فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی خنثی شد. موضوع مهمی که از دید رسانه‌های غربی دور نمانده و به بهانه صادرات بنزین به ونزوئلا و لبنان مورد واکاوی آن‌ها قرار گرفته است. از نظر کارشناسی، ایران کشوری است که همواره با تحریم‌های نفتی مواجه می‌شود و همین موضوع مسبب به کارگیری روش‌های خنثی‌سازی تحریم‌ها شده است.
در ابتدای دهه ۷۰ یکی از این راهکار‌ها مورد استفاده قرار گرفت؛ جایی که نظام تصمیم گرفت برای کاهش فشار‌های افتصادی، روی لجستیک صادرات نفت سرمایه‌گذاری کند، بر همین اساس توسعه ظرفیت نفتکش‌ها در دستور کار قرار گرفت، طوری که طی دو دهه ایران به بزرگ‌ترین دارنده ناوگان نفتکش‌ها تبدیل شد.
از آنجا که سیاست جمهوری اسلامی ایران پس از جنگ، صادرات حداکثری نفت بود و در ابتدای دهه ۷۰ نیز نخستین تحریم جدی نفت ایران شکل گرفت، تصمیم گرفته شد با توسعه ظرفیت پالایشی کشور، نه تنها از واردات فرآورده‌های نفتی به‌ویژه بنزین جلوگیری شود، بلکه ایران به آرامی در میان صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی جا باز کند که به مانند نفت تحریم شدنی نبود.
در همان دوره دو پالایشگاه بزرگ ساخته شد، ولی در دولت اصلاحات، توسعه ظرفیت پالایشی متوقف و ایران دوباره به واردکننده بنزین تبدیل شد. هشت سال انفعال موجب شد در دولت بعدی ایران، امریکایی‌ها روی تحریم صادرات بنزین کار کردند تا تهران را زمینگیر کنند. در این دوره، دوباره توسعه ظرقیت پالایشی و پتروشیمی آغاز شد و در دولت روحانی به بهره‌برداری رسید.
شکست تحریم‌ها
ثمره این تصمیم شد اینکه ایران به جرگه کشور‌های صادرکننده فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی بپیوندد. موضوع مهمی که باعث شد بخشی از خلأ درآمد‌های نفتی جبران شود. در این‌باره رویترز در گزارشی نوشته است: «تحریم‌های صادرات نفت خام باعث شد ایران که تا همین سه سال پیش واردکننده بنزین بود به صادرکننده این محصول تبدیل شود و با افزایش صادرات محصولات پتروشیمی و نفتی، منبع درآمدی خود را تغییر دهد و هدف امریکا برای قطع درآمدهایش را با شکست مواجه کند.»
امریکا در سال ۲۰۱۸ علیه صنعت نفت و گاز ایران تحریم‌هایی را اعمال کرد تا منابع درآمدی جمهوری اسلامی ایران را از بین ببرد. این اقدامات، صادرات نفت خام ایران را بسیار کاهش داد، اما نتوانست بر فروش سوخت و محصولات پتروشیمی که رهیابی آن‌ها بسیار دشوارتر است، تأثیر چندانی بگذارد. نفت خام ایران به علت گرید (درجه) و سایر ویژگی‌هایش قابل شناسایی است و در عین حال، نفتکش‌های بزرگ آسان‌تر از طریق ماهواره قابل شناسایی هستند.
بر اساس آمار وزارت نفت و بانک مرکزی ایران، این کشور سال ۲۰۲۰ تقریباً ۲۰ میلیارد دلار محصولات پتروشیمی و نفتی صادر کرده است. دولت ایران در ماه آوریل اعلام کرد این صادرات منبع اصلی درآمدهایش است. در این گزارش اشاره شده که خریداران بیشتری برای محصولات پالایش شده وجود دارد تا واردکنندگانی که پالایشگاه‌های خود را با نفت ایران تطبیق داده‌اند.
به علاوه، ایران بخشی از سوخت خود را از طریق کامیون به همسایگانش صادر می‌کند که تراکنش‌های کوچکی را شامل می‌شود و برای وزارت خزانه‌داری امریکا رهگیری و دنبال کردن آن‌ها سخت است. یک منبع آگاه نزدیک به وزارت نفت ایران که نخواست نامش فاش شود، گفت بنزین صادراتی ایران با کامیون به افغانستان و پاکستان ارسال می‌شود و از طریق خلیج فارس به امارات منتقل می‌شود.
تاجران می‌گویند، عراق و برخی کشور‌های آفریقایی نیز بنزین ایران را خریده‌اند، در حالی که چندین محموله بنزین ایران به ونزوئلا ارسال شد.
برنامه وزارت نفت چیست؟
موفقیت ایران در صادرات فرآورده‌های نفتی موجب شده است وزارت نفت، برنامه مهمی برای توسعه ظرفیت پالایشی تنظیم کند. جواد اوجی، وزیر نفت گفته است این وزارتخانه قصد دارد میزان ظرفیت پالایشی کشور را به بیش از ۸۰۰ هزاز بشکه در روز افزایش دهد.
همچنین با اجرای قانون پتروپالایشگاه‌ها، بخش مهمی از منابع مورد نیاز تأمین خواهد شد و هم‌اکنون چند مجوز برای شروع به کار صادر شده است. سیاست اصلی جمهوری اسلامی ایران برای ایمن ماندن از تحریم‌ها، روی همین موضوع بنا شده که به نظر می‌رسد در این دولت قرار است با شدت و سرعت بیشتری دنبال شود.
