در شرایطی پرداخت یارانه‌های پنهان ارقام سنگین‌تری را در گذر زمان به خود اختصاص داده و از هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان عبور کرده است که هنوز برنامه جدی برای اصلاح این روند در دستور کار قرار ندارد.
به گزارش ایسنا، یکی از پرچالش‌ترین بخش‌های بودجه که در اصلاح ساختاری مورد تأکید است به یارانه‌های پنهان و آشکار با هزینه‌های سنگین تحمیل شده به دولت برمی‌گردد.
گزارشی که سازمان برنامه و بودجه در مورد یارانه‌های پنهان در سال ۱۳۹۷ از آن رونمایی کرد، نشان داد که سالانه حدود ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه در بخش بودجه‌ای، فرابودجه‌ای و یارانه پنهان وجود داشته که از این رقم حدود ۶۰۰ هزار میلیارد تومان به حوزه انرژی، نفت و مشتقات آن اختصاص داشت که ۲۱۵ هزار میلیارد تومان آن متعلق به بنزین بود. همچنین ۳۰۰ هزار میلیارد به یارانه بودجه‌ای و فرابودجه‌ای تعلق داشت.
این در حالی است که آخرین آماری که میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت سیزدهم در رابطه با وضعیت یارانه‌های پنهان اعلام کرد، نشان داد سالانه ۶۳ میلیارد دلار یارانه در این بخش پرداخت می‌شود.
بر این اساس، اگر حجم پرداخت یارانه پنهان با متوسط نرخ ۲۵ هزار تومانی دلار در سال جاری محاسبه شود، به بیش از هزار و۵۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان در سال می‌رسد. در کنار یارانه‌های سوخت، از جمله یارانه پنهان سنگین پرداختی دولت در سال را می‌توان پرداخت ارز ۴ هزار و۲۰۰ نام برد که سالانه حداقل ۸ میلیارد دلار برای ورود هفت قلم کالا به همراه بخشی از دارو و تجهیزات پزشکی اختصاص پیدا می‌کند که با توجه به فاصله قابل توجه با نرخ بازار، یارانه و به عبارتی رانت سنگینی به همراه داشته و با وجود بحث‌های بسیار تاکنون ساماندهی نشده است، هرچند این روز‌ها در آستانه لایحه بودجه ۱۴۰۱ بار دیگر تأکید بر حذف ارز ۴ هزار و۲۰۰ تومانی مطرح است.
یارانه‌های بی‌هدف نقدی
در سوی دیگر، پرداخت یارانه نقدی وجود دارد که از سال ۱۳۸۹، یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی در دستور کار بوده و سالانه حدود ۴۲ هزار میلیارد تومان بابت آن پرداخت شده است که مجموع آن طی این سال‌ها به حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
با اینکه هزینه‌ها و تبعات پرداخت عمومی یارانه نقدی کاملاً برای دولت مشهود و بار‌ها در بودجه مکلف به غربالگری یارانه‌بگیران شده بود، ولی نه تنها این اقدام صورت نگرفت، بلکه دولت در سال ۱۳۹۸ به دنبال افزایش قیمت بنزین یارانه نقدی دیگری تحت عنوان یارانه معیشتی اضافه کرد که سالانه حداقل ۳۰ هزار میلیارد تومان هم بابت آن می‌پردازد که مجموع یارانه نقدی پرداختی در هر ماه را به ۷۰ هزار میلیارد تومان می‌رساند و تاکنون این روند اصلاح نشده است.
ابهام درباره برنامه
گرچه دولت جدید رسماً برنامه‌ای برای اصلاح نظام یارانه‌ای اعلام نکرده، ولی در اظهارات مسئولان مربوطه و نقد‌هایی که به وضعیت موجود یارانه‌ها مطرح می‌کنند، به نظر می‌رسد تمایلی هم به ادامه روش فعلی ندارند و ممکن است در بودجه سال آینده تغییراتی در این رابطه ایجاد شود.
این در حالی است که اخیراً مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی‌ای که در مورد اصلاح ساختار بودجه داشته در کنار بخش‌های مختلف به جریان یارانه‌ها و سیاست‌های حمایتی پرداخته و چند پیشنهاد را به عنوان راهکار اصلاح سیاست‌های حمایتی اعلام کرده است.
موضوع اول به اصلاح یارانه پرداختی به خانوار‌ها برمی‌گردد که تصویب قانون جدید برای اصلاح الگوی قیمت‌گذاری و ایجاد بازار برای بنزین و حامل‌های انرژی مورد تأکید است، به طوری که قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، اصلاح و قانونگذاری جدیدی انجام شود.
بر این اساس پیشنهاد شده که اجازه مبادله سهمیه بنزین خانوار در بازار بنزین برحسب منفعت از آن با هدف بازاری کردن یارانه پنهان این بخش انجام شود و از سوی دیگر الگوی شکل‌گیری قیمت حامل‌های انرژی از طریق ایجاد بازار انرژی در کنار در نظر گرفتن سبد حمایتی مناسب اصلاح شود.
در رابطه با اصلاح سیاست‌های حمایتی، موضوع دیگر اصلاح یارانه پرداختی به بخش صنعت است که اعلام شده باید قانون جدید به منظور اصلاح الگوی قیمت‌گذاری و بازار انرژی به تصویب برسد.
این برنامه در دو بخش کوتاه‌مدت و میان‌مدت مورد تأکید قرار گرفته است، به طوری که در کوتاه‌مدت، اصلاح قیمت سوخت و خوراک برخی صنایع انرژی‌بر و با حاشیه سود بالا، ناشی از یارانه انرژی صورت بگیرد و در میان‌مدت الگوی شکل‌گیری قیمت حامل‌های انرژی از طریق ایجاد بازار انرژی در کنار در نظر گرفتن سبد حمایتی مناسب و حذف تدریجی سبد حمایتی اصلاح شود.
