پس از ورود از درب بزرگ ریلی زندان، اولین ساختمانی که بدو ورود آن شدم واحد سلامت و مراقبت بود. اولین جایی که زندانیان به محض ورود برای مشاوره و تشکیل پرونده وارد آن میشوند تا از آنها آزمایشهای لازم از جمله تست کرونا گرفته شود و مورد مشاوره مذهبی و روانشناسی قرار گیرند.
اولین سؤالم از مسئول بهداری زندان، کرونا و واکسن زدن به زندانیان بود که فوراً گفت ما هر دو دوز واکسن کرونا را به تمامی زندانیان، پرسنل و سربازان وظیفه تزریق کردهایم. ساختمان بهداری شامل اتاقهای بستری، روان درمانی، متادون درمانی، دندانپزشکی، رادیولوژی، آزمایشگاه و داروخانهای مجهز بهمنظور تشکیل پرونده اولیه پزشکی زندانیان بود که از نظر ساختمان و رعایت بهداشت و نظافت، دست کمی از بیمارستان کاشانی شهرکرد نداشت.
دکتر باقری روانشناس زندان که مشغول معاینه زندانیان است، میگوید: درصد زیادی از زندانیان جدید الورود دچار مشکلات عصبی، استرس و پرخاشگری، سابقه خودزنی یا اقدام به خودکشی هستند که پس از تشکیل پرونده تحت درمانهای لازم قرار خواهند گرفت.
وی ادامه میدهد: پس از بررسیهای لازم، زندانی وارد بند شده و بسته به اطلاعات پرونده تشکیل شده، تحت آموزش و مراقبتهایهای لازم قرار میگیرد. در این قسمت سالنهایی تحت عنوان کارگاههای اشتغال به مساحت حدود ۱۵۰ متر قرار دارد که زندانیان (مددجویان) مشغول کارند. سری به کارگاهها میزنم که پشت هر میز کوچک، یک مددجو مشغول ساخت اجزای مختلف تسبیح با استفاده از هستههای خرما که از زاهدان و خوزستان رسیده، است. برخی نیز با استفاده از چرم مشغول ساخت کیف و کمربند چرمی هستند.
وارد اولین بند با اتاقهایی با ۲۰ تخت که زندانیان در کف اتاق بسیار منظم نشستهاند میشوم. مددجویان در اتاق در کنار تخت خود تحت عنوان پا تختی نشسته و مشغول ساخت مصنوعاتی از جمله انواع صنایع دستی، سرکلیدی و تزئینیهای دیگر هستند.
به محض عبور از جلوی هر اتاق یکی از مددجویان که ظاهراً نماینده آنهاست با صدای بلند ذکر صلوات میگوید و بقیه بلند صلوات میفرستند. تعداد زندانیان ظاهراً بیش از ظرفیت اتاق است، اما نظم، نظافت و برخورد و رعایت قوانین زندان در آنان کاملاً مشهود است.
پس از عبور از درون بند که در دو طرف آن اتاق زندانیان قرار دارد از سرویسهای بهداشتی و حمام که کاملاً بهداشتی و تمیز هستند، بازدید میکنیم و از چند نفر از زندانیان در مورد خدمات زندان، برخورد زندانبانها و نیازهایشان میپرسم که اعلام رضایت میکنند.
کسب درآمد برای امرار معاش خانواده
ساعت ۵/۱۰ صبح است که در کارگاههای اشتغال اردوگاه حرفه آموزی و کاردرمانی هستیم. جرم زندانیان این زندان مواد مخدر است. در این کارگاهها زندانیان به مونتاژ سیم و قطعات موتورسیکلت، مونتاژ و لحیمکاری بورد و لامپهای الای دی، مونتاژ قطعات به سفارش کارخانه برفاب شهرکرد و ساخت مصنوعات چرمی که توسط کارخانههای مربوطه سفارش داده شده، مشغولند. در مورد درآمدها میپرسم که یکی از زندانیان میگوید: «از حدود ۸۰۰ هزار تومان به بالا که این درآمد را برای امرار معاش خانوادههایمان ارسال میکنیم.»
یکی از صحنههای جالب این کارگاهها، فرشبافی یکی از زندانیان است که میگوید: «حدود ۲ سال است فرشبافی را شروع کردهام و چهارسالی میشود در زندانم.» این مددجو با چنان انگیزه و انرژی مشغول کار است که حتی هنگام کار پاسخ سؤالات را میدهد و کارش را متوقف نمیکند. در کنار هر کارگاه، زمین هواخوری تقریباً شبیه زمین والیبال با دیوارهای بلند و سیمهای خاردار وجود دارد.
آزادهای در خدمت زندانیان
در ادامه مسیر، ساختمانی تازه ساز و شیکی وجود دارد که میگویند توسط خیرین ساخته شده که در آن اتاقهای ملاقات زندانیان قرار دارد. تعدادی از زندانیان با خانوادههایشان دیدار حضوری دارند و گروهی هم از داخل کابین با گوشی با اعضا خانوادههایشان صحبت میکنند. هفت اتاق در قسمت مجزای این ساختمان با امکانات بسیار عالی از جمله تخت دو نفره، سرویس بهداشتی و حمام و آشپزخانه کوچکی با کولرهای گازی قرار دارد که به درخواست زندانیها دیدارهای خصوصی و شرعی صورت میگیرد. نکته جالب توجه این قسمت وجود اتاقی تحت عنوان اتاق کودک با مجهزترین وسایل بازی مختص کودکان است.
گفتگو با روانپزشک اردوگاه دیدار بعدی است.
دکتر مولوی آزاده دفاع مقدس است که خود زندانی بودن را در زمان اسارت در جنگ با دشمن بعثی تجربه کرده است. دکتر مولوی میگوید: «ما در زندان مشاوره در مورد سبک زندگی ویژه زندانیان جدیدالورد داریم و علاوه بر مشاوره برای کنار آمدن با شرایط زندان و همچنین برای کسانی که دوران محکومیت را گذراندهاند و میخواهند به جامعه برگردند مشاوره داریم.»
وی پرونده یکی از زندانیان را برای نمونه نشان میدهد که اطلاعات دقیقی از خانواده، سبک زندگی، درگیریهای خانوادگی، مشکلات مالی، اختلالات روحی و روانی مثل اقدام به خودکشی و علت آن و دهها موضوع دیگر با جزئیات ثبت و ضبط شده است.
دکتر مولوی ادامه میدهد: «پس از مشاورههای بالینی دقیق، اگر متوجه شویم فرد زندانی دچار مشکلات شدید روانی و اختلالات شخصیتی است حتماً به مسئولان زندان و بندها گزارش میکنیم تا فرد مورد نظر بیشتر تحت نظر و مراقبت بوده و از هرگونه اتفاق ناگوار جلوگیری شود.»
زنان مشغول آموزش دیدن یک حرفه
محل نگهداری زنان زندانی آخرین بخشی است که به عنوان یک خبرنگار مستقل مورد بازدید قرار میگیرد. در ابتدای بند زنان فروشگاهی وجود دارد که محصولات از جمله بافتههای تولید شده آنان جهت بازدید و فروش ارائه شده است. در کارگاههای این بند دارهای قالی قرار دارد که برخی زنان زندانی، روزانه مشغول کار هستند.
مسئول بند نسوان که یک خانم با تجربه است، میگوید: «کلاسهای خیاطی، ملیله دوزی، قالیبافی برای زنان از همان بدو ورود به علاوه کلاسهای قرآن و تربیت بدنی برگزار میشود که زندانیان میتوانند در آن شرکت کنند.» وی ادامه میدهد: «اینجا هم مشاورههای روانشناسی، پزشکی و... برای زنان انجام میشود.» وی در خصوص میزان سواد و نوع جرم زنان زندانی هم تصریح میکند: «اکثراً زیر دیپلم و با جرمهای مواد و مالی هستند.»
در پایان این بازدید صالحی، معاون دادستان میگوید: «بیشتر زندانیان که سواد و اطلاعات کافی از قوانین و بخشنامههای قضایی ندارند و گاهی دچار فقر فرهنگی هستند، تصور میکنند سیستم قضایی در حق آنان اجحاف کرده و به درخواست آنان پاسخ منفی میدهد. در صورتی که اینطور نیست.»
وی با بیان یک مثال به توضیح گلایههای زندانیان پرداخته و ادامه میدهد: «یک زندانی باید یک سوم مدت زندان را کشیده باشد تا مشمول آزادی مشروط شود، حسن اخلاق و رفتار و انضباط شرط دوم آزادی مشروط است، شرط سوم جبران ضررهای مادی شاکی است. باید بررسی کنیم ببینیم ضررهایی که به شاکی از جمله تخریب منزل، ماشین و... وارد شده، جبران شده؟ که این شرط یکی از مهمترین شروطی است که برخی زندانیان از طولانی بودن این روند اطلاع ندارند و به همین دلیل ابراز نارضایتی میکنند.»