سرویس سیاسی جوان آنلاین: در هفتههای گذشته کشورهای غربی تمام تلاش خود را برای فشار بر تهران در راستای شروع هر چه سریعتر مذاکرات هستهای بهکار بستند، با این حال ایران به دنبال این است تا اشتباهات دولتهای قبلی را در جریان مذاکرات تکرار نکند و هوشمندانهتر وارد این عرصه حساس شود. چنین حساسیتی را هم شاید بتوان در بدعهدیهای کشورهای غربی به خصوص امریکاییها در اجرای تعهدات خود دانست.
شاید تا دو سال پیش کمتر کسی تصور میکرد برنامه هستهای ایران تا این اندازه در توسعه ظرفیتهای خود جلو برود و اقدامی از سوی غرب برای ارسال دوباره پرونده هستهای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد صورت نگیرد.
در تحلیل برخی رسانههای داخلی نهایت واکنش ایران به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد آغاز غنیسازی ۲۰درصدی بود، این در حالی است که ایران نزدیک شش ماه است غنیسازی ۶۰درصدی را آغاز کرده و میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران به ۱۲۰ کیلوگرم رسیده است، از سوی دیگر اقدامات دیگری همچون راهاندازی ماشینهای غنیسازی پیشرفته و تولید اورانیوم فلزی نیز انجام شده است. در گذشته عدهای تصور میکردند با چنین اقدامی دروازههای جهنم به روی ایران باز خواهد شد، اما گذشت زمان نشان داده است نه تنها چنین اتفاقی روی نداده بلکه مسیر حرکت ایران به سمت توسعه برنامه هستهای با جدیت بیشتری دنبال میشود.
دست خالی امریکا و رژیمصهیونیستی
در این میان واکنش امریکاییها به اقدامات ایران بسیار نرم و آهسته بوده و حتی تهدید برای اجرای برنامههای جایگزین نیز دور از هر گونه اقدام عملیاتی و برنامهریزی شده است.
این مسئله حتی صدای رژیم صهیونیستی را نیز درآورده و مقامات این رژیم در اظهاراتی تصریح کردهاند که امریکاییها به هیچ عنوان در فکر تعیین یک نقشه جدی برای راهحل دیپلماسی نیستند، البته در شرایطی که خروج امریکاییها از افغانستان با این فضاحت روی داد، انتظار هر اقدامی علیه ایران دور از انتظار است و صهیونیستها تنها میتوانند روی بحث تحریمها و فشارهای اقتصادی امیدوار باشند.
صهیونیستها بارها بر این نکته تأکید کردهاند که به صورت مستقل به دنبال ضربه به برنامه هستهای ایران خواهند بود، اما واقعیت این است که این ضربات تنها محدود به حملات خرابکارانه خواهد بود. موضع ایران نیز در مقابل این حملات خرابکارانه تنها توسعه هر چه بیشتر برنامه هستهای خواهد بود، همان گونه که با آغاز غنیسازی ۶۰درصد در مقابل خرابکاری در سایت نطنز واکنش نشان داد، از این رو با قاطعیت میتوان گفت هیچ اقدامی قابلیت متوقف کردن ایران را نخواهد داشت و توان امریکا و رژیم صهیونیستی نیز در این سطح نخواهد بود و نیست.
با درک همین نکته میتوان به بخشی از عجله کشورهای غربی برای ورود هر چه سریعتر ایران به مذاکرات چندجانبه برای احیای برجام پی برد، البته عوامل دیگری نیز در این مسئله دخیل هستند که به شرایط حساس در عرصه جهانی بازمیگردد، به خصوص اینکه دنیا با بحران جدیدی در خصوص تولید انرژی روبهرو است. بخشی از این ماجرا نیز به تحریمهای چندجانبه کشورهای غربی علیه ایران بازمیگردد. خبرگزاری فارس در گزارشی به این مسئله اشاره میکند: در سالهای بین ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ زمانی که تحریمهای غرب در حوزه انرژی شروع به تنگتر کردن حلقه تحریم ایران کرد، بازار نفت و انرژی از وضعیت ایدهآلی برخوردار بود. رشد بالای نفت شیل در حال تصرف بخش مهمی از بازار نفت دنیا بود و تولیدکنندگان مهم دنیا ظرفیت بالای جبران هرگونه کمبودی را داشتند، از همین رو حداقل یکمیلیون بشکه از نفت ایران به همین شکل از بازار دنیا حذف شد. این اتفاق در دوران ترامپ به شکل مشابهی روی داد. با رشد ۴ میلیون بشکهای تولید نفت شیل در امریکا، ۴ میلیون بشکه از ظرفیت تولید سه کشور ایران، لیبی و ونزوئلا حذف شد، با این حال بعد از دوران کرونا به نظر میرسد شرایط تا حدودی تغییر کرده است. بهرغم تلاش برای جایگزینی سوختهای تجدیدپذیر به جای سوختهای فسیلی، این فرآِیند کندتر از حد انتظار پیش رفته است. بر اساس پیشبینیها بحران فوق تا بهار سال آینده ادامه خواهد یافت و نمیتوان انتظار حل آن را به این سرعت داشت. بازتاب این اتفاقات در افزایش قیمت نفت کاملاً مشهود است.
با در نظر گرفتن محتویات این گزارش میتوان به این نتیجه رسید که برخلاف سالهای گذشته دیگر خبری از انرژی ارزان نیست و نمیتوان به سیاق گذشته پیش رفت.
ایران چه میگوید
با این حال و به رغم این مسائل است که ایران علاقهای به بازگشت سریع به مذاکرات ندارد، البته غرب تلاش فراوانی میکند ایران را به بازگشت به مذاکرات راضی کند، نمونه این اقدام هم سفر «مورا» به ایران و مذاکرات با مقامهای ایرانی است.
انریکه مورا، نماینده اروپا در مذاکرات وین است و کشورهای اروپایی امیدوارند بتوانند با حضور وی در تهران پیام قاطعی به تهران در خصوص شروع مذاکرات هستهای بفرستند.
در مقابل ایران نیز تلاش میکند خود را به این تهدیدات بیاعتنا نشان دهد و اولویت خود را در خصوص مذاکره بر اساس منافع ملی خود نشان دهد.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان ۲۰ مهرماه با تشریح دیدگاه دولت سیزدهم در خصوص از سرگیری گفتگوهای وین، از نهایی شدن جمعبندیهای دولت در این زمینه در آینده نزدیک خبر داد و گفت: در گفتگوهای آتی اقدامات ما متناسب با میزان عمل و اقدامات طرفهای مقابل خواهد بود.
وزیر خارجه کشورمان پیشتر گفته بود: ما در حال مرور مذاکرات گذشته و به ویژه مذاکرات اخیر وین هستیم. ما در اینکه مذاکره را ابزار مهم دیپلماسی میدانیم، تردیدی نداریم. تصمیم ما این است که به مذاکرات برگردیم و به طور فشرده در حال بررسی نتایج مذاکرات وین هستیم. فکر میکنم به زودی به مذاکره برگردیم. یکی از ویژگیهای دولت جدید این است که عملگراست. ما در چارچوب رفتار عملگرایانه پای میز مذاکره خواهیم رفت. هدف قهوه نوشیدن را در میز مذاکره نداریم. نتیجه ملموس برای ما مهم است؛ نتیجهای که حقوق و منافع ملت ایران را تأمین کند و این بستگی به نیت، اراده و رفتار طرفهای مقابل دارد.
نکته مهم این است که دولت بایدن هم نزدیک سه ماه برای پیوستن مجدد به مذاکرات زمان گذاشت و این در حالی بود که تهران مصرانه از طرف مقابل میخواست مذاکرات برای بازگشت به برجام شروع شود. در مقابل امریکاییها خواستار عقبنشینی تهران برای تعلیق بخشی از برنامه هستهای خود و در مقابل برخی امتیازات ناچیز همچون دریافت واکسن کرونا بودند.
تهران به دنبال ورود هوشمندانه به مذاکرات
با در نظر گرفتن شرایط فعلی میتوان گفت زمان به نفع ایران در حال سپری شدن است. فروپاشی اقتصاد ایران بیش از گذشته غیرمحتمل است و ایران میداند که طرف غربی هیچ تمایل و قدرتی برای یک درگیری گستردهتر با ایران ندارد.
از طرف دیگر ایران نیز به صورت پیوسته در حال توسعه برنامه هستهای خود است و امریکاییها نیز این فشار را بر گرده خود احساس میکنند. به نظر میرسد ایران تمایلی ندارد باز هم با چشمان بسته وارد مذاکره شود و تلاش خواهد کرد منافع خود را به صورت حداکثری دنبال کند، آن هم با تجربیاتی که از اجرای برجام و خروج امریکا از آن در ذهن سیاستمداران ایرانی نقش بسته است. از همین رو است که این بار ایران نحوه ورود خود را به مذاکرات تعیین خواهد کرد و دیگر تسلیم فشارهای کشورهای غربی برای تعیین چارچوبها نخواهد شد.
شاید در هفتههای آینده شاهد باشیم که باز هم کشورهای غربی از وجود یک هفته سرنوشتساز در مقابل برنامه هستهای ایران یا مذاکرات برجام سخن بگویند، اما واقعیت این است که آنچه مهم است و باید به آن توجه کرد، ضرورت عدمتکرار اشتباهات قبلی در مقابل غربیهاست؛ همان فرآیندی که دولت سیزدهم هوشمندانه آن را دنبال میکند.