امسال برای دومین بار متوالی انباشت سیب در کنار جادهها ممنوع اعلام شد؛ اتفاقی که نشانه بیتوجهی به کشاورزان و تنها گذاشتن این قشر برای تولید سیبهای بیکیفیتی است که با اتلاف آب به فرونشست زمین کمک میکند. سالی ۸۰۰ هزار تن سیب صنعتی یا بیکیفیت در کشور تولید میشود که بیش از نیم میلیارد مترمکعب آب را هدر میدهد. این میزان از آب معادل یک چهارم حجم فعلی دریاچه ارومیه است!
ممنوعیت انباشت سیب در کنار جاده هم مانع تولید پسماندهای کشاورزی کشور نشدهاست. این در حالی است که برخی شهرها با حمایت از کشاورزان در جایگزین کردن تولید پسته به جای سیب از فرسایش و فرونشست زمین جلوگیری و به افزایش درآمد این قشر هم کمک کردند.
زحمت تأسیس تصفیهخانه را هم به خود نمیدهند
تولید سیب درختی نهتنها آب فراوان بلکه هزینه بالایی هم میطلبد. با این وجود تولید سیب بیکیفیت و رها کردن آنها در کنار جادهها به معنای نابودی میلیونها لیتر آب در استانهایی است که مدام دنبال طرحهای انتقال آب هستند و حتی زحمت تأسیس تصفیهخانه را هم به خود نمیدهند. آمارها نشان میدهد که سیب درختی با بیش از ۴ میلیون تن در سال، بیشترین محصول باغی تولید شده در کشور است. استانهای آذربایجان غربی، زنجان و آذربایجان شرقی روی هم ۶۰ درصد از سیب کشور را تولید میکنند. اخبار رها کردن سیب در کنار جادههای این استانها هم هر ساله خبر ساز میشود. نهادهای دولتی به سیب درجه سه و سیبی که پای درخت میافتد، سیب صنعتی میگویند. این در حالی است که تمامی سیبهای کنار جادهای که آب و هزینههای زیاد هم بابت آن صرف شده، سیب درجه سه و کم کیفیت نیست.
هشدارهای سازمان ملل
چندی قبل مدیر عامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران خبر داد که امسال فقط در استانهای آذربایجان شرقی و غربی حدود ۴۰۰ هزار تن «سیب صنعتی» تولید خواهد شد. به گفته اسماعیل قادریفر، بخشی از سیب صنعتی تولیدشده به کارخانجات تولید کنسانتره سیب فروخته میشود و بخش بزرگتری از آن به زباله تبدیل میشود.
امسال برای دومین بار متوالی انباشت سیب در کنار جادهها ممنوع اعلام شد و از سال گذشته مراکزی مجوز دریافت کردند تا در زمینه جمعآوری بهداشتی سیب زیردرختی اقدام کنند. با این وجود امسال حداقل در استانهای آذربایجان غربی، زنجان، فارس و آذربایجان شرقی انباشت صدها هزار تن سیب در کنار جادههای این استانها صورت گرفت.
بر اساس آمارهای سازمان جهانی خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در ایران برای تولید هر سیب ۱۰۰ گرمی حداقل ۷۰ لیتر آب مصرف میشود. ارزیابی وضعیت راندمان آب آبیاری در ایران که توسط «مؤسسه تحقیقات مهندسی سازههای آبیاری و زهکشی» انجام شده نشان میدهد، راندمان آبیاری در کشور از ۳۰ درصد تا ۹۰ درصد متغیر است.
۱۰ درصد از بارندگی به آبخوانها میرود
امسال بیش از ۴ میلیون تن سیب درختی تولید شده که ۲۰ درصد آن سیبهای درجه ۳ یا همان سیب صنعتی است؛ یعنی ۸۰۰ هزار تن سیب کنار جادهای داشتیم که برای هر کیلو از آن ۷۰۰ لیتر آب به هدر رفته است. به عبارتی بیش از نیم میلیارد مترمکعب آب که برابر با یک چهارم حجم فعلی دریاچه ارومیه است، در تولید سیبی که در کنار جاده تبدیل به پسماند میشود، مصرف شدهاست. به گزارش ایسنا، آنطور که مرکز پژوهشهای مجلس گزارش داده میانگین سالانه بارش در ایران ۳۰۰ میلیارد متر مکعب است که به طور متوسط ۲۰۰ میلیارد متر مکعب هم به دلیل تبخیرشدن تلف میشود! بنابراین از این منبع تجدیدپذیر آب، حدود ۱۰۰ میلیارد متر مکعب باقی میماند و از این میزان هم ۹۲ میلیارد مترمکعب تبدیل به آبهای سطحی میشود و در نهایت ۳۸ میلیارد متر مکعب به آبخوانها (پایینترین سطوح زمین برای ذخیره) نفوذ میکند. از سوی دیگر متوسط سالانه آب شیرین قابل دسترس در تمامی استانها در ۶۵ سال قبل ۷ هزار متر مکعب بودهاست و در سال ۱۳۸۰ این رقم به هزارو ۹۰۰ مترمکعب کاهش یافته و اکنون هم به هزارو ۵۰۰ متر مکعب رسیدهاست. در صورتی که از این به بعد با کاهش بارندگی و خشکسالی روبهرو باشیم، این رقم سرانه در سال ۱۴۱۰ به کمتر از ۱۰۰۰ متر مکعب خواهد رسید.
راندمان یک کیلوگرمی آب در ایران
افزایش درجه حرارت که خود را در تابستانها با رکوردشکنی گرما نشان میدهد یکی از علل اصلی تشدید کم آبی در کشور است. کاهش ۹ درصدی متوسط بارش در کشور، افزایش درجه حرارت، کاهش متوسط روان آبها در حوضههای بزرگ آبریز کشور و تشدید رقابت بخشهای مصرفکننده آب از اثرات محتمل تغییر اقلیم است.
آمارها نشان میدهد که مصرف خانگی آب ۷ درصد، صنعت ۳ درصد و کشاورزی نیز۹۰ درصد منابع آب را هر سال میبلعد. ضمن اینکه کارایی آب در کشورهای پیشرفته بیشتر از ۳ کیلوگرم بر متر مکعب است. بدین معنا که از هر متر مکعب آب میتوان ۳ کیلوگرم محصول کشاورزی تولید کرد. در حالی که راندمان مصرف آب در ایران به یک کیلوگرم بر مترمکعب نیز نمیرسد.
خوشبختانه برخی از شهرها زودتر به فکر چاره افتادند و به جای کاشت محصولاتی همچون سیب به کاشت پسته روی آوردند. برگزاری اولین جشن پسته در شهر اسکو در سال جاری نشان داد که آذربایجان شرقی با حمایت از کشاورزان در حفظ آب و محیطزیست خود هم جدیتر از دیگر استانهاست.