روز مادر و هفته گرامیداشت مقام زن نه فقط بهانه‌ای برای دستبوسی مادران و سپاس از زحمات آنهاست که در ابعاد اجتماعی آن، فرصتی برای توجه به زنان و چالش‌های آن‌ها به عنوان نیمه‌ای از بدنه جامعه است. زنانی که برخی همچون زنان سرپرست خانوار فقط زن و مادر نیستند، بلکه نان آوران خانه و ستون خانواده‌اند، چراکه پدر یا نیست یا بود و نبودش تفاوتی ندارد! حدود ۵/۳ میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که ۱۲درصد سرپرستان خانوار را شامل می‌شوند. ۵۰درصد این زنان سرپرست خانوار بالای ۶۰ سال سن دارند و دیگر قادر به کار کردن و نان آوری نیستند. بنا به تعبیر معاون زنان و خانواده رئیس‌جمهور این گروه از زنان سرپرست خانوار عائله حکومت هستند و حکومت وظیفه دارد مایحتاج آنان را تأمین کند، اما این تأمین باید عزتمندانه باشد. بخشی از این زنان تحت پوشش کمیته امداد قرار دارند که از حقوق ناچیزی برخوردار هستند و دولت وظیفه دارد مایحتاج این افراد و فرزندان آنان را تأمین کند تا آن‌ها با عزت زندگی کنند.
از سوی دیگر آمار زنان سرپرست خانوار در حال افزایش است و رشد آمار طلاق یکی از دلایل رشد آمار زنان سرپرست خانوار است. بر این اساس کمک به تکریم خانواده و پیشگیری از طلاق هم می‌تواند خود به جلوگیری از افزایش آمار زنان سرپرست خانوار منتهی شود و گویا دولت در این رابطه هم برنامه‌هایی دارد.
روز گذشته مراسم بزرگداشت روز زن با سخنرانی سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور در سالن اجلاس سران برگزار شد. در این مراسم رئیس‌جمهور با اشاره به جایگاه ملکوتی حضرت زهرا (س) گفت: «دنیا دنبال فهم گمگشتگی زن و جبران آن هستند. در تمدن اسلامی سخن از پیشگیری از گمگشتگی زنان و خشونت است تا زن و انسانی به گمگشتگی هویت مبتلا نشوند.»
لزوم اصلاح مشاوره‌های ازدواج
رئیس‌جمهور تأکید کرد: «تکریم واقعی زن مسئله امور زنان ماست. باید به هویت واقعی زن توجه کرد. برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی در حوزه زنان، توجه به هویت زن و ارتقای شخصیت زن در خانواده و اجتماعی ضروری است. از سویی نبود شناخت حقوق و مسئولیت زنان شاید از بزرگ‌ترین چالش‌های زنان باشد.» به گفته رئیسی نگاه اسلام به زن خیلی متفاوت از نگاه غرب است. حق مالکیت، ارث و رأی چند سال است در غرب شکل گرفته‌است؟ ۱۴۰۰ سال پیش در اسلام سخن از شنیدن حرف و رأی زنان است.
وی با انتقاد از کلی‌گویی در اسناد بالادستی تأکید کرد: «مسئله زن را از خانواده نباید تفکیک کرد. اسلام نگاه متوازن به مرد و زن دارد. اکنون باید از کلی‌گویی دست برداشت و راهکار اجرایی برای صیانت از نقش زن در مسائل شخصی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی ارائه شود. الان در اسناد کلی‌گویی شده‌است. جامعه باید بر اساس عقلانیت، اخلاق و معنویت بنا شود و زمان در ایجاد این جامعه نقش مهمی دارند.»
رئیس‌جمهور با تأکید بر مسئله آسیب‌های اجتماعی افزود: «تحصیل، ورزش و اشتغال زنان، تحکیم خانواده، زنان سرپرست خانواده برای دولت مهم است. مشاوره‌های ازدواج باید اصلاح شود، طلاق توافقی باید اصلاح شود و به سهولت انجام نشود. نباید مشاوره به سمت جدایی باشد، بلکه مشاوران باید مشکل را حل کنند. مشاوران باید درست مشاوره دهند. مراجعه به مشاوران را رایگان می‌کنیم. زنان سرپرست خانواده و بیمه کردن آن‌ها در دستور کار دولت است؛ این مسائل از دغدغه‌های دولت است.» رئیسی در پایان گفت: «دولت به دنبال حل مشکلات کشور است، اما ما برای مشارکت مردم در حل مشکلات بسیار نقش قائلیم. دولت هم وظیفه هدایت، حمایت و نظارت دارد.»
۱۲ درصد خانواده‌ها سرپرست زن دارند
انسیه خزعلی، معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده هم در مراسم بزرگداشت روز زن با تأکید بر اینکه معاونت امور زنان ریاست جمهوری در موقعیت‌های مختلف به صورت خاص بر محرومیت‌زدایی و عدالت متمرکز است، خاطر نشان کرد: «محرومیت‌زدایی از قشر ضعیف به خصوص زنان سرپرست خانوار در اولویت قرار دارد، زیرا در حال حاضر بالغ بر ۵/۳ میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که ۱۲درصد سرپرستان خانوار را شامل می‌شوند.»
وی با بیان اینکه ۵۰ درصد این زنان سرپرست خانوار بالای ۶۰ سال سن دارند که شرایط مساعد برای کار ندارند، خاطر نشان کرد: «۶۸ درصد زنان سرپرست خانوار به خاطر فوت همسر، ۱۲ درصد به دلیل طلاق، ۱۴ درصد هم با داشتن همسر به دلیل شرایط محرومیت، مهاجرت یا اعتیاد همسر سرپرست خانوار و با مشکل مواجه هستند.»
خزعلی تأکید کرد: «امروز با افرادی روبه‌رو هستیم که عائله حکومت هستند و حکومت وظیفه دارد مایحتاج آنان را تأمین کند، اما این تأمین باید عزتمندانه باشد. بخشی از این زنان تحت پوشش کمیته امداد قرار دارند که از حقوق ناچیزی برخوردار هستند و ما وظیفه داریم مایحتاج این افراد و فرزندان آنان را تأمین کنیم تا با عزت زندگی کنند.»
دغدغه معیشت، دغدغه نخست زنان سرپرست خانوار
معاون رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه با مشکلات متعددی از جمله مشکلات اقتصادی، مسکن، فرهنگی، عاطفی و روانی، احساس طرد اجتماعی و افزایش خانواده‌های تک‌نفره در حیطه این مسئله روبه‌رو هستیم، تصریح کرد: «این مسائل وظیفه معاونت امور زنان را سنگین و دوچندان می‌کند، ضمن اینکه دغدغه معیشت، دغدغه نخست زنان سرپرست خانوار است. این در حالی است که افزایش طلاق و کم شدن ازدواج بر تعداد زنان سرپرست خانوار می‌افزاید.»
خزعلی با بیان اینکه وظیفه داریم از زیاد شدن زن سرپرست و خود سرپرست جلوگیری کنیم، درباره اقدامات این معاونت برای پیشگیری از افزایش زنان سرپرست خانوار گفت: «ما برنامه کسب و کار‌های خانواده محور را اجرایی کردیم تا بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که این زنان و فرزندان آنان در شرایط عزتمندانه در این مشاغل خانگی یا کارگاه‌هایی که تحت نظر کارآفرینان واسط دایر می‌شود، مشغول به کار باشند. همچنین فعالیت و پایداری این کارگاه‌ها به صورت دائم و به مدت چهار سال رصد می‌شود و از طریق حلقه‌های واسط که نظارت بر کارگاه‌ها دارند، برنامه‌های تولیدی اعلام و با حمایت دولت ادامه خواهد داشت.»
مشاوره قبل، حین و بعد از ازدواج
معاون رئیس‌جمهوری، آسیب‌های اجتماعی را از دیگر مسائلی عنوان کرد که به شدت زنان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و یادآور شد: «بیشترین آسیب‌ها که در حاشیه‌نشینی نمود می‌کند، اعتیاد، طلاق، خودکشی و مفاسد اجتماعی و اخلاقی است که تلاش کردیم روی برخی از آن‌ها که در سال‌های گذشته نرخ تصاعدی داشته‌است، متمرکز شویم.» به گفته وی برنامه مشاوره قبل از ازدواج در آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها که می‌تواند نوجوانان و جوانان را تحت پوشش قرار بدهد، انجام خواهد شد، اما حین ازدواج و چهار سال پس از ازدواج هم آموزش‌ها و مشاوره‌هایی از طریق مشاور خانواده از قبیل پزشک خانواده ارائه می‌شود تا قبل از اینکه اختلافات به مراحلی برسد که نیاز به مشاوره‌های دادگاهی باشد، مشکل حل شود.
خزعلی با بیان اینکه علل مختلفی برای آسیب طلاق ذکر شده‌است، تصریح کرد: «نقص دانش و مهارت و عملکرد مطلوب یکی از علل مهم طلاق است که با توجه به اینکه ازدواج‌های با دوام کمتر از یک سال ۳۹ درصد و کمتر از پنج سال ۳۷ درصد اعلام شده‌است، طبیعتاً سرمایه‌گذاری در این چهار سال و فرهنگ‌سازی و داشتن مشاوره‌های استاندارد می‌تواند از این معضل جلوگیری کند.»
معاون رئیس‌جمهوری یادآور شد: «برنامه‌های دیگر مانند برقراری عدالت فراگیر را در اولویت داریم و حتماً شاخص‌های عدالت جنسیتی را تحلیل و شاخص‌های دیگر به آن اضافه خواهد شد. زیرا به دنبال عدالت فراگیر هستیم که فقط بر جنسیت تأکید ندارد، بلکه کودکان، نوجوانان و همه خانواده را در بر خواهد گرفت.»
