آموزش خلبانی جنگنده‌های جت به عنوان یکی از حساس‌ترین مشاغل نظامی، در مراحل متعددی با برنامه آموزشی هدفمندی به انجام می‌رسد. این مراحل پس از مطالب تئوری و کار با شبیه‌ساز‌های اولیه، به پرواز با هواپیما‌های ملخی ساده و پیشرفته و سپس هواپیما‌های جت ساده و در ادامه جت پیشرفته دنبال می‌شود. در نهایت خلبانان با نمونه دو کابینه از جنگنده اصلی آموزش دیده و در صورت موفقیت در تمامی این مراحل، به عنوان خلبان مستقل جنگنده امکان پرواز می‌یابند.
هر یک از مراحل فوق نیازمند در اختیار داشتن هواپیمای مخصوص به خود است. با توجه به تحریم‌های سنگین نظامی کشور که در ۳۰ سال گذشته حتی امکان خرید برخی هواپیما‌های آموزشی نیز وجود نداشته، متخصصان کشورمان اقدام به طراحی و ساخت هواپیما‌های مورد نیاز کرده‌اند. هواپیما‌های آموزشی اس- ۶۸ با موتور ملخی برای مراحل ابتدایی و هواپیمای جت سیمرغ به عنوان نمونه آموزشی پیشرفته با سرعت فراصوت مثال‌هایی از تلاش‌ها برای تأمین نیاز در داخل تا اواسط دهه ۱۳۸۰ هستند، اما همه این هواپیما‌ها مشابه ایرانی یک هواپیمای خارجی هستند. البته در مورد سیمرغ باید گفت که از تبدیل تعدادی از جنگنده‌های اف- ۵ تک نفره به نمونه دو نفره ساخته شدند و صرفاً بخش جلویی سازه و بدنه آن به طور کامل ساخت شرکت هواپیماسازی ایران (هسا) است.
یاسین چگونه متولد شد؟
برای مرحله آموزشی پیشرفته با سرعت فروصوت (کمتر از سرعت صوت) نیز چند تلاش توسط نیروی هوایی ارتش در قالب هواپیما‌های درنا و تذرو- ۱ و ۲ تا میانه دهه ۱۳۸۰ صورت گرفت و با وجود ساخت و آزمایش‌های پروازی مختلف در حد چند نمونه باقی ماند و به تولید انبوه نرسید، اما نیاز به هواپیمای جت آموزشی سبک فروصوت آنقدر جدی بود که نیروی هوایی ارتش با تعریف یک همکاری مشترک با سازمان صنایع هوایی نیرو‌های مسلح، طرح یک جت آموزشی پیشرفته را دنبال کرد. این پروژه که ظاهراً در سال ۱۳۸۸ آغاز شده به نام کوثر ۸۸ معرفی شد و در فروردین ۱۳۹۶ اولین نمونه هواپیمای کوثر ۸۸ با نام یاسین در مراسمی رونمایی و از کارگاه ساخت خارج شد.
شکل ظاهری این هواپیما کاملاً منطبق بر اصول طراحی هواپیما‌های آموزشی جت است. شیشه‌های بزرگ و دارای انحنای کابین که دید کاملی را برای هنرجوی خلبانی در کابین جلو و استاد پرواز در کابین عقب فراهم می‌کند از وجوه مشخصه این نوع هواپیماهاست. به علاوه محل صندلی استاد کمی بالاتر از دانشجوی خلبانی قرار گرفته تا دید بهتری برای وی خصوصاً روی جنبه‌های عملکرد دانشجو ایجاد شود.
مشخصات فنی و پروازی یاسین
در مشخصات اعلام شده از یاسین در نمایشگاه بزرگ هوافضایی ماکس ۲۰۱۵ روسیه طول آن ۲۵/۱۲، دهانه بال ۱۱ و ارتفاع ۷/۴ متر و مساحت بال ۲۴ متر مربع اعلام شد. همچنین وزن این هواپیما بدون سوخت و سرنشینان و بار، ۳۸۰۰ کیلوگرم و بیشترین وزن آن در حالت برخاست ۶۷۰۰ کیلوگرم عنوان شده است. ارتفاع پروازی این هواپیما ۱۰ کیلومتر، برد با سوخت درونی ۹۵۰ کیلومتر، مداومت پروازی آن نیز ۹۰ دقیقه و بیشینه سرعت آن ۸۵۰ کیلومتر بر ساعت است. طراحی جزئیات مختلف نشان می‌دهد که متخصصان پروژه کوثر ۸۸ با هر میزان استفاده از تجارب دنیا در این زمینه، کاملاً بر حلقه‌های طراحی این هواپیما مسلط بوده و حتی پس از رونمایی نمونه اولیه و انواع آزمایش‌های زمینی اقدام به بازطراحی برخی بخش‌ها کرده‌اند. از دیگر ویژگی‌های مهم هواپیمای فوق که بیش از ۵۰۰ متخصص در مدت ۱۰ سال گذشته از ابتدای طراحی تا پرواز‌های آزمایشی آن در مراحل مختلف درگیر کار بوده‌اند، استفاده از دُم افقی کاملاً متحرک است. این نوع دُم خصوصیات مانوری بهتری به هواپیما می‌دهد، البته طراحی و اجرای آن نیاز به دانش بالاتری نیز دارد. با استفاده از این دم افقی کاملاً متحرک، امکان اجرای مانور‌های حساس‌تر مانند قرارگیری هواپیما در سقوط چرخشی (اسپین) با ایمنی بیشتر در پرواز‌های آموزشی برای یاسین ممکن می‌شود.
زیرسامانه‌های یاسین
در هواپیمای جت آموزشی مرحله پیشرفته یاسین از نمونه بدون پس سوز موتور توربوجت ایرانی اوج استفاده شده است. این موتور در نمونه با پس سوز در هواپیما‌های جنگنده کوثر- ۱ به کار رفته است. استفاده از موتور ساخت داخل سبب می‌شود تا تولید این هواپیما وابستگی به خارج نداشته باشد. موتور اوج در حالت خشک (بدون پس سوز) ۳ هزار و ۵۰۰ پوند رانش ایجاد می‌کند که در مجموع دو موتور از این نوع رانش ۷ هزار پوندی را برای یاسین فراهم می‌کنند.
بخش‌هایی از هواپیمای یاسین مانند ارابه‌های فرود و صندلی پرتاب‌شونده مشابه جنگنده کوثر- ۱ هستند. سایر زیرسامانه‌های هواپیمای آموزشی یاسین مانند الکترونیک پروازی یا اویونیک، خطوط هیدرولیک و سیم کشی‌های این هواپیما نیز توسط متخصصان داخلی با استفاده از تجارب قبلی وزارت دفاع و نیروی هوایی ارتش در هواپیما‌های صاعقه و کوثر- ۱ طراحی و ساخته شده است. به احتمال زیاد همچون هواپیمای کوثر- ۱ از نمایشگر‌های پیشرفته دیجیتال در کابین یاسین نیز استفاده خواهد شد.
برخلاف هواپیمای جنگنده کوثر- ۱ که در طراحی ظاهری، مشابه نسل‌های قبلی است، هواپیمای یاسین نمونه یک طراحی بومی با الگوبرداری هوشمندانه از طرح‌های موفق دنیا برای طی‌کردن روند چند ده ساله کشور‌های پیشرو در یک دهه بوده است؛ امری که در دیگر محصول جدید وزارت دفاع یعنی سامانه پدافند هوایی موشکی باور- ۳۷۳ نیز مشاهده می‌شود.
