نصف حقآبه ارس متعلق به ایران است و ما نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم، به دلیل اینکه زیرساخت‌ها را درست نکردیم. اکنون باید با دیپلماسی منطقه‌ای و آبی به این حوزه ورود کنیم، یعنی همانند اوپک نفتی موافقتنامه‌های منطقه‌ای برای آب‌های مرزی داشته باشیم و از خروج آب مجازی جلوگیری کنیم.
خشکسالی در کشور هم به مباحث تغییرات اقلیم و هم به اقدامات نوع بشر مربوط است، آنچه از خشکسالی مدنظر است، کاهش میزان آب از یک مقداری است که شاخصه فنی دارد، هر زمان که با کمبود آب مواجهیم، گفته‌ایم دچار خشکسالی شده‌ایم، اما واقعیت داستان این نیست. حالت کلی اینکه هر زمان میزان خروجی از ورودی بیشتر باشد، کمبود را احساس می‌کنیم، میزان ورودی آب مشخص و بخشی از آب سطحی و جاری است و بخشی از آن به زمین نفوذ می‌کند و بخشی نیز تبخیر می‌شود. وقتی عرضه ثابت باشد و مصرف روند صعودی داشته باشد، رفته‌رفته کاهش را احساس می‌کنیم، به‌عبارت دیگر افزایش تقاضا و آنچه انسان باعث می‌شود، عاملی مهم در روند رو به رشد تبعات خشکسالی است.
ابراهیم رئیسی، عضو فدراسیون صنعت آب در گفتگو با واحد مرکزی خبر، درباره اوضاع خشکسالی و عوامل تشدید آن در کشور اظهار داشت: «ما اصولاً قوانین بازدارنده برای مصرف آب نداریم و برخی مواقع اضافه مصرف آب به معنی افزایش درآمد سازمان‌های بهره‌بردار است، وقتی بخشی از درآمدشان از آب به‌دست می‌آید، طبیعی است تمایل دارند مصرف بیشتر شود، به‌عبارت دیگر ما اکنون قوانینی نداریم که با ابزار‌های مختلف از مصرف بالا جلوگیری کند. هرجا بتوانند چاه احداث می‌کنند تا برداشت بیشتری داشته باشند.»
تراژدی بحران آب منابع مشترک در حال رخ دادن است
ابراهیم رئیسی گفت: «مسئله اساسی دیگر فعالیت‌های آب‌بر در مناطق خشک است، چاه غیرمجاز و برداشت غیرمجاز از چاه مجاز هر دو موجب پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی می‌شود، آب زیرزمینی یک‌منبع مشترک است و به این دلیل که هر کس برای بیشتر کردن منافع خود بیشتر برداشت می‌کند و در درازمدت این اتفاق می‌افتد که ما اکنون ۱۳۰میلیارد متر مکعب کمبود آب زیرزمینی داریم و تراژدی بحران آب منابع مشترک در حال رخ دادن است.»
وی افزود: «موضوع دیگر الگوی کشت نامناسب است که با توجه به شرایط قیمتگذاری و ارزانی آب و انرژی باعث مصرف زیاد آب می‌شود، مثلاً گفته شده اگر کشاورزان در ساعت پیک موتور‌های آب را خاموش کنند، بقیه ساعات می‌توانند از برق رایگان استفاده کنند، نتیجه این می‌شود که در ساعت رایگان هرچه می‌توانند آب مصرف می‌کنند، یعنی با یک راهکار بهینه کردن مصرف برق، وضعیت مصرف آب را خراب می‌کنند، یعنی کشاورز اندک هزینه‌ای راکه بابت برق پرداخت می‌کرد هم نمی‌پردازد و به صورت رایگان به هر میزان آب بخواهد برداشت می‌کند.»
۵۰ درصد خروج آب مجازی از صادرات محصولات کشاورزی
عضو فدراسیون صنعت آب در ادامه به موضوع صادرات آب مجازی اشاره و اظهار کرد: «هرچند ما بیش از صادرات واردکننده آب مجازی هستیم، اما محصولات صادراتی مثل پسته مقادر زیادی آب را از کشور خارج می‌کنند. برخلاف آنچه در مورد هندوانه در زمینه صادرات آب مجازی گفته می‌شود، با صادرات پسته آب بیشتری صادر می‌شود، یعنی ۵۰درصد صادرات آب مجازی ما از طریق پسته است. جدا از این قضایا بهره‌وری پایین در بخش‌های مختلف صنعت و کشاورزی است، یعنی ما با مصرف بالایی محصول تولید می‌کنیم، در حالی که همه جای جهان با مقدار آب کمتر محصول بیشتر تولید می‌کنند، اگر قرار باشد خودکفا شویم بدون بهره‌وری ممکن نیست.»
لزوم تشکیل اوپک آبی
رئیسی درباره اینکه تخصیص درست حقآبه‌های مرزی تا چه میزان مشکلات آبی استان‌های مرزی را حل می‌کند، توضیح داد: «چالش آب‌های مشترک همیشه وجود داشته چه بین دو کشور، چه بین دو استان یا بین دو روستا. مسئله تعامل در مورد این آب‌های مشترک و عمومی است، در اینکه آب‌های مشترک باید مدیریت و پروتکل‌ها درست رعایت شود بحثی نیست، اما نظارت و استفاده درست از آن هم مطرح است، نصف حقآبه ارس متعلق به ایران است و ما نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم، به دلیل اینکه زیرساخت‌ها را درست نکردیم. اکنون باید با دیپلماسی منطقه‌ای و آبی به این حوزه ورود کنیم، یعنی همانند اوپک نفتی موافقتنامه‌های منطقه‌ای برای آب‌های مرزی داشته‌باشیم.»
وی تأکید کرد: «ایجاد این اوپک در حوزه آب و مواضع ما در شرق و غرب کشور نسبت به آن متفاوت است، چراکه شاید هر کشوری که در بالادست قرار داشته باشد، تمایلی به ایجاد چنین تشکل‌هایی نداشته باشد، اما در هر حال برای پایان دادن به این ماجرا‌ها و اتخاذ تصمیمی که به نفع هم بالادست و هم پایین‌دست باشد، باید سیاست یکسان درنظر بگیریم، مسئله مهم اینکه باید سیاست و دیپلماسی منطقه‌ای و آبی داشته باشیم، مثلاً عضو کنوانسیونی می‌شویم که مسئله آب مشترک را حل کند، اگر جایی منتفع هستیم طبیعتاً جایی هم متضرر می‌شویم.»
عضو فدراسیون صنعت آب یادآور شد: «ما در غرب کشور بالادست هستیم، اگر مشکل‌مان را با عراق حل کنیم می‌توانیم با ترکیه که روی ارس کار می‌کند، مذاکره کنیم، این مسئله مهم بسته به تصمیم‌گیران در کشور است که چگونه درباره جا‌هایی که تضاد منافع داریم، سیاست‌گذاری کنیم و تصمیم بگیریم، بنابراین در هر حال حل مباحث آب‌های مرزی بخشی از راه‌حل بحران آب داخل کشور است نه همه.»
