با ورود به چهل سالگی جمهوری اسلامی و پس از صدور بیانیه راهبردی گام دوم انقلاب، قوه قضائیه اولین نهادی بود که در مسیر تحول انقلابی و حرکت جهادی قرار گرفت. در همان روزهای آغازین صدور بیانیه گام دوم انقلاب، سکان قوه قضائیه به آیتالله رئیسی واگذار شد و ایشان از همان آغاز با حرکت جهادی و رویکرد انقلابی، مسیر امیدآفرینی و اعتمادسازی را در پیش گرفت و پس از وی، حجتالاسلام اژهای نیز با همان رویکرد مسیر جلب اعتماد عمومی، عدالتخواهی و مبارزه با مفاسد را دنبال میکند. برگزاری هفته قوه قضائیه در سال جاری با چهلمین ماه صدور بیانیه گام دوم انقلاب مصادف شده است و قوه قضائیه در حقیقت امسال پس از ۴۰ ماه حرکت انقلابی و جهادی به ارزیابی کارنامه خود میپردازد. از طرف دیگر امسال اولین سالگرد انتصاب اژهای به ریاست قوه قضائیه هم است و ایشان ضمن ارزیابی کارنامه یک ساله خود باید به حضرت امام خامنهای و به مردم نسبت به پیشرفتهای متناسب با بیانیه گام دوم انقلاب و سند راهبردی تحول بنیادین قضایی گزارش بدهد. طبعاً این گزارش در افزایش امید، آرامش و اعتماد مردم به دستگاه قضا بسیار مؤثر خواهد بود. با گذشت ٤۰ ماه از ٤۰ سالگی انقلاب، دستگاه قضایی با حرکت پرشتاب و انقلابی بسیاری از موانع پیش رو را از میان برداشته و در مسیر «تحقق اهداف قضایی»، «رضایتمندی عمومی مردم»، «دمیدن روح امید»، «افزایش سطح اعتماد عمومی»، «گسترش و به روزرسانی و سرعت بخشی به خدمات قضایی به مردم»، «کاهش و به حداقل رساندن مجازات زندان»، «کوتاه کردن زمان رسیدگی به پروندههای قضایی»، «برخورد شجاعانه و قاطعانه با مفسدان اقتصادی»، «پالایش دستگاه قضایی از قضات فاسد»، «احیا و پرچمداری حقوق عامه»، «اصلاح قوانین»، «هوشمندسازی و یکپارچهسازی خدمات که متضمن رفع و دفع رانت و فساد است» گام برداشته است. مهمترین اقدام دستگاه قضا در گام دوم انقلاب تهیه سند جامع و راهبردی تحول قضایی است که بهعنوان نقشه راه قوه قضائیه تلقی میگردد که در دوره ریاست آیتالله رئیسی تهیه شده و اینک مبنای عمل قوه قضائیه و ارزیابی و قضاوت مردم نسبت به عملکرد این قوه قرار دارد.
رهنمودها، هدفگذاریها و مطالبات رهبر معظم انقلاب اسلامی طی سه دهه گذشته از مهمترین مبانی و ارکان تهیه سند راهبردی تحول بنیادین قضایی بوده است. نگاهی اجمالی به رهنمودها و مطالبات و بیانات مقام معظم رهبری از قوه قضائیه در دیدارهای سالانه با این قوه طی سه دهه اخیر، ما را با دغدغهها و انتظارات معظمله از این نهاد عدالتگستر آشنا ساخته و الگویی صحیح برای شفافسازی فعالیتهای قضایی و مطالبه گری از دستگاه قضا در اختیار مردم قرار میدهد.
مقام معظم رهبری آرامش بخشی به مردم در حوزه عدالت را هدف ایجاد قوه قضائیه معرفی کرده و میفرمایند: «هدف از وجود قوه قضائیه این است که مردم در جامعه احساس آرامش کنند، بدانند که اگر کسی به حقوق آنها تجاوز کرد جایی هست که به آن رسیدگی کند، بدانند اگر قویترین اشخاص حتی دولت حق کسی را نادیده گرفت یا خدای نکرده پایمال کرد یک دستگاه قضایی وجود دارد که شجاعانه و بی نظر و بی غرض میدان داری کند و حق را به حقدار میرساند. اگر توانستید این احساس را در جامعه ایجاد کنید شما موفقید.... برای ارزیابی قوه قضائیه باید این معیار را به کار بگیرید ببینید چه قدر این حالت اعتماد در مردم به وجود آمده است، همان مقدار شما موفقید، اگر ۹۰ درصد، اگر ۸۰ درصد، اگر ۵۰ درصد و انشاءالله اگر یک روزی صد درصد این حالت اعتماد به وجود آمد آن وقت قوه قضائیه به همان اندازه توفیق پیدا کرده است.» (سال ۷۸)
معظمله همچنین درباره وظیفه اصلی دستگاه قضایی میفرمایند: «وظیفه اساسی دستگاه قضایی چیست؟ عبارت است از دفاع شجاعانه و قدرتمندانه از عدالت. روح کار این است، اما تخلف از قوانین جرمی است که دستگاه قضا به آن رسیدگی میکند. مجموعه قوانین در نظام جمهوری اسلامی باید به یک قله منتهی شود و آن عبارت است از عدالت: «بِالعَدلِ قامَتِ السَّمواتِ والاَرض» ... بنده مکرر گفته ام آن روزی میتوان درباره قوه قضائیه نفس راحتی کشید که این حالت در جامعه پیش آید که هر کسی در هر جای کشور مورد ستم کوچک یا بزرگی از هر نوع قرار گرفت در دل او چراغ امیدی روشن باشد که سراغ قوه قضائیه خواهد رفت و تظلم خواهد کرد و بدون هیچگونه لکنت و درنگ و کندی در کار حق خود را خواهد گرفت. باید سعی کنید قوه قضائیه به اینجا برسد، این هم فقط با عمل شما میسر است، به گفتن به مردم، و وعده دادن و «مردم امیدوار باشید» و امثال اینها درست نمیشود. باید این قدر این تجربه در میان مردم تکرار شود تا همه به این باور برسند. هر وقت به اینجا رسیدیم میتوانیم سرافرازانه بگوییم که قضای اسلامی در کشور ما کامل شده است.» (سال ۸۰)
در بین مطالبات مقام معظم رهبری از دستگاه قضا، برخی از آنها نظیر «دفاع شجاعانه و مقتدرانه از حقوق مردم»، «تلاش برای افزایش آرامش و اعتماد مردم به دستگاه قضا»، «برخورد قاطعانه و مجازات متخلفان داخلی دستگاه قضا»، «پرچمداری برای احیای حقوق عامه»، «تلاش حداکثری برای حفظ آبروی مردم»، «کوتاه کردن دوره دادرسی»، «زندان زدایی از مجازاتها»، «استقلال قاضی»، «پالایش و اصلاحات دائمی دستگاه قضا» پربسامدتر، پر رنگتر و پر تکرارتر بوده و نشانگر اهمیت و برجستگی خاص آنها بوده و دغدغه معظمله در حوزه قضا را نشان میدهد که برخی از آنها عبارت است از:
«قوه قضائیه باید پرچمدار احیای حقوق عامه باشد». (سال ۹۶)
«قوه قضائیه باید صد درصد انقلابی باشد و انقلابی عمل کند. انقلابی بودن یعنی عملکرد دقیق، عادلانه، قاطعانه، بر طبق موازین و مبانی نه تند روی». (سال ۹۵)
«باید خروجی قوه قضائیه احساس آرامش و امنیت از سوی مردم باشد». (سال۹۸)
«حیثیت افراد نباید بازیچه افرادی قرار بگیرد که هیچ احساس مسئولیتی نمیکنند. در شریعت اسلامی آبروی مؤمن معادل جان اوست». (سال ۹۱)
«توقع از قوه قضائیه این است که عدالت در زندگی مردم ملموس باشد». (سال۸۳)
«کاری کنید در مجموعه قوه قضائیه مجازات زندان به حداقل برسد». (سال ۹۴)
«اقتدار و جلب اعتماد مردم دو عامل موفقیت قوه قضائیه است. مردم وقتی دیدند که قوه قضائیه به قول خود در اجرای عدالت عمل میکند اطمینان میکنند». (سال ۱۴۰۰)
«بازرسیها را هر چه میتوانید افزایش دهید و قوه قضائیه را از درون اصلاح کنید». (سال ۹۶)
«از تخلف قضایی حتی در گوشهای از کشور هم نباید اغماض و صرف نظر کرد». (سال ۸۲)
«باید افراد و عناصر ناسالم از مجموعه قوه قضائیه طرد شوند». (سال۷۶)
«اقتدار دستگاه قضایی یعنی ایستادگی بر سر حرف حق». (سال ۹٤)
در مجموع میتوان گفت سهم قوه قضائیه در «امیدآفرینی»، «تقویت باورهای ملی»، «اعتمادسازی»، «نشاط و آرامش مردم»، «خراب کردن بازی دشمن»، «مبارزه با فساد و رانتخواری» به مراتب بیش از سایر دستگاهها و نهادهای موجود در کشور است و سلامت قوه قضائیه سلامت سایر قوا را تضمین میکند.