کاهش بارش‌ها، تداوم خشکسالی و کم‌آبی در استان‌های مختلف ایران مانع کشت و زرع محصولات پرآب‌خواه شده و چند سالی است که مسئولان و بهره‌برداران بخش کشاورزی تلاش می‌کنند تا منابع محدود آب را در کشت محصولات کم آب‌بر با ارزش اقتصادی بالا بکار بگیرند. در این میان شرایط آب و هوایی و مستعد بودن اراضی در برخی شهرستان‌های بوشهر باعث شده تا کاشت و توسعه محصولات مقاوم در مقابل کم آبی مثل کنجد در سال‌های اخیر رونق چشمگیری بگیرد. برهمین اساس پیش‌بینی شده در سال‌جاری حدود ۵ هزار تن کنجد از مزارع بوشهر برداشت شود.
تدام ربع قرن خشکسالی، شرایط دشواری را برای کاشت محصولات پرآب‌بر آن هم با روش غرقابی ایجاد کرده که در این شرایط با توجه به افت سطح آب سفره‌های زیر‌زمینی جایگزینی اینگونه محصولات با سایر محصولات که مصرف آب کمتری دارد و تغییر روش آبیاری با استفاده از سامانه‌های نوین برای حفظ حیات کشاورزی در استان‌های مختلف بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
چند روز پیش بود که وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرد، کاشت گیاهان کم آب‌بَر، غلات پایه و کشت گلخانه‌ای راهبرد جدید این وزارتخانه در شرایط جدید جهانی است.
سیدجواد ساداتی‌نژاد ادامه داد: «پیش‌بینی می‌شود که بتوان با کمک کشاورزان تأمین غلات را در داخل کشور تا ۳۰ درصد افزایش داد. در فرآیند اجرای طرح تحول اقتصادی همزمان از تولید کننده و مصرف کننده حمایت شود چرا که اگر تولیدکننده صدمه ببیند، مصرف‌کننده بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرد.»
هر چند این حرفهای آقای وزیر مثل هزاران صحبت قبلی بسیار جذاب است، اما برای تغییر نوع کشت و جایگزینی محصولات کم آب‌بر باید برنامه‌ای مدون به همراه آموزش‌های لازم روی میز باشد تا بتوان به آینده صنعت کشاورزی امیدوار بود.
وجود ۳۸ هزار هکتار باغات
بوشهر از جمله استان‌هایی به شمار می‌آید که با تمام کم‌آبی‌هایش، اما از ظرفیت بالایی در حوزه کشاورزی برخوردار است. براساس آمار‌ها بیش از ۳۸ هزار هکتار باغات در این استان وجود دارد و در کنار آن اراضی وسیع کشاورزی تحت پوشش زراعت فصلی قرار می‌گیرد.
به علت مشکلاتی که در تأمین آب وجود دارد در حال حاضر یکی از تولیدات مهم کشاورزی در بوشهر مربوط به کشت کنجد می‌شود.
کنجد از گیاهانی است که با اقلیم بوشهر سازگاری مناسبی دارد و براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته ۴ هزار هکتار از اراضی استان زیر کشت این محصول پرخاصیت خواهد رفت.
کنجد گیاهی بسیار مفید و پرمصرف که دارای خواص و فؤاید غذایی و همچنین درمانی بی‌شماری است. کنجد علاوه بر ویتأمین‌ها و مواد مغذی فراوان، دارای کالری بسیار بالایی است و ۱۰۰ گرم از آن دارای ۵۷۳ کیلو کالری انرژی است و این میزان حاوی تقریباً ۵۰ گرم چربی است که حدود ۸۵ درصد چربی‌های سالم هستند.
دانه‌های کنجد معمولاً حدود ۲ میلی‌متر عرض و ۳ تا ۴ میلی‌متر طول دارند و از قدیمی‌ترین گیاهان روغنی در جهان هستند که از گیاهان بومی کشور هند و بخشی از کشور‌های آفریقایی محسوب می‌شوند.
برداشت ۵ هزار تن کنجد
در استان بوشهر کشاورزی فصلی رونق خوبی دارد و بخشی از اراضی کشاورزی استان به این مهم اختصاص دارد. براساس پیش‌بینی‌ها حدود ۵ هزار تن محصول کنجد از مزارع برداشت خواهد شد. از مزایای کشت کنجد به کوتاه بودن دوره تولید و کاهش مصرف آب می‌توان اشاره کرد، ضمن اینکه فعالیت کارگاه‌های روغن‌گیری و فرآورده‌های جانبی، وجود بذر مناسب اقلیم بوشهر و درآمد اقتصادی مطلوب از دیگر مزایای کشت این محصول در استان است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی بوشهر با اشاره به تولید سالانه ۱۶۳ هزار تن محصول زراعی در ۱۵۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان می‌گوید: «شهرستان دشتستان به عنوان قطب کشاورزی استان بوشهر بیشترین سطح زیر کشت را دارد. برنامه ابلاغی امسال برای کشت کنجد در استان بوشهر ۴ هزار هکتار است که تاکنون بخشی از اراضی مد نظر در استان بوشهر زیر کشت این محصول قرار گرفته است.»
کبری توکلی ادامه می‌دهد: «بهترین زمان کشت کنجد در بوشهر از ابتدای تیرماه تا پایان این ماه است که کشاورزی نسبت به کشت آن اقدام می‌کنند. کنجد به عنوان یک محصول تابستانه و کم‌آب‌بر محسوب می‌شود که کشاورزان می‌توانند بعد از برداشت غلات به‌عنوان محصول دوم کشت کنند»
به گفته این مسئول، از ابتدای تیرماه تاکنون ۳ هزار هکتار اراضی استان بوشهر تحت پوشش کشت کنجد قرار گرفته که انتظار می‌رود هزار هکتار باقیمانده سطح ابلاغی تا پایان تیرماه کشت شود.
توکلی با اشاره به فعالیت کشاورزان در نقاط مختلف بوشهر در زمینه کشت کنجد بیان می‌کند: «کانون تولید کنجد در استان شهرستان‌های دشتستان، دشتی، تنگستان و دیر هستند و این محصول به عنوان یک محصول تابستانه و کم‌آب‌بر محسوب می‌شود که کشاورزان می‌توانند بعد از برداشت غلات به‌عنوان محصول دوم کشت کنند.»
ایجاد کمربند‌های سبز با گیاهان کم آب‌بر
چند سالی می‌شود که بوشهری‌ها به فکر حفظ منابع آبی خود افتاده‌اند و بر همین اساس، اوایل سال گذشته بود که اعلام شد گیاهان سازگار با کم آبی برای کشت به عنوان فضای سبز شهری و ایجاد کمربند‌های سبز برون شهری در ۵ هزار متر مربع در مساحت این استان انجام شده است و کشت انبوه آن ادامه دارد.
پروژه‌های تحقیقاتی تولید و کشت گیاهان سازگار با کم‌آبی از سوی اساتید گروه مهندسی باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه خلیج فارس بر روی پنج گونه اصلی و هفت‌گونه دو منظوره انجام و به تولید انبوه رسیده است.
در فروردین ۱۴۰۰ کشت ۵۰۰ نهال در سه هکتار از فضای سبز دانشکده کشاورزی کشت شد و سپس کشت انبوه آن با ایجاد فضای سبز در سطح شهر‌ها ادامه یافت.
غالب این گیاهان غیر مثمر هستند که در ایجاد فضای سبز شهری و برون شهری کاربرد دارند و می‌توانند جایگزین مناسبی برای کنوکارپوس‌های سطح شهر‌ها باشند.
کهور ایرانی، انار شیطان، گز شاهی، استبرق، اکاسیا البیدو، گل کاغذی پرپر، مورینگا، کاکتوس آپونتیا و انواع کنار از گیاهانی هستند که تکثیر شده‌اند و سازگاری بالایی با کم آبی دارند. به هرحال بوشهر دارای اقلیمی خشک و نیمه‌خشک است و کشت، توسعه و ترویج گیاهان سازگار با آب و هوای این استان از اهمیت بالایی برخورداراست.
