رودخانه قره‌سو که به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های مهم شهر کرمانشاه به شمار می‌آید، سال‌هاست با نابسامانی‌هایی روبه‌روست و همین مسئله مشکلات زیادی برای شهروندان و به خصوص ساکنان حاشیه این رودخانه ایجاد کرده است. بوی نامطبوع و آلودگی این رودخانه که مسئولان دلیل اصلی آن را ورود فاضلاب انسانی می‌دانند فضایی غیرقابل تحمل ایجاد کرده و خشکسالی‌های اخیر و کاهش دبی آب رودخانه نیز به آن دامن زده است. هر چند حدود یک دهه پیش از تبدیل این رودخانه به یکی از مناطق گردشگری کرمانشاه سخن گفته می‌شد و در همین راستا کلنگی هم به زمین زده شد، اما حالا قره‌سو به انبار فضولات انسانی تبدیل و با خشک شدن سرمنشأ‌های این رودخانه، زندگی برای ساکنان حاشیه آن آنقدر سخت شده که مردم منتظر بازگشت به یک زندگی عادی هستند و دیگر فرصتی برای فکر کردن به گردشگر برایشان باقی نمانده است.
سرچشمه رودخانه کهن کرمانشاه، سراب روانسر در ۵۰کیلومتری شمالغرب کرمانشاه است و قره‌سو بعد از گذر از کرمانشاه، به رودخانه «گاماسیاب» می‌ریزد. طول مسیر این رودخانه در شهر کرمانشاه ۱۳کیلومتر است و جزء حوضه آبریز کرخه به‌حساب می‌آید که طول تمام آن به حدود ۱۰۰ کیلومتر می‌رسد.
قره‌سو که سال‌های سال توانسته بود زیبایی خاصی به شهر کرمانشاه ببخشد، طی سه دهه اخیر آنقدر دچار معضلات ریز و درشت شد که نهایتاً در سال ۱۳۸۸ گروهی از مسئولان دور هم جمع شدند تا کلنگی را به زمین بکوبند که نتیجه‌اش ساماندهی حال و روز رودخانه قره‌سو باشد. با در نظر داشتن این موضوع که تاکنون کلنگی به زمین نخورده که بتواند نویدبخش اجرای پروژه‌ای با زمانبندی مشخص باشد، بنابراین در این مورد هم این مسئله صدق کرد.
بر اساس طرح فوق، قرار بود محوطه اطراف رودخانه قره‌سو تبدیل به فضایی برای رونق گردشگری در استان شود و بتواند مزیتی برای توسعه این حوزه در کرمانشاه باشد. ابتدا، اجرای فاز نخست این طرح با رویکرد‌های گردشگری با حضور استاندار وقت آغاز و بخشی از فضاسازی‌ها نیز با ساخت آلاچیق، توسعه فضای سبز و اجرای عملیات محوطه‌سازی در حریم رودخانه انجام شد. همه این تلاش‌ها برای جذب مسافر و رونق بخشی به اقتصاد این منطقه بود، اما بوی نامطبوع فاضلاب‌های مختلف، مانع از انجام درست کار‌ها می‌شد و تحقق اهدافی را که برای اجرای چنین طرحی مدنظر بود ناکام می‌گذاشت.
دست در دست هم برای مرگ قره‌سو
برای به نتیجه رسیدن طرح گردشگری قره‌سو، اول از همه باید مشخص می‌شد که این همه بوی تعفن و کثافات از چیست. برای یافتن جواب کار سختی در پیش نبود و گزارش‌ها نشان می‌داد رودخانه‌ای که شکل‌گیری تمدن‌های بسیاری را کنار خود تجربه کرده بود حالا به انبار فاضلاب انسانی تبدیل شده و از ۱۹نقطه، مورد هجوم و ورود این کثافت‌هاست.
گفته می‌شود از ۱۰۰ درصد فاضلاب انسانی شهر کرمانشاه، حدود ۳۵درصد آن تصفیه می‌شود و ۶۵درصدش هم به‌صورت خام به رودخانه قره‌سو می‌ریزد. این‌درحالی‌است که آن ۳۵درصد فاضلاب تصفیه شده هم پس از پیچ و خم‌های بسیار، درنهایت دوباره وارد این رودخانه می‌شود.
اما بازی به همین جا ختم نمی‌شود و خشکسالی‌ها هم مزید بر علت شدند تا قره‌سو به‌طور طبیعی نتواند خودپالایی کند.
طی سال‌های اخیر و با کاهش دبی آب رودخانه، جریانی وجود نداشت و خاصیت خودپالایی آن دچار مشکل شده بود و همه متفق القول به این باور رسیده بودند که بوی نامطبوع غیرقابل وصف و چهره ناخوشایند قره‌سو، حاصل آلودگی‌های انسانی است، اما امروز و با خشک شدن سرمنشأ‌های این رودخانه دیگر نمی‌توان از مشکل حرف زد، بلکه کرمانشاه و قره‌سو وارد بحرانی عظیم شده‌اند.
به گفته معاون امور انسانی حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه، سرمنشأ‌های رودخانه قره‌سو خشک شده‌اند و از امروز باید منتظر اتفاقات ناگواری برای این رودخانه و ساکنان شهر باشیم.
فرحناز اقبالی‌کلهر با بیان اینکه دلایل خشکی رودخانه قره‌سو چند مورد است، می‌گوید: «سراب روانسر که سر منشأ این رودخانه است تا حدود ۹۵ درصد خشک شده است و تعدادی از رودخانه‌های زاینده که در مسیر قره‌سو وجود دارند نیز دچار خشکی صددرصدی شدند. سراب یاوری، سراب جابری و یکی از سرشاخه‌های مهم رودخانه قره‌سو که رودخانه رازآور است نیز دچار خشکی ۸۵ درصد شده است.»
وی تأکید می‌کند: «راهکار‌های کوتاه‌مدت و بلندمدتی برای رفع مشکلات رودخانه قره‌سو وجود دارد؛ از راهکار‌های بلندمدت می‌توان به احداث سیستم تصفیه‌خانه فاضلاب شهر کرمانشاه اشاره کرد. مدول اول سیستم تصفیه فاضلاب شهر کرمانشاه تنها ۳۵ درصد فاضلاب شهر را مدیریت می‌کند و خروجی آن مطابق با استاندارد‌های مورد عمل سازمان حفاظت محیط زیست است.»
اقبالی‌کلهر با اشاره به اینکه ۶۵ درصد فاضلاب تصفیه نمی‌شود، ادامه می‌دهد: «احداث سیستم تصفیه فاضلاب دوم شهر کرمانشاه که عملیات اجرایی آن در سال ۱۴۰۰ انجام شد و تأمین اعتبار آن نیز از طریق اصلاح قانون بودجه بوده، تنها مقداری از آن انجام شده و اعتبار اختصاص داده شده برای این پروژه کافی نیست و نیازمند پیگیری مسئولان برای تأمین اعتبار به میزان کافی است.»
بودجه‌هایی که هیچ وقت نمی‌رسند
اواسط سال گذشته بود که مسئولان کرمانشاه اعلام کردند بودجه‌های قطره‌چکانی برای فاضلاب این شهر سبب شده است وضعیت نامناسب رودخانه تاکنون تغییری نکند، اما وقتی خبر افزایش ۱۲ برابری بودجه ۱۴۰۰ خبری شد، می‌شد منتظر روز‌های خوبی برای رودخانه و شهر کرمانشاه بود.
در آن روز مدیرکل حفاظت محیط زیست کرمانشاه با اشاره به اینکه برای ساماندهی قره‌سو ۱۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است، عنوان کرد: «اکنون عمده منبع آلودگی رودخانه قره‌سو ورود فاضلاب به این رودخانه است، زیرا حدود ۶۵ درصد فاضلاب انسانی شهر کرمانشاه در ۱۹ نقطه وارد رودخانه می‌شود.»
مسئولیت پاکسازی و لایروبی قره‌سو با دو شرکت آب و فاضلاب و آب منطقه‌ای است و تا زمانی که این رودخانه احیا و از فاضلاب پاکسازی نشود، ساماندهی حاشیه‌های آن و صحبت کردن از گردشگری و جذب مسافر و توریست، کاری بی‌فایده است. اگر تا سال گذشته بودجه لازم برای خوب کردن حال قره‌سو را ۱۵۰۰ میلیارد تومان اعلام می‌کردند، حالا رضا داودی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه از نیازشان به ۲۸۰۰ میلیارد تومان حرف می‌زند که به گفته وی، در سفر رئیس‌جمهور به این استان اعتباری برای فاضلاب کرمانشاه در نظر گرفته شده که در حال حاضر منتظر ابلاغ اعتبار هستیم.
