کاشان از نظر جغرافیایی در اقلیمی خشک و کم باران واقع شده و هر ساله نگرانیهایی بابت بحران کمآبی در حوزههای خانگی، صنعت و کشاورزی این منطقه وجود دارد که این بیم و هراس در سال جدید و به دنبال کاهش ۵۰درصدی بارندگیها بیشتر شده است. با اینکه طی دهههای اخیر در مورد وضعیت قرمز کاشان هشدارهایی داده شده است، اما گویا مسئولان امر هیچ برنامهای برای مدیریت آب ندارند و در کمال تأسف حالا مدیر محیطزیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقهای اصفهان گفته است: «معادن تراورتن جوشقان استرک با استخراج بدنه اصلی آبخوان کارستی این منطقه، سرشاخههای تغذیه منابع آب کاشان را از بین برده است.» اتفاقی که میتواند در آیندهای نه چندان دور فاتحه آب این منطقه را خوانده و برای همیشه به زندگی و کشاورزی کاشان پایان دهد.
سالهاست که آب به بحث اول کشور و چالش مهم کشاورزی و شرب تبدیل شده و این موضوع در استانهایی که در مناطق گرم و خشک قرار دارند بیش از مناطق دیگر به چشم میخورد.
با اینکه کاشان در لیست شهرستانهای کمآب به شمار میآید، اما هنوز اهمیتی به این مسئله داده نمیشود و از رفتار مسئولان کاملاً مشخص است مدیریت آن جدی گرفته نشده است.
از یک دهه قبل اعلام شده با مدیریت برداشت آب در بخش کشاورزی کاشان میتوان روزهای بهتری را برای این صنعت پیشبینی کرد، اما نه تنها این اتفاق نیفتاده، بلکه هر روز با پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی و کاهش بارشها منافع کشاورزان هم به خطر افتاده و تولید انواع محصولات سیر نزولی دارد.
تأسفبار اینکه در کنار تمام بیتوجهیها، حالا مدیر محیطزیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقهای اصفهان گفته است: «معادن تراورتن جوشقان استرک با استخراج بدنه اصلی آبخوان کارستی این منطقه، سرشاخههای تغذیه منابع آب کاشان را از بین برده است.»
مسعود سیدی پور، با تأکید بر اینکه بنابر سیاستهای ابلاغی رهبر معظم انقلاب در حوزه محیطزیست و سخنان اخیر رئیس دستگاه قضا درخصوص تخریبکنندگان محیطزیست و نیز اصل ۵۰ قانون اساسی که حفاظت از محیطزیست را وظیفه عمومی میداند و بر ممنوعیت آن دسته از فعالیتهای اقتصادی و... که با آلودگی محیطزیست یا تخریب غیرقابل جبران آن همراه باشد، بیان کرد: «شرکت آب منطقهای اصفهان درخصوص فعالیت مخرب معادن جوشقان- استرک موظف به اجرای قانون است. این هشت معدن حدود ۱۵سال است که بدون اخذ هیچ مجوزی از شرکت آب منطقهای فعال بودهاند و طی دو سال اخیر با انجام مطالعاتی متوجه وجود منابع کارستی در منطقه و تأثیر مخرب فعالیت این معادن بر منابع آب کاشان شده است، بارها طی مکاتباتی به ارگانهای مختلف هشدار دادهایم، اما متأسفانه برداشت معادن با شدت بیشتری در حال انجام است.»
بروز مشکل در تأمین آب شرب
سرشاخههای تغذیهکننده آبخوان آبرفتی کاشان در حال از بین رفتن است که ادامه این روند تشدید فرونشست را در منطقه به دنبال دارد. اقداماتی که در حال حاضر هم سبب شده فرونشست زمین در شمال شهرستان کاشان بیشتر اتفاق بیفتند. از سوی دیگر قنوات خشک شده و پیشروی آب شور دریاچه نمک به سمت کاشان میتواند آبهای موجود را هم غیرقابل مصرف کند.
به گفته مدیر محیطزیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقهای اصفهان، با از بین رفتن این منبع کارستی آب چاهها کاهش یافته و کاشان در مورد چاههای آب شرب با مشکل روبه رو خواهد شد که این امر بارگذاری بیشتر بر زایندهرود را به دنبال خواهد داشت، زیرا عملاً یکی از سرشاخهها و آبهای زیرزمینی منطقه را میخشکانیم و شرب مردم را کاهش میدهیم که برای تأمین آن باید انتقال آب انجام شود.
سیدیپور تأکید میکند: «آبخوان کارستی جوشقان استرک را که بیش از نیمی از بارشهای جوی را ذخیره و به چشمهها منتقل میکند، عملاً دارند از بین میبرند و در واقع محل تغذیه آبخوان را استخراج میکنند. این فاجعه است، نباید این اتفاق بیفتد و اگر هم تا امروز انجام شده، خسارتی که وارد کرده، جبرانناپذیر است.»
صرفهجویی، واژهای غریب
سالهاست نگرانهایی بابت بحران کمآبی در حوزههای خانگی، صنعت و کشاورزی کاشان وجود دارد که این بیم و هراس در سالهای اخیر و به دنبال کاهش ۵۰درصدی بارندگیها بیشتر شده است.
مدیریت مصرف آب به عنوان یک موضوع مهم و اساسی در شهرستان کاشان مطرح است و دستگاههایی نظیر آموزش و پرورش، مراکز علمی و دانشگاهی، حوزههای علمیه، پایگاههای بسیج و رسانه میتواند بستر مناسبی برای ارائه آموزشهای مرتبط با فرهنگسازی مدیریت مصرف بهینه باشد.
در شرایطی که متوسط بارندگی در کشور ۲۵۰ میلیمتر است، این میزان در کاشان به ۱۲۵ میلیمتر کاهش یافته و این بدان معناست که اگر صرفهجویی، آموزش و فرهنگسازی مصرف صحیح و بهینه انجام نگیرد، قطعاً منطقه درگیر بحران شدید کمآبی خواهد شد.
وقتی مسئولان نسبت به اقدامات صنعتی که منابع آبی را هدر میدهند، بیتوجه هستند، شهروندان هم راه آنها را در پیش گرفته و موضوع صرفه جویی را از برنامه خود خارج کردهاند.
متوسط سرانه مصرف درکشورهایی با میانگین بارش ۸۰۰ میلیمتر در سال فقط به ازای هر نفر روزانه ۱۰۰لیتر است، اما برخی از شهروندان با این تصور که منابع تأمین آب آشامیدنی نامحدود بوده یا هزینه ناچیزی صرف تصفیه و انتقال آن میشود، اقدام به هدر دادن آن میکنند و این استفاده غیراصولی سرانه مصرف روزانه هر شهروند کاشانی را به میزان ۲۰۰ لیتر افزایش داده است.
کوتاه سخن اینکه منطقه کاشان از قدیم الایام با کمبود آب مواجه بوده و در کنار کاهش شدید نزولات جوی چنین به نظر میرسد مسئولان و متولیان امر هم برنامهای برای مدیریت آبهای موجود ندارند.
براساس آمارها ۸۶ درصد آب شهرستان کاشان بابت مصارف کشاورزی استفاده میشود که با توجه به بحران کمآبی در این منطقه تغییر الگوی کشت و تجهیز زمینها به سیستم آبیاری نوین باید در اولویت قرار گیرد و از همه مهمتر صنایعی که آبها را از همه سرچشمه هدر داده و بدون توجه به وضعیت بحرانی همچنان به کار خود ادامه میدهند هم ساماندهی شوند.
موضوعی که مدیر محیطزیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقهای اصفهان با تأکید بر اینکه فعالیت این معادن باید متوقف شود، گفته است: «منطقه و آبخوان کاشان برای منافع شخصی عدهای در حال تخریب و نابودی است و شوربختانه از زمانی که ما مخالفت خود را اعلام کردهایم برداشت و تخریب معادن جوشقان استرک زیادتر شده است.»