اگر شما در دهه سوم یا چهارم عمر خود هستید، احتمالاً باید به یاد داشته باشید که یکی از زیباترین و دلچسبترین شکلهای گذران اوقات فراغت دوران کودکیتان، شنیدن قصهها و روایات عبرتآموز و جذاب از زبان بزرگترها بود. وقتی پدربزرگ یا مادربزرگ سرحال و کوک بودند، حکایتگوییهایشان به راستی شنیدن داشت و چشمهای خیره، گوشهای تیزشده و دهانهای از شگفتی بازمانده بچهها، آنان را به شرح داستانها و خاطرات لطیف و پندآموز بیشتر ترغیب میکرد.
لحظههای شیرین دورهمی
شاید به جرئت بتوان گفت قدیمترها لذت و شیرینی لحظههای دور هم جمع شدن زمان فراغت همراه با شنیدن قصهها و روایات بزرگترها، با هیچ نوع دیگری از شیوههای گذران ایام فراغت برابری نمیکرد. جالبتر اینکه در لابهلای حکایات و تجربههای بزرگسالان انبوهی از درسهای آموزنده برای جوانترها و کوچکترها بود که هر یک بخشی از یک زندگی با تمام فراز و نشیبهایش را روایت میکرد. این روال بخشی از همان چیزی است که جامعهشناسان و مردمشناسان از آن به «انتقال سینه به سینه و شفاهی آموختهها» یاد میکنند؛ شیوهای که در ارتباطی گرم و صمیمی و به زبانی ساده و کاربردی نحوه زندگی کردن، چگونگی برخورد با مسائل و مشکلات و روشهای سازگاری با محیط و جامعه را به نسلهای بعد منتقل میکرد، با این تفاوت که به دلیل وجه فراغتی و تفریحی خود، قدرت تأثیرگذاری زیادی داشت و دانستهها و تجربیات را در جوانترها و کوچکترها درونی میکرد.
اطلاعات بسیار و خِرَد اندک
به اعتقاد جامعهشناسان، نسلهای نوجوان و جوان امروزی به رغم برخورداری از انواع ابزارهای ارتباطی همچون اینترنت، ماهواره، رسانههای نوشتاری، دیداری و شنیداری که موجب انتقال حجم انبوهی از دانستهها به آنان شده است، در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی خود فاقد توانایی لازم برای حل مسئله هستند و دانستههای انبوه آنان در عصر اطلاعات کمتر به کارشان میآید، زیرا به رغم داشتن معلومات زیاد، چندان خردمند برای بهترزیستن نیستند. خرد زیستن یعنی برخورداری از یک توانایی فکری خاص که قدرت سازگاری و سهولت زیستن در جامعه را در شما ارتقا میبخشد. یکی از اهداف کلی که شما در این مسیر باید برای فرزندتان مشخص کنید، مهارت برقراری ارتباط با دیگران و اجتماعی شدن است. اجتماعی شدن یعنی اینکه فرزندتان بتواند شهروند خوبی باشد، با دیگران سازگاری داشته باشد و یک رابطه صمیمی و مطمئن با دیگران برقرار کند. چنین مسیری صرفاً با نصیحت به مقصد نمیرسد و همگامی و همراهی شما در بسیاری مواقع با فرزندانتان لازم است. شاید تأثیری که شما هنگام تفریح یا بازی با فرزند خود بر او دارید، به هیچ وجه قابل قیاس با آموزش خشک و رسمی نباشد.
انتقال خِرَد زیستن به نسل بعد
رابطه شفاهی مستمر و عبرتآموز میان بزرگترها و کوچکترها در قدیم در فرایند انتقال تجربهها و آموختهها و در مسیر آزمون و خطا، خِرَد زیستن را به نسلهای بعدی اعطا میکرد. بخش عمدهای از این روند در لحظههای ناب و غیررسمی فراغت شکل میگرفت و دقیقاً به همین دلیل است که نیاکان ما در سنین ۱۴-۱۳ سالگی برای خود مردی و زنی بودند و میتوانستند از پس مدیریت زندگی خود و حتی اداره یک خانواده برآیند. بچهها برای رشد و رسیدن به بلوغ به ارتباطی مؤثر با والدین خود نیاز دارند که لازمه آن شنیده شدن آنهاست. متأسفانه اکثر ارتباطات بین والدین و فرزندان حول انتقاد کردن و وضع باید و نبایدها به آنها شکل میگیرد، البته این مهم است که در مورد موضوعات مختلف و بحثبرانگیز با فرزندتان به گفتگو بپردازید، اما برای به دست آوردن بهترین نتیجه در یک محیط امن محبتآمیز و بدون تنش گفتگو کنید.
اهدای تجربههای طلایی در ایام فراغت
و، اما امروز... پدرها، مادرها و بزرگترهای عزیز باید بدانند که همراهی و همکلامی آنان با فرزندانشان در لحظههای ناب فراغت، کلاس درسی جذاب، دوستداشتنی و پربار است که هیچ مدرسه و دانشگاهی را یارای رقابت و برابری با آن نیست. فرزند خود را به فضای مجازی اینترنت و دنیای پیچیده و غیرقابل کنترل ماهواره نسپارید... در لحظههای شیرین و دلچسب فراغت در کنار او باشید. برای او از تجربههای جوانی، نوجوانی و کودکی خود بگویید. در بازی و ورزش و گردش او را همراهی و برای خوبزیستن در جامعه آماده کنید. مطمئن باشید که سینما، تلویزیون، رادیو، کتاب و مجله و روزنامه و کلاسهای آموزشی به رغم سهم انکارناپذیرشان در افزایش معلومات و دانستههای فرزندتان، به هیچ عنوان جای تعامل مؤثر شما با او را نخواهد گرفت. تابستان با روزهای بلندش فرصت خوبی است تا در مسافرت و گردش، در همصحبتی با فرزندانتان، فراز و نشیبهای زندگی و تلخکامیها و خوشیهای روزگار را برایشان بازگو کنید. شما برای او الگویی مؤثر و دوستداشتنی هستید و در تعامل و گفتوگوی مستمر با فرزندتان، به او شخصیت و اعتمادبهنفس میبخشید و او در این مسیر بالندهتر و پختهتر میشود. قدر فراغت را بدانید و این لحظههای ناب را با اهدای تجربیات طلایی زندگیتان به فرزندان و نوهها، غنیتر کنید.