تپههای سیلک کاشان با پشتوانه قدمت بیش از ۷هزار ساله خود تمدنی بیهمتا به وسعت و بلندای تاریخ است. این دستاورد تمدن بشر ما قبل تاریخ در محدوده ایران مرکزی نه تنها نمود هویت منطقه و ایران، بلکه سند تکامل بسیاری از تکنیکهای ضروری و چگونگی روند توسعه جامعه بشری است. نزدیک سه چهارم قرن است که تمدن سیلک در ایران مرکزی شناخته شده و مورد پژوهش و مطالعه محققان خارجی و ایرانی قرار گرفته که نتایج آن در نشریات ایرانی و خارجی منتشر شده است. حالا یافتههای جدید معماری در محدود تاریخی تپه سیلک از سوی گروه باستانشناسی دانشگاه کاشان کشف شده که مورد توجه قرار گرفته است.
تپه سیلک میراث غنی هنری، ادبی و فرهنگی کاشان است و فرهنگ و تمدن این شهر ناشی از سیلک است و فرهیختگان فرهنگی باید کاشان سیلک را به درستی به دیگران معرفی کنند. طی آخرین پژوهشها که به همت گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان در تپههای سیلک انجام شده حدود ۴۰ اثر مهم کشف شده که میتواند پژوهشگران را از روابط اجتماعی جوامع هزاره چهارم پیش از میلاد آگاه کند. در همین رابطه، رئیس دانشگاه کاشان در بازدید از فصل کاوش گروه باستانشناسی دانشگاه این شهر در تپه سیلک با اشاره به اینکه در تپههای سیلک شاهد کار پژهشی گروه باستانشناسی دانشگاه کاشان هستیم، گفت: «یکی از نقاط قوت کشور ما تمدن اصیل و قدیمی است و ارزش یافتههایی که در این کاوش، این گروه داشتند از نظر معماری، صنعت، ساخت و هنر صنایع مختلف که مربوط به ۵ هزار و ۷۰۰ سال قبل است، قابل پژوهش است.»
دکتر عباس کتابی خاطرنشان کرد: «بر اثر یافتههایی که گروه باستانشناسی دانشگاه کاشان در این فصل کاوش منطقه سیلک انجام دادند، توانایی هنر هوشمندانه مردم این منطقه است که چگونه خود را نسبت به وقایع طبیعی مثل زلزله تطابق و نوع ساخت خود را متناسب با شرایط منطقه سیلک که زلزله خیز بود تطبیق میدادند و اینها نقاط قوت فرهنگ سیلک است.»
وی یکی از اقدامات خوب دانشگاه کاشان را ایجاد رشته باستانشناسی در مقطع کارشناسی و ارشد عنوان کرد و افزود: «با توجه به ظرفیت خوب این منطقه سیلک نشان میدهد که اهمیت رشته باستان شناسی متناسب اقلیم و آمایش سرزمین کاشان بوده که امید است مقطع دکترای این رشته را هم اضافه نماییم.»
کشف یافتههای جدید
دکتر جواد حسینزاده ساداتی، استاد گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان و مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک نیز از کشف یافتههای جدید معماری در محدود تاریخی تپه سیلک از سوی گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان خبر داد.
وی به اجرای مرحله سوم طرح بازنگری سیلک اشاره کرد و افزود: «دوره سوم طرح با همکاری دانشگاه کاشان و موزه ملی ایران در محوطه باستانی سیلک از یکم شهریور شروع تا هفتم مهرماه جاری ادامه داشت.»
این مسئول با بیان اینکه این منطقه محدوده مسکونی سیلک است که در گذشته نصف این محدوده حدود ۲۰ سال گذشته کاوش شده بود، افزود: «قسمت شمالی آن در دستور کار گروه باستانشناسی دانشگاه کاشان قرار گرفت که در این فصل از کاوش توانستیم به دو جنبه از حیات مردمان ۵ هزار و ۵۰۰ سال هزاره چهارم پیش از میلاد مردم این منطقه دست یابیم.»
دکتر حسینزاده یکی از جنبهها را بحث معماری مردم این منطقه عنوان کرد و اظهار داشت: «طبق پژوهشها و کشف یافتههای جدید، نشان داد که مردم این منطقه به شدت در حوزه مواجهه و سازگار شدن با محیط زلزلهخیز منطقه ایران و با مخاطرات طبیعی پویا و آگاه بودند.»
وی پیدا شدن حدود ۴۰ اثر مهم را از دیگر کاوشها در این پژوهش عنوان کرد و افزود: «این یکی از کشفیات بزرگ باستانشناسی است که ما را از روابط اجتماعی جوامع هزاره چهارم پیش از میلاد آگاه میکند و در بحث مدیریت دید بهتری را به ما میدهد.»
عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان اهمیت به زیباییشناسی را از ویژگیهای مردم سیلک اعلام کرده و گفت: «با دیواری که در این محدوده با اندود گل اخرا پیدا شده، حس زیبایی زندگیکردن مردم ۶ تا ۷ هزار سال قبل و اهمیت به خصوص در زندگی روزمره خود را نشان میدهد.»
دکتر حسینزاده همچنین به پیداشدن، ابزار سنگی و تعدادی از آثار فلزکاری و حفره فلزکاری در این محدوده اشاره و تصریح کرد: «امید است با فصل کاوش آینده بتوانیم به ابعاد بیشتری از نظام اجتماعی مردم این منطقه دست یابیم.»
رئیس موزه ملی ایران هم هدف از اجرای این طرح را روشنسازی و آگاهسازی کشف بقایای معماری مسکونی که در هزاره چهارم در این بخش تپه سیلک پیدا شده عنوان کرد و گفت: «در این فصل کاوش به یافتههای جدیدی دست یافتیم و شواهدی از فن مدیریت و نظام اداری تپه سیلک پیدا کردیم و دادههای دیگری که جدید هستند.»
دکتر جبرئیل نوکنده اظهار امیدواری کرد این پروژه را که امسال شروع کردیم به مدت پنج سال با دانشگاه کاشان ادامه دهیم تا یافتههای جدیدی را برای دنیای باستان شناسی کشف کنیم. وی از همکاری و تلاشهای اساتید و دانشجویان رشته باستانشناسی دانشگاه کاشان قدردانی کرد و افزود: «در این پروژه بیش از ۹۵ درصد کادر که در اینجا مستقرند، اساتید و دانشجویان دانشگاه کاشان و افراد با انگیزهای هستند که تراز علمی بسیار بالایی دارند؛ گروهی که با تجربه بیش از ۲۰ سال که بنده در حوزه باستانشناسی در میدانهای مختلف باستانشناسی کار میکنم بسیار افراد با تجربه و پرسش محور و درخشان هستند.»
استاد عباس اعتماد فینی مرمتگر باتجربه اثر ملی سیلک با بیان اینکه سیلک نخستین خاستگاه تمدن بشری است، گفت: «تمدن بیش از ۸ هزار سال آن نشان از حضور مردمانی دارد که در آن نخستین شهر به تعریف امروزی را تأسیس کردند. در زمانی که مردمان دنیا محل سکونتشان در طبیعت و در دل کوهها بود مردم این سرزمین بنا و پایههای تمدن بشریت را پا نهادند.» وی از تلاشهای دکتر حسینزاده استاد دانشگاه کاشان و مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک قدردانی کرده و ادامه داد: «بنده در این مدت در محدوده تاریخی سیلک با افراد مختلفی از جمله گیرشمن کار کردم، ولی فعالیت هیچکدام به اندازه دکتر حسینزاده نبوده که بسیار جای تقدیر دارد.»
استاد اعتماد فینی معرفی هر چه بیشتر این اثر تاریخی را مورد تأکید قرار داد و اظهار داشت: «اولین گردهمایی انسانها در یکجانشینی در تپههای سیلک رخ داده است.»
وی با بیان اینکه عنوان «کاشان سیلک» درست است نه سیلک کاشان افزود: «کاشان از سیلک است و پیوند بین تمدن سیلک و کاشان باید برقرار شود.»