هفته گردشگری هم به پایان میرسد و شاید مسئولان و متولیان امر نفس راحتی میکشند تا سال بعد و هفته گردشگری بعد که بخواهند آماری از عملکردهایشان ارائه داده و نشان دهند چقدر به شکوفایی این صنعت کمک کردهاند. اما حقیقت این است که حال و روز بناها و آثار تاریخی کشور اصلاً خوب نیست و تمام استانها برای حفظ این داشتههایشان نیازمند توجه دولتمردان و حمایتهای آنها هستند. در حال حاضر ارگ بهارستان که یکی از قدیمیترین آثار تاریخی به جا مانده از دوره افشاریه در خراسانجنوبی میباشد، حال و روز خوشی ندارد و در حال تخریب است و کاروانسرای کوزه گران کرمان که بخشی از مجموعه کاروانسراهای بازار این شهر به شمار میآید سالهاست منتظر مرمت مانده تا شاید مرهمی بر زخمهایش نهاده شود.
از گذشته عرف بود که مسئولان همه کارهای کوچک و بزرگ خود را جمع میکردند تا در مناسبتهای خاص به ارائه آمار بپردازند و چنان نشان دهند که اقدامات زیادی داشتهاند.
حالا در هفته گردشگری هم منتظر اخبار خوبی بودیم تا دلمان حداقل به خبرها خوش باشد، اما انگار آنقدر کار نکرده و کم کاری و بیتوجهی در این عرصه وجود دارد که فرصت به خرده کارهای بیاثر نمیرسد تا در موردشان صحبت شود.
مقر حکومتی بیرجند
بعد از اتفاقاتی که در اصفهان بر سر میراث کهن آمد، حالا در خراسانجنوبی ارگ تاریخی بهارستان به خاطر دههها بیتوجهی مسئولان امر آنقدر آسیب دیده که وضعیتش به وخامت کشیده است.
در بافت تاریخی شهر بیرجند و در کنار عمارتهای زیبایی، چون مدرسه شوکتیه، خانه مرحوم هادوی و آثار دیگر… یک ارگ بسیار قدیمی موسوم به ارگ بهارستان وجود دارد که توجه هر رهگذری را به خود جلب میکند.
ارگ بهارستان که قدمت آن به دوره افشاریه میرسد در اسفندماه۱۳۷۹ با شماره ۳۶۸۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در روایتهای تاریخی درباره این ارگ آمده است که زمانی قدیمیترین مقر حکومتی شهر بوده یا نقل شده پس از تأسیس مدرسه شوکتی که مخصوص پسران بوده این بخشی از ارگ با نام مدرسه نسوان به مدرسه دختران اختصاص مییابد.
حالا از باغ و عمارت باشکوه ارگ بهارستان جز کوشکی نیمه ویران و مخروبه چیزی باقی نمانده که حکایت از بیتوجهی به حفاظت از این عمارت باشکوه در سالهای اخیر دارد.
تن رنجور ارگ و بلاتکلیفی مسئولان
هر بار که نام ارگ بهارستان به میان میآید، مسئولان از مرمت و بهسازی آن سخن میگویند و چنان وانمود میکنند که در آیندهای نزدیک میتوان این بنا را مثل روز اولش دید.
اما این حرفها و وعدهها آنقدر ادامه پیدا کرد که نهایتاً گفتند این اثر باشکوه توسط شرکت آب منطقهای خراسانجنوبی خریداری شده و قرار است موزه آب خراسانجنوبی در آنجا بنا شود.
حالا که تن ارگ رنجور و بیمار است مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسانجنوبی با بیان اینکه ارگ بهارستان در تملک شرکت آب منطقهای است چراکه آنان خریداری کرده و اکنون مالکیت آن را دارند، میگوید: «ما در میراث فرهنگی از منابع خودمان کمک کردهایم تا روند بهسازی و مرمت در دو- سه سال آینده به اتمام برسد.»
هادی شاهوردی در مورد موزه شدن ارگ هم تصریح میکند که باید منتظر باشیم تا کار مرمت آن به پایان برسد و بعد درباره شیوه استفاده از آن به جمعبندی برسیم.
وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر هم بحث تبدیل شدن آن به یک اقامتگاه یا ایجاد موزه آب در آن منطقه مطرح است، ادامه میدهد: «نهایت تلاش ما این است که با همکاری هر دو دستگاه ذیربط بتوانیم هر چه سریعتر کار مرمت را به پایان برسانیم هر چند که مرمت یک اثر تاریخی کاری زمانبر است.»
ریزش کاروانسرای کوزه گران
در کرمان، جایی که هر منطقه آن تاریخ کهنی داشته و گردشگاهها و آثارش میتواند با جذب توریست میلیاردها دلار به صنعت گردشگری کشور کمک کند، حالا در غم از دست رفتن کاروانسرای کوزه گرانش زانوی غم بغل گرفته است.
مدتهاست که رسانهها در خصوص وضعیت کاروانسرای منحصربه فرد کوزهگران تذکرهای زیادی به مسئولان میراث فرهنگی میدهند که این بنا در حال ریزش است، اما گویی هیچ گوش شنوایی برای رسیدگی به این موضوع وجود ندارد.
راسته بازار کرمان که به عنوان یکی از بلندترین راسته بازارهای ایران محسوب میشود و مجموعهای از بناهای عرصههای مختلف تاریخی است و گرد هسته مرکزی این بازار شکل گرفته است یکی گنجینههای معماری کشور محسوب میشود.
این بازار که چند سال قبل با پیگیری استاندار وقت و شهرداری کرمان در بخشهایی مرمت شد از آن پس به حال خود رها شده است، اما نکته نگران کننده در خصوص این بازار ساخت و سازهای نامأنوس است در اطراف بازار است که بارها خبرگزاری مهر در این خصوص ورود کرده است و به ویژه در زمینه احداث پارکینگ طبقاتی دقیقاً در کنار این کاروانسرا تذکر داده شده است.
وجود معتادان در این کاروانسرا و رها شدن بناهای زیادی اطراف این کاروانسرا و تجمع اتباع بیگانه و اراذل و اوباش این مکان را ناامن کرده و عملاً بنا در حال تخریب است. به طوری که برخی از بناهای اطراف کاروانسرا به محل استعمال مواد مخدر تبدیل شده است.
هر چند در نهایت با پیگیریهای انجام شده سقف این بخش از بازار مرمت شد، اما بدنه این بنا در حال فرو ریختن است.
کاروانسرای کوزهگران یکی از مجموعه کاروانسراهای بازار کرمان و در امتداد بازار قلعه محمود است و بهرغم بیمهری یکی از زیباترین بناهای موجود در استان کرمان محسوب میشود.
یکی از دلایل عدم مرمت این بنا مالکیت بخش خصوصی و البته یکی از ادارات کرمان است و به همین دلیل نیز هر گاه صحبت از مرمت و بهسازی و احیای بنا میشود نخستین گزینه میراث فرهنگی تغییر کاربری و عدم همکاری مالکان است.
هزینه بالای مرمت بنا باعث شد این اقدام انجام نشود و متأسفانه طی ماههای اخیر بخشهایی از این کاروانسرا دقیقاً در پشت پارکینگ طبقانی دچار ریزش شده است و با وجود رسانهای شدن هیچ اقدامی برای مقاومسازی و مرمت انجام نشده است.