سرما که زد، خشکسالی که شد، آفت به جان درختان گردوی تویسرکان افتاد. زندگی روی سخت خود را به کشاورزان نشان داد و اگر فکری به حال باغهایشان نمیکردند، سفره زندگیشان خالی میماند. در همین زمان بود که بسیج سازندگی با کمک جهاد کشاورزی وارد میدان شدند و حالا چند ماهی است که آنها به یاری کشاورزان رفتهاند تا کار آفتها را یکسره کنند. ورود جهادگران متخصص باعث شد بخشی از مشکلات رفع شود و حالا با برنامهریزیهای صورتگرفته، باغداران تویسرکانی دلگرم به آینده و ادامه کار شدهاند.
ایران سومین صادرکننده گردو در جهان است و سـالانه بیش از ٢٣٠هزار تن گردو از ٢٠میلیون درخت در شهرهای مختلف کشــور برداشت میشود. سرانه جهانی تولید گردو ۴٨۵گرم و سرانه تولید آن در ایران ٢هزارو٨٨٠ گرم است، یعنی ایران معادل شش برابر اســتانداردهای جهانی سهم گردو دارد.
با این تفاسیر ایران سالانه حدود ۵ هزار تن گردو صادر میکنــد. ارزش تقریبی کل صادرات این محصول نزدیک ٣۵میلیون دلار است و علاوه بر کشورهای همسایه، انگلستان و آلمان هم از اصلیترین مشــتریان گردوی ایرانی هستند که از نظر روغندهی، طعم و مزه یکی از بهترین محصولات دنیاست. باغستانهای بزرگ گردو در شهرهای مختلف ایران پراکندهاند و درخت گردو یکی از گونههای قدیمی و سازگار با اقلیم و آب و هوای این سرزمین است.
درختان چند صدساله و حتی چندهزار سالهای که هنوز نفس میکشند، گواهی میدهند که عمر درخت گردو در این خطه چقدر بلند است.
سال سخت کشاورزان تویسرکانی
در میان همه شهرهایی کــه آنها را با گردوهایشان میشناسند، شهرستان تویسرکان در جنوب ارتفاعات الوند با حدود ۵ هزارو ۵۰۰ هکتار سطح زیرکشت قطب گردوکاری استان همدان و کشور محسوب میشود.
تویسرکان عمدهترین ارقام تجاری این محصول در ایران شامل فرانکت، لارا، پدرو، سر و چندلر را پرورش میدهد. گردوهای تولیدی این منطقه از نظر میزان چربی، درصد بالای مغز نسبت به کل میوه و سفیدی و درشتی مغز از بهترین گردوهای جهان به شمار میآیند.
تویسرکان با تولید این محصول با کیفیتی در مقیاس جهانی و همچنین تولید سالانه ۱۶هزار تن گردو در شرایط اقلیمی عادی، پایتخت گردوی ایران نام گرفته است.
با این حال و به رغم همه توانمندیهای موجود در بخش تولید گردو، سرمازدگیها، بیمه نبودن بخش عمده درختان گردو و نبود صنایع تبدیلی و بستهبندی در همدان و به طور خاص در شهرســتان تویسرکان و مشکلاتی از این دست باعث شده صادرات گردو آنگونه که شایسته است، رونق نداشته باشد.
گذشته از این، سرمای بیسابقه سال گذشته در مقطعــی باعث پیامدهایی شد و این موضوع به دردسرهای کشاورزان افزوده است.
سال گذشته برای بسیاری از کشاورزان تویسرکانی سالی سخت و دشوار بود. سرما از یک طرف و خشکسالی از یک سو باعث شــد کرمهای خراط و پروانههای زنبورشکل هم از طرف دیگــر به جان درختانشان بیفتند.
اینها را مهندس احسان هدایتزاده، مسئول بسیج مهندسین ناحیه تویسرکان عنوان میکند و ادامه میدهد: «تویسرکان یکی از شهرســتانهای همدان اســت که باغهای گــردو، بادام، هلو، شلیل و آلوهایش زبانزد همه است، اما بیشــتر باغهای گردوی این منطقه بیش از هر چیز دیگری معروف است. از سال گذشته که آفت به جان این باغها افتاد، کشــاورزان بارها به سازمان بسیج سازندگی مراجعه کردند و کمک خواستند.»
وی تصریح میکند: «نمیتوانســتیم دست روی دســت بگذاریم، به همین خاطر با توجه به اهمیت موضوع تصمیم گرفتیم برای کمک به مردم شــهر و کشاورزانی که باغهایشــان آفت زده بود، دســت به کار شــویم. از آنجا که ورود به این کار و برطرف کردن مشــکلات کشــاورزان به تنهایی از عهده ســازمان بسیج سازندگی برنمیآمد، طی چند جلسه با مدیریت محترم جهاد کشــاورزی تویسرکان به عنوان دستگاهی که به صورت تخصصی در زمینه کشاورزی فعالیت دارد، به یکسری برنامههایی رسیدیم تا کمک حال کشاورزان تویسرکانی باشیم.»
رفع مشکلات با حرکت جمعی
کار وقتی انجام میشود که مسئولان و مردم دست به دســت هم دهند، مثل ماجرای مقابله با آفتهایی که به جان درختان گردوی تویسرکان افتاده بود.
مسئول بسیج مهندسین ناحیه تویسرکان در این باره میگوید: «در این شهرستان بیش از ۵ هزار هکتار از زمینهای کشاورزی و باغها تحت پوشش و تولید گردو است که متأسفانه برآوردهای کارشناسان نشان میدهد از این مقدار حدود ۴۰۰ هکتار باغهای گردو دچار آفت و بیماری شده است؛ آفتهایی مثل کرم خراط که بر اثر خشک شدن درختها سراغشان میآید یا آفتهای دیگری که هر کدام از آنها برای از بین بردن یک گونه گیاهی کافی است.»
هدایتزاده ادامه میدهد: «با مشخص شدن این موضوع از آنجا که میدانستیم اگر هر چه سریعتر به این مشکل رسیدگی نکنیم، در سال جدید کشاورزان با مشکلات زیادی روبهرو خواهند شد، با همت مردم و سازمان بسیج سازندگی در راستای اردوهای جهادی بسیج مهندسین کشاورزی و نیز طرح ملی همگام با کشاورز و همچنین کارشناسانی که جهاد کشاورزی معرفی کرد، کار مقابله با آفت را از اواسط پاییز امسال شروع کردیم.»
به گفته این مسئول بیش از ۱۰کارشــناس از کانون بسیج مهندسین کشــاورزی به همراه ۱۲کارشناس از جهادکشــاورزی که هر کدام از آنها در حوزه باغات، آفتشناســی، خاک و گیاه خبره هستند و مهارت زیادی دارند، در این مدت با همکاری کشاورزان کار آفتزدایی را آغاز کردند.
این بسیجی میگوید: «راههای مقابله از جمله تلههای فرمونی و چسب و موارد دیگر است، اما کارآمدترین راه که برای مقابله با آفت کرم خراط وجود دارد، سرشــاخه کاری و هرس است، یعنی کارشناسان و کشاورزان بعد از شناسایی درختان آفتزده و شاخههایی که خشک شدهاند آنها را جدا میکنند و پس از آتشزدنشان به سرشاخهها رنگ یا چسب میزنند تا از ورود آفت به قسمتهای دیگر درخت جلوگیری شود. هنوز آمار دقیقی از اینکه چه مقدار از باغات آفتزدایی انجام شده است، نداریم ولی طبق آن چیزی که از شواهد پیداست تا به امروز حدود ۵۰هکتار آفتزدایی شــده و همچنان کار ادامه دارد.»
این مهندس جوان ادامه میدهد: «خشکســالی، سرمای بهاره یا بارش تگرگ در ســالهای گذشته خسارت بسیاری به باغداران و کشاورزان تویسرکانی وارد کرده است و تنها در سال ۹۴ بیش از ۱۱۰ میلیارد تومان بر اثر سرمای بهاره به این حوزه خسارت وارد شد، اما از آنجا که حدود ۶۵ تا ۷۵ درصد منبع درآمد مردم این شهرستان وابسته به باغات و به ویژه باغات گردو است و اقتصاد تویسرکان تقریباً تکمحصولی است و وابستگی بسیار به گردو دارد، مسئولان باید برای حل این مشکل چارهای بیندیشند. بدون شک جهادکشاورزی و بسیج سازندگی نمیتوانند به تنهایی کار انجام دهند و نیاز به قدرت بزرگتری است.»