قاضی به او گفت: من تو را نمی‌شناسم. مرد غمگین شد و به سوی حاکم شهر رفت و قضیه را برای او شرح داد، پس حاکم گفت: فردا قاضی نزد من خواهد آمد و وقتی که در حال صحبت هستیم تو وارد شو و امانتت را بگیر.
روز بعد وقتی که قاضی نزد حاکم آمد، حاکم به او گفت: من در همین ماه به حج سفر خواهم کرد و می‌خواهم امور سرزمین را به تو بدهم، چون من از تو چیزی جز امانتداری ندیدم.
در این وقت صاحب امانت داخل شد و به آن‌ها سلام کرد و گفت:ای قاضی من نزد تو امانتی دارم. پولم را نزد تو گذاشته‌ام. قاضی گفت: این کلید صندوق است. پولت را بردار و برو.
بعد از گذشت دو روز قاضی نزد حاکم رفت تا درباره آن موضوع با هم صحبت کنند. پس حاکم گفت:ای قاضی امانت آن مرد را پس نگرفتیم مگر با دادن کشوری به تو! حالا با چه چیزی کشور را از تو پس بگیریم. سپس دستور به برکناری او داد.
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: به زیادى نماز و روزه و حج و احسان و مناجات شبانه مردم نگاه نکنید، بلکه به راستگویى و امانتدارى آن‌ها توجه کنید. (بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۱۱۴، ح ۵)
مکارم اخلاق در بیان امیرالمومنین حضرت علی (ع) یعنی داشتن ١٠ خصلت از جمله سخاوت، حیاء، صدق، اداء امانت، تواضع، غیرت، شجاعت، حلم، صبر، شکر.
امام حسن عسگری (ع) در توصیه‌ای خطاب به شیعیان می‌فرمایند: نسبت به چیزی که نزد شما به امانت گذاشته شده، امانتدار باشید هر چند صاحب امانت بدکار باشد.
امانت، آن چیزی است که شما نزد شخص امین می‌گذارید. باز پرداختن و قبول کردن و تکریم کردن آن می‌شود اداء امانت و شخصی که این کار را می‌کند امین است.
استاد اخلاق حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدباقر علوی تهرانی در بیان نکات اخلاقی درباره ادای امانت می‌گوید: ادای امانت باعث تقویت راست‌گویی می‌شود. حضرت امیر (ع) فرمودند: هر گاه امانتداری در جامعه تقویت شد، صداقت و راستی بیشتر خواهد شد.
حال آنکه خداوند متعال در سوره نساء آیه ۵۸ می‌فرماید: خداوند متعال، شما را امر کرده است که امانات را به صاحبانش بر گردانید. همچنین که می‌فرمایند: خیانت در امانت، گناه بزرگی محسوب می‌شود. (سوره انفال آیه۲۷)
ایشان در بیان نکات اخلاقی خود معتقد است: ملاک سنجش ارزش یک جامعه به امانتداری است، چنانچه امام صادق (ع) می‌فرماید: به طول دادن رکوع و سجود نگاه نکنید که این‌ها چیز‌هایی است که به آن عادت کرده‌اید و اگر ترکش کنید، به وحشت می‌افتید. بلکه به راست گفتن و ادای امانت، نگاه کنید.
این استاد اخلاق امانتداری را علامت کمال دین‌داری می‌داند و به فرموده حضرت امیر (ع) اشاره دارد که «کسی که امانتداری می‌کند دین‌داری‌اش را کامل کرده است.»
افزون بر این، امانتداری علامت تشیع است، چنانچه امام صادق (ع) می‌فرماید: هر کسی که از شیعیان ماست باید به ما اقتدا کند و ما را اسوه خودش قرار بدهد. چون شأن ما، پارسایی و تلاش در مسیر خوب بودن و باز گرداندن امانت به صاحبان امانت چه خوب و چه فاجر است.
یکی دیگر از مهم‌ترین نکات اخلاقی در ادای امانت در کلام این استاد اخلاق مبتنی بر اداء امانت در راستای راه جلوگیری از لغزش بر صراط است چنانچه حضرت رسول (ص) فرمودند: روز قیامت بر پل صراط دو چیز انسان را نجات می‌دهد؛ صله رحم و رد امانت.
استاد علوی به نکات مهمی در برشمردن مصادیق امانت اشاره کرده و ۱۲ مورد را بیان می‌کند که در ادامه می‌خوانید:
- قرآن و اهل‌بیت به عنوان امانت‌های پیامبر اکرم (ص)
-ولایت حضرت حق (سوره احزاب آیه ۷۲)
-تکالیف الهی
-حقیقت انسانی (سوره اسراء آیه ۳۶)
-علم و دانش، عمر و جوانی، همسران، مال و ثروت، مجالس گفتگو، اسرار مردم، بیت المال، منابع انسانی، منابع طبیعی و حکومت
