آری! این ماه حقیقتی غیر از زمان‌های دیگر و هوایی متفاوت از باقی سال دارد، به طوری که هر عمل نیک و خیری که انجام دهیم، مزیتی چند برابر بیش از ماه‌های دیگر نصیب‌مان خواهد شد و تو گویی با برداشتن یک قدم به سوی حق، صد قدم پیش خواهیم رفت و رشد خواهیم کرد و این چه حقیقت بلندی است که بسا چشم‌های آلوده و در حجاب از درک حقیقت آن عاجز باشند! از همین رو اسلام به عنوان یک مکتب حیات‌بخش ما را به رعایت آدابی به ویژه در ساعات و لحظات ماه مبارک رمضان دعوت می‌کند تا بتوانیم هر چه بیشتر از برکات و فیوضات آن بهره‌مند شویم.
از جمله آدابی که طی سفارشات بیست‌گانه پیامبر اعظم (ص) در خطبه معروف به شعبانیه بر آن تأکید شده است «صله ارحام» - یعنی ارتباط با خویشاوندان- است که به خودی خود نیز دارای آثار و نتایج مهمی است و در ایام نوروز این نتایج پررنگ‌تر نیز خواهد شد.
مهم‌ترین آثار صله ارحام
از اساسی‌ترین آثار صله ارحام، ایجاد پیوند و همبستگی اجتماعی است چه آنکه اگر خانواده‌ها با یکدیگر ارتباط داشته باشند و از این رهگذر به یکدیگر احسان کنند، روح رأفت و گرایش به یکدیگر در ایشان پدید خواهد آمد و از آنجا که همین خانواده‌ها، خانواده‌ای بزرگ‌تر به نام جامعه را تشکیل می‌دهند، کل جامعه نسبت به یکدیگر مهربانی می‌ورزند و روح مواسات بر آن‌ها سایه می‌افکند، بنابراین «صله ارحام» پدیده‌ای محدود به افرادی محدود نیست بلکه اگر با چشمی دیگر بنگریم، «صله ارحام» یک کنشگری اجتماعی است که اگر مانعی بر سر راه آن نباشد، بی‌شک تأثیر درخشانی دارد که می‌تواند جامعه را از درون اصلاح کند.
علاوه بر این در روایات فراوانی که از اهل بیت (ع) به یادگار مانده است، آثار مهم دیگری را به دنبال دارد که عبارتند از: دوستی و محبت خداوند، حمایت خداوند، عاقبت بخیری، جلوگیری از پیشامد‌های بد، دفع بلاها، آسانی حساب قیامت، عبور آسان از پل صراط، جلوگیری از گناهان، کفاره گناهان، حفظ نعمت‌ها، بهشتی شدن، پاکی اعمال، برطرف شدن فقر، زیادی روزی، برآورده شدن حاجات، زدودن کینه‌ها، پاداش سریع در دنیا، پاداشی برابر با پاداش صد شهید، خوش اخلاقی، بخشنده شدن، نشاط روح و جان، افزایش عمر، آبادی محیط زندگی و جلوگیری از مرگ‌های بد.
تحقق صله ارحام
ممکن است تصور شود، رسیدن به آثاری که گفته شد، راه سخت و دشواری دارد که مانع از کثرت «صله ارحام» می‌شود، اما باید گفت رسیدن به نتایج «صله ارحام» راحت‌تر از آن چیزی است که فکرش را بکنیم، گرچه به دست آوردن تمام و کمال آثار و فواید صله ارحام، به درجات تحقق آن وابسته است، اما به هر حال بر مبنای آنچه از روایات استفاده می‌شود، یک حداقلی تا صدق مسمای آن هم کفایت می‌کند. از جمله اینکه امام صادق (ع) می‌فرمایند: «همانا صله رحم و نیکی کردن، حساب را آسان ساخته، از گناه نگه می‌دارد، پس صله رحم کرده و به برادران‌تان نیکی کنید، اگر چه به سلامی نیکو و جواب سلام دادن باشد» یا در کلام دیگر می‌فرمایند: «صله رحم کن، اگر چه با کمی آب باشد»، بنابراین به هیچ عنوان نباید به خود و دیگران در اقامه این سنت حسنه سخت بگیریم تا در نتیجه بتوانیم زندگی خود و جامعه را به سمت بهتر شدن سوق دهیم.
نهی قطع ارحام
نقطه مقابل صله ارحام، قطع ارحام است که بسیار مذمت شده و عامل آن مرتکب گناه کبیره شناخته شده است. به قدری در بعضی روایات این گناه بزرگ نهی شده است که از قاطعین رحم به عنوان ملعونان و دورشدگان از رحمت خدا با استناد به سه آیه قرآن کریم یاد شده است و شاید این به آن علت است که عدم‌انجام وظیفه «صله ارحام» نه تنها موجب از دست رفتن منافع اجتماعی برای خود و جامعه می‌شود بلکه «قطع ارحام» موجب مشکلات فراوان و ضرر‌هایی می‌شود که ممکن است حتی سرنوشت ما را تغییر دهد. آنطور که از روایات معصومین (ع) برمی‌آید، لعنت خدا، مجازات سریع دنیوی، دور ماندن از بهشت، سودمند نبودن سایر کارها، کمک نرساندن ملائکه رحمت، قرار گرفتن ثروت جامعه در دست پلیدان، بخشی از آثار مخرب قطع ارحام است.
به امید آنکه بتوانیم در ماه مبارک رمضان که با نوروز متقارن شده است، بیش از پیش به انجام وظیفه خطیر صله ارحام اهتمام ورزیم.
*کارشناس مذهبی، استاد حوزه و دانشگاه، تولیت مدرسه علمیه حضرت باقرالعلوم (ع) شهید محلاتی
