تمدن، شعور، احساس مسئولیت یا نوعدوستی؛ نمیدانم نامش را چه میتوان گذاشت، هر چه که نامش را بگذارید فقدانش موجب میشود عدهای یک روز گوشی تلفن را بر دارند و برای اورژانسی که هر دقیقه تأخیرش میتواند جان انسانی را به خطر بیندازد، مزاحمت ایجاد کند و روز دیگر به بهانه دیر رسیدن کارشناسان اورژانس پای صحنه تصادف، آنها را مورد ضرب و شتم قرار دهند و راهی اورژانس کنند! عدهای که اگر چه تعدادشان بسیار کم است، اما رفتارهایشان میتواند در سطوح کلانی همچون امدادرسانی و مرگ و زندگی انسانها اثرگذار باشد. حالا هم تصادفی که میتوانست فقط مصدومانی ناشی از حادثه برخورد وسیله نقلیه و آدمها را داشتهباشد، با درگیری فیزیکی و ضرب و شتم کارشناسان اورژانس و آسیب به خودروی آنها، چندین مصدوم دارد! مصدوم شدن کارشناسان اورژانس نه به دلیل وقوع یک حادثه که به واسطه رفتار عصبی و غیرمتمدنانه گروهی از افراد رخ داده که در لحظه آنچنان درگیر احساساتشده و تفکر و تعقل را کنار گذاشتهاند و متوجه نشدند با درگیری فیزیکی و ضرب و شتم کارشناسان اورژانس و آسیب رساندن به خودروی امدادی نه فقط مانع از خدمترسانی به مصدومان حادثه تصادف موتورسیکلت و عابر پیاده شدهاند، بلکه با خارج کردن یک خودروی امدادی و همچنین پرسنل اورژانس به دلیل مصدومیت و جراحت از خط خدمترسانی جان بیماران و مصدومان دیگری را که در لحظه به امدادرسانی این افراد و خدمات آنها نیاز دارند هم به خطر انداختهاند.
سال گذشته بود که یک شهروند دو لاستیک یک آمبولانس را پنچر کرد و این مزاحمت و اختلال اجتماعی منجر به فوت کودک بیمار شد، اما این حادثه به شکلهای مختلف تکرار میشود. همچنان که حوالی ساعت ۱۶:۱۷ دقیقه روز سهشنبه، گزارشی مبنی بر تصادف یک دستگاه موتورسیکلت و عابرپیاده به مرکز ۱۱۵ اورژانس استان تهران اعلام میشود. با گزارش تصادف موتورسیکلت و عابر پیاده مأموران اورژانس ۱۱۵ خودشان را به محل حادثه میرسانند، اما بخشی از تماشاگران حادثه، درست همانهایی که اصلاً نمیدانند دور حادثه دیده را نباید شلوغ کرد یا نباید بدون داشتن دانش و اطلاعات به حادثه دیده نزدیک شوند و او را جابهجا کرد به بهانه تأخیر در رسیدن اورژانس بر سر بالین حادثهدیدگان، کارشناسان اورژانس تهران را مورد ضرب و شتم قرار میدهند. آنطور که سرپرست اورژانس استان تهران روایت میکند، این درگیری فیزیکی منجر به جراحت شدید پرسنل اورژانس و آسیب به آمبولانس شدهاست. حالا حادثه تصادف موتورسیکلت و عابرپیاده مصدومان دیگری هم پیدا کردهاست. این مصدومان همان پرسنل اورژانس هستند که هم اکنون تحت مراقبت پزشکی هستند و البته طبق تأکید سرپرست اورژانس تهران، اداره حقوقی اورژانس تا حصول نتیجه و مجازات خاطیان پیگیر شکایت از این افراد است.
زمان استاندارد برای حضور اورژانس در حوادث
طبق برنامه پوشش فراگیر، اورژانس باید در ۸۰ درصد مأموریتها در شهرهای کوچک، هشت دقیقهای به مقصد برسد؛ در مأموریتهای جادهای آمبولانس باید ۱۵ دقیقهای و در شهرهای بزرگ ۱۰ دقیقهای و در کلانشهرها ۱۲ دقیقهای به محل مورد نیاز برسد. با وجود این و در حالی که در شهرهای کوچک چنین استانداردی رعایت میشود و شاید حتی سریعتر از زمان پیشبینیشده اورژانس به بالین بیماران و صحنه حوادث برسد، اما در کلانشهرهایی همچون تهران، ترافیک سنگین شهری همواره مانعی برای به موقع رسیدن بر سر صحنه حادثه است. آن هم در شرایطی که هر دقیقه تأخیر اورژانس میتواند جان بیماران یا مصدومان حادثه را تهدید کند. از سوی دیگر کمبود نیرو و تجهیزات یکی از چالشهایی است که در حوزه امدادرسانی هم گریبانگیر مردم و نظام سلامت است و هم برای بیماران و مصدومان چالشبرانگیز شده و هم خدمترسانی را برای سازمانی همچون اورژانس با مشکل روبهرو میکند.
با وجود این، اما بیهیچ تردیدی کمترین تقصیر در دیر رسیدن اورژانس به بالین افراد حادثهدیده یا بیمار، گردن کارشناسان اورژانس است.
همه علتهای دیر رسیدن اورژانس
ترافیک، کمبود نیرو، تعداد عملیاتهایی که در لحظه ممکن است رخ دهد و طبیعتاً با عنایت به کمبود نیرو و امکانات کارشناسان مرکز اورژانس ناگزیر از اهم و مهم کردن مأموریتها هستند، همه و همه از جمله عواملی است که میتواند در زمان رسیدن اورژانس به صحنه حادثه اثرگذار باشد. در این میان غیر متمدنانهترین برخورد ممکن اعتراض و از آن بدتر درگیری فیزیکی و ضرب و شتم کارشناسان اورژانس است که موجب میشود در درجه اول عملیات امدادی برای مصدومان حادثه مختل شود و در درجه بعدی همچون حادثهای که دو روز پیش رخ داد، مصدومانی به مصدومان حادثه تصادف اضافه شوند؛ این مصدومان که کسی نیستند به جز کارشناسان اورژانس!
کشتن ثانیهها در مرز میان مرگ و زندگی
مشابه چنین رفتارهایی را در تماس و مزاحمت با سازمانهای امدادی همچون آتشنشانی و اورژانس شاهد هستیم. بر این اساس بابک یکتاپرست معاون روابط عمومی سازمان اورژانس کشور میگوید: «۸ درصد تماسها با اورژانس ۱۱۵ تهران، مزاحمت تلفنی است.»
یکتاپرست با اشاره به مزاحمتهای تلفنی که باعث ایجاد اختلال در روند خدمترسانی کارشناسان اورژانس ۱۱۵ میشود، میافزاید: «حین تماسهایی که با اورژانس ۱۱۵ گرفته میشود و بعضی از این تماسها حیاتی هستند، به یکباره یک نفر مزاحم میشود و برای همکاران ما مشکل درست میکند.»
وی با تأکید بر ارائه راهکارهای حقوقی و قضایی برای برخورد با مزاحمتهای تلفنی تصریح میکند: «در یک مورد مزاحمت تلفنی، یک نفر در شش ماهه دوم سال گذشته بیش از ۴۱هزار بار تماس با اورژانس ۱۱۵ داشته و رکورد زدهاست.»
یکتاپرست ادامه میدهد: «از این قبیل موارد زیاد داریم، به طوری که در شب چهارشنبه سوری از ساعت ۲۴ تا ۱۸ روز بعد، یک نفر از یک خط تلفن ۲۲۹ بار با ۱۱۵ تماس گرفته بود.»
یکتاپرست با اشاره به محدود بودن خطوط تلفن ۱۱۵ میگوید: «ثانیهها در تماس با اورژانس ۱۱۵ مهم است و نباید به خودمان اجازه دهیم جان یک هموطن به خاطر مزاحمت ما به خطر بیفتد.»
به گفته وی دفتر حقوقی سازمان اورژانس کشور به دنبال راهکاری است تا بتواند از ایجاد مزاحمتهای تلفنی با اورژانس ۱۱۵ جلوگیری کند.
تحلیل حادثه از منظر روانشناختی و جامعهشناختی
از نگاه روانشناسی ضرب و شتم کارشناس اورژانس، پنچر کردن ماشین آمبولانس یا مزاحمت تلفنی برای این سازمان امدادی نوعی پرخاشگری، رفتار مجرمانه یا رفتار غیرمسئولانه و سنگدلانه است. این نوعی اختلال شخصیت ضد اجتماعی است و از دوران نوجوانی آغاز میشود. افرادی که اقدام به پرخاشگری میکنند و به عواقب رفتارشان فکر نمیکنند، به طور معمول از رفتار خود پشیمان نمیشوند و اقدامات آنها حتی میتواند جان دیگران را به خطر بیندازد.
افرادی که مرتکب این رفتارها میشوند گاهی ممکن است در لحظه تفکر منطقی نداشته باشند و نمیتوانند عواقب رفتار خود را پیشبینی کنند. زیرا اگر فرد بتواند در لحظه عواقب رفتار خود را بررسی کند، چنین رفتاری از او سر نمیزند. بنابراین میتوان گفت که با مدلی از اختلال شخصیت و مشکلات رفتاری در این زمینه روبهرو هستیم.
محمد پیروی خامنه، روانشناس و مدرس دانشگاه در تحلیل چنین رفتارهایی به «جوان»میگوید: «برخی از این عکسالعملها واکنشی به ساختارهای اجتماعی و سیاسی است و، چون افراد حس میکنند نمیتوانند اعتراضشان را به گوش مسئولان برسانند و خودشان را خالی کنند، کارشناس اورژانس را جزو دولت و حکومت احساس و حس میکنند دولت باید برای حل مشکلات به آنها کمک کند و وقتی به طور نمونه با دیر رسیدن اورژانس مواجه میشوند و حس میکنند دولت برای حل مشکلات آنها اقدامی نمیکند، اینگونه خشم خود را بیرون میریزند!»
به گفته وی این افراد انتظار دارند از خدمات اجتماعی برخوردار باشند و وقتی با چالشهایی مواجه میشوند و میبینند خدمات مورد انتظارشان را دریافت نمیکنند و در چنین شرایط سختی که به نوعی پای مرگ و زندگی در میان است، قرار میگیرند نمیتوانند خشم خود را کنترل کنند و سرریز این خشم به شکل رفتارهای اینچنینی بروز میکند.
اباذر اشتری، جامعهشناس نیز با تأکید بر اینکه رفتارهای اینچنینی در همه دنیا وجود دارد، میافزاید: «این فرهنگ در بسیاری از کشورها جا افتاده که مسائل مربوط به جان مردم از مسائل حاکمیتی تفکیک شود تا مزاحمتها کمتر شکل بگیرد، اما در جامعه ما، هر چه را از دسترس خارج باشد، دولتی و حاکمیتی میدانیم و فکر میکنیم هر نوع آزار و اذیت یا ایجاد اختلال، میتواند لذتبخش باشد، زیرا سرمایه اجتماعی و اعتماد پایین آمده و مردم از شرایط اجتماعی و اقتصادی رضایت ندارند.»
از نگاه وی مسئله اساسی این است که وندالیسم زمانی که به امکانات عمومی یا دولتی آسیب میزند، این را مدنظر دارد که با جان افراد در ارتباط نیست. در حالی که مزاحمت تلفنی برای اورژانس یکی از بدترین اقداماتی است که میتواند در فرهنگ یک جامعه رخ بدهد.
حلقه مفقوده به نام فرهنگسازی
کمبود امکانات و چالشهای موجود مسئلهای انکارناپذیر است و شاید همین مسائل هم بحث فرهنگسازی را جدیتر از قبل مطرح میکند.
محمد اسماعیل توکلی، سرپرست اورژانس استان تهران هم ضمن روایت ماجرای ضرب و شتم کارشناسان اورژانس، با تأکید بر اینکه میزان ناوگان و منابع فعلی جوابگوی حجم درخواست مددجویان نیست، میافزاید: «نیاز به عزم جدی در کشور جهت بهبود شرایط حال حاضر اورژانس استان تهران است.»
وی ضمن اذعان به اشکالات موجود در امدادرسانی میگوید: «با توجه به کمبود منابع و فرسودگی ناوگان و خستگی همکاران عزیز و پرتلاش به دلیل حجم بالای مأموریتهای اعزامی، از مردم فهیم درخواست دارم از رفتارهای عجولانه و هیجانی نسبت به برخی از تأخیرهای ناخواسته همکاران ما پرهیز کنند.»
سرپرست اورژانس استان تهران در پایان تأکید میکند: «قطعاً در کنار ارائه خدمت به مردم شریف، کرامت همکاران تلاشگر اورژانس ۱۱۵ و حفظ سلامتی این عزیزان از اولویتهای مهم ما است و با هر گونه تعدی از طریق مراجع قضایی برخورد میشود و تا حصول نتیجه پیگیری جدی ادامه پیدا خواهد کرد.»