سرویس تاریخ جوان آنلاین: زندهیاد جمشید مشایخی صرفنظر از وجوه متنوع هنری، در بازنمایاندن تاریخ معاصر ایران در سینما نقشی ممتاز داشت. هم از این روی کارنامه هنری وی در این حوزه نیز درخور بازخوانی و تحلیل است. اخیراً «فرهنگستان هنر» در اقدامی ارجمند، به انتشار یادمانی برای استاد با همین رویکرد دست زده است. منیژه کنگرانی تدوینگر این اثر در دیباچهای در صدر این دفتر آورده است:
«جمشید مشایخی نامی آشنا برای ایرانیان است؛ یکی از بازیگران محبوب سینما که در جامعه امروز ایران، هر فرد در هر سن و مقام و تجربهای که باشد، اثر یا آثاری از ایشان را به تماشا نشسته است. هنرپیشهای که توانست در قلب همه مردم این سرزمین تأثیری خوش و نیکو به جای گذارد و احترام و علاقه ایجاد کند. بازیگری پیشکسوت که با اغلب کارگردانان مطرح و پیشرو سینمای ایران همکاری داشت و با هنرنماییهایش توانست ضمن کسب جوایز متعدد سینمایی، افتخارآفرینی کند. وی در هر نقشی که حضور داشت -چه نقش اول در فیلم کمالالملک و چه نقش کوتاه قهوهچی در فیلم گاو- توانست نقش را از آن خود کند و به گونهای ملموس و باورپذیر شخصیتهایی را بازآفرینی کند که فکر و روح و چشمان بینندگان را درگیر هنرنماییهایش کند. انسانی که توأمانی اخلاق، احساس، تجربه و دانش، از وی بازیگری ماندگار در هر سه عرصه تئاتر، سینما و تلویزیون ساخته است. انسان بودن، محبت داشتن به مردم و میهنش و عشق به کارش باعث شد که در سیر زمان زنده ماند و زندگی کند. بیشک نقشهایی که این بازیگر نامآشنا با بیش از نیمقرن حضور مستمر و در حدود ۱۰۰ فیلم سینمایی و دهها نمایش و مجموعه تلویزیونی و تلهفیلم ایفا کرده، بخشی از میراث تصویری دوران ما و مقطعی مهم از تاریخ هنرهای نمایشی و سینمایی ایران را نمایان میکند.
مجموعه حاضر درواقع یادنامهای شامل مقالات، گفتگو و سخنانی از همنسلان و دوستدارانش است که گوشهای از تلاشهای بیوقفه و پیوسته این هنرمند فقید و استمرار ایشان در ۶۰ سال فعالیت هنری را نمایان میکند. امید که تأمل و تدبر در اخلاق و منش و کارنامه هنری این هنرمند پیشکسوت سینما بتواند الگو و دانشی نصیب ما و آیندگان و علاقهمندان هنرهای تصویری کند و فرصت مناسبی برای تحقیق و مطالعه برای دانشجویان و پژوهشگران عرصه سینما و بازیگری فراهم آورد. در انتها لازم میدانم از مؤلفان گرامی که آثارشان در این مجموعه ارائه شده است و همچنین سرپرست محترم فرهنگستان هنر که فرصتی برای معرفی هنرمندان و نامآوران و پیشکسوتان عرصههای هنری فراهم آوردهاند، سپاسگزاری کنم.»
رئیس فرهنگستان هنر نیز در مقدمه خویش بر این دفتر در باب محتوای این یادمان آورده است:
«درباره استاد جمشید مشایخی بسیار گفتهاند و نوشتهاند؛ انسانی شریف، بااخلاق، مردمی و وطندوست که به فرهنگ و هنر و مردم کشورش بیدریغ عشق میورزید؛ هنرمندی افتخارآفرین با کارنامهای پربار و درخشان که در رسانههای گوناگون ظاهر شد و نقشهایی فراموشناشدنی و ماندگار ایفا کرد و چهرهای اسطورهای و انکارناپذیر در تاریخ سینما و تئاتر این سرزمین از خود به یادگار گذاشت.
فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران در راستای وظایف اساسنامهای خود به منظور تجلیل از نامآوران و مفاخر هنری ایرانزمین، در نظر داشت آیین بزرگداشت استاد مشایخی را به پاس سالها حضور مؤثر ایشان در عرصه سینما و تئاتر ایران برگزار کند، که متأسفانه درگذشت ناگهانی این هنرمند صاحبنام در آغازین روزهای سال ۱۳۹۸، این فرصت و امکان را سلب کرد و دریغی بزرگ بر دل دوستداران هنر ایران نهاد؛ پس در بزرگداشت یاد و خاطره زندهیاد مشایخی و معرفی و بیان ششدهه فعالیت هنری استاد و تبیین سبک بازیگری ایشان، یادنامهای مشتمل بر مقالات و یادداشتهای جمعی از هنرمندان فرهیخته و یاران و همراهان قدیم استاد مشایخی فراهم آمد. بیشک، تاریخ هنرهای تصویری ایران، استاد جمشید مشایخی را همواره به واسطه اخلاق، منش و انسانیتش و همچنین نقشآفرینیهای تأثیرگذار و ماندگارش در خاطر خواهد داشت.»