سرويس تاريخ جوان آنلاين: اثری که هم‌اینک درباره آن سخن می‌رود، یکی از جذاب‌ترین منابع در شناخت تاریخچه مبارزات جمعیت فدائیان اسلام است. مرکز اسناد انقلاب اسلامی در دهه‌های ۶۰ و ۷۰، بازماندگان این جمعیت را فراخواند و خاطرات ایشان را ضبط کرد. این مجموعه مضبوط، سرانجام در دهه ۸۰ و توسط عبدالرحمن حسنی‌فر تدوین و روانه بازار کتاب گشت. تدوینگر این اثر تاریخی در دیباچه خویش بر این کتاب، درباره محتوای آن چنین نگاشته است:
«این کتاب تحلیل و واکاوی گروه فدائیان اسلام در قالب تاریخ شفاهی و از زبان شاهدان عینی بسیاری از رخداد‌های دوران فعالیت گروه فدائیان اسلام است. عده‌ای از مبارزان دوره پهلوی که برخی از آن‌ها خود عضو گروه و جمعیت فدائیان اسلام بودند در میزگرد‌هایی کنار هم نشسته و خاطراتشان را از آن دوران روایت کرده‌اند. آنان با تکیه بر ذهن خود و بر اثر همفکری، بسیاری از ناگفته‌های مربوط به جمعیت فدائیان اسلام و نکات مفیدی را از تاریخ معاصر نقل کرده‌اند. عمده‌ترین وجه تمایز اثر حاضر با آثار دیگر حتی با آثاری که در قالب تاریخ شفاهی پدید آمده‌اند، البته با موضوع جمعیت فدائیان اسلام این است که هر یک از روایت‌ها تقریباً به تأیید ضمنی دیگر شاهدان عینی حاضر در میزگرد درآمده است و این امر خواننده را از صحت و نزدیک به واقعیت بودن هر یک از وقایع رخداد‌های مطرح شده مطمئن‌تر می‌سازد. امید آنکه این کتاب توانسته باشد برخی از ابعاد و زوایای پنهان فعالیت‌های جمعیت فدائیان اسلام را برای ثبت در تاریخ روشن کند.
همان‌گونه که ذکر شد، اثر حاضر نوعی تاریخ شفاهی است، با این تفاوت که در آن محوریت با یک راوی نیست، بلکه ۱۰ نفر از راویان و شاهدان عینی وقایع و رخداد‌ها که چند تن از آنان عضو فدائیان اسلام بوده و از نزدیک بسیاری از حوادث را دیده‌اند، در مرکز اسناد انقلاب اسلامی گرد آمدند و با تکیه بر حافظه فردی و جمعی توانستند روایت کم و بیش جامعی را از عملکرد، تاریخچه و فعالیت جمعیت فدائیان اسلام بیان کنند. هر یک از شرکت‌کنندگان موضوعی درباره فدائیان اسلام را مطرح و دیده‌های خود را درباره آن روایت می‌کردند و دیگرانی هم که درباره آن موضوع اطلاعاتی داشتند یا خود شاهد عینی بودند، به کمک راوی می‌آمدند و می‌کوشیدند با همفکری تمام ابعاد و زوایای موضوع را واکاوی و ارائه کنند. هر جا حافظه یکی از راویان یاری نمی‌کرد، راوی دیگر با تکیه بر حافظه فردی و یاری حافظه جمعی آن را پوشش می‌دادند و بحث را به سرانجام می‌رساندند. به نظر می‌رسد این شیوه از پژوهش تاکنون کم‌نظیر بوده یا حداقل در مراکز پژوهشی به صورت جدی بدان توجه نشده است، اما تجربه این کار نشان داد درباره هر یک از برهه‌ها و رخداد‌های تاریخ معاصر می‌توان چنین شیوه‌ای را در پیش گرفت و به نتایج مطلوبی رسید. به هر حال اثر حاضر به شیوه نویی پدید آمد و به علاقه‌مندان عرصه تاریخ عرضه شده است. ضمن اینکه زحمات حجت‌الاسلام سیدحمید روحانی مسئول وقت مرکز اسناد انقلاب اسلامی و مسئول برگزاری میزگرد‌های فدائیان اسلام را نباید نادیده گرفت. البته در خصوص شیوه و نحوه انجام این نوع پژوهش نیز باید نکاتی را یادآوری کرد.»
تدوینگر این مجموعه خاطرات در بخش دیگری از نوشتار خویش، درباره چند و چون فصل‌بندی و تنظیم آن، اینگونه روایت کرده است:
«در جریان گفتگو‌های راویان تمامی مطالب ضبط و سپس بازنویسی شده است. البته شیوه اداره و نیز نحوه پیاده کردن گفتگو‌ها ظرافت خاصی را می‌طلبید و می‌بایست قبل از آنکه راوی سخن بگوید اداره‌کننده جلسه نام راوی را بگوید تا روایت‌ها خلط و گفته یک راوی به نام راوی دیگر ثبت نشود. پس از پیاده شدن خاطرات در مرحله تدوین، ابتدا تمامی گفتگو‌ها و روایت‌ها بازخوانی و موضوعات مورد بحث مشخص شدند و با مطالعه تمامی مصاحبه‌ها همه موارد و گفته‌های مربوط به موضوع مورد‌نظر فیش‌برداری شد. همه فیش‌ها در کنار هم قرار گرفت و با رعایت تمامی نکات مربوط به شیوه تبدیل گفتار به نوشتار و رعایت قوانین تاریخ شفاهی، تمامی روایت‌های مربوط به هر موضوع ترتیب‌بندی نگارشی و تاریخی شدند. در این اثر راویان خاطرات، تقریباً درباره ۶۰ موضوع مهم سخن گفته‌اند که در مرحله تدوین سعی شده است بر اساس ترتیب‌بندی تاریخی در شش بخش تنظیم شوند. در هر یک از موضوعات تقریباً هر راوی نظراتی داده یا مشاهداتش را روایت کرده که در مرحله تدوین سعی شده است هیچ‌یک از گفته‌های راویان حذف نشوند و با اندک دخل و تصرفی در جای خود قرار گیرند. ضمناً تلاش شد کلمات و عبارات در مورد افعال و افراد با رعایت امانت صاحب آن نقل شود تا ادبیات هر فرد تحریف نشود.
سخت‌ترین و مهم‌ترین مرحله تدوین، انتخاب موضوعات تاریخی مربوط به فدائیان و یافتن روایت‌های راویان درباره موضوع مورد‌نظر بود. پس از آن، چینش مطالب از نظر تاریخی مسیر بعدی پژوهش حاضر بوده که مستلزم تسلط بر دوره تاریخی مورد‌نظر است. در این مرحله با توجه به اینکه بعضاً حافظه راویان آن‌ها را در یادآوری دقیق تاریخ حادثه یا رخداد‌ها یاری نمی‌کرد، مراجعه به کتب و منابع تاریخی درباره موضوع مورد بحث ضروری بود، البته قرار شد روایت دیگر با روایت صحیح ذکر شود، چون نقش نگارنده در حد تنظیم و ترتیب منطقی و علمی این روایت‌ها بود و نه ارزیابی و حتی ذکر روایت‌های دیگر از منابع متفاوت. عمده مشکلی که در این مرحله با آن مواجه بودیم تازگی برخی از روایت‌هاست، به حدی که در منابع نیز مطلبی درباره آن‌ها نیامده بود و به هر حال با استفاده از قرائن تا حدودی محدوده زمانی حادثه مورد‌نظر را می‌یافتیم. مطالب پس از تدوین نهایی چند بار توسط تدوینگر و کارشناس پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی بازخوانی شد تا موضوعات تکراری در بین آن‌ها حذف شوند. به‌طور خلاصه اثر حاضر حاصل ۱۸ میزگرد برگزار شده در مرکز اسناد انقلاب اسلامی است که در آن عده‌ای از اعضای پیشین جمعیت فدائیان اسلام به بیان خاطره و روایت خود از فعالیتشان پرداخته اند. در میزگرد‌های مزبور آیت‌الله سیدمحمدعلی لواسانی، مرحوم اصغر عمری معروف به «حکاکی»، مرحوم علی بهاری همدانی، محمدمهدی عبدخدایی، مرحوم محمدرضا نیکنام امینی، سیدمحمدعلی میردامادی، مرحوم محمدمهدی فرجو، عباس غله‌زاری، حسین طهماسبی و آیت‌الله سیدجعفر شبیری حضور داشتند و به بیان خاطرات خود پرداخته‌اند و روایت‌های دست اولی را بازگو کردند که شاید بسیاری از آن‌ها برای اولین‌بار در تاریخ معاصر مطرح می‌شوند. امید آنکه در تدوین تاریخ، پژوهندگان را مددرسان باشد. ان‌شاءالله.»
