سرویس سیاسی جوان آنلاین: مجلس یازدهم از روز پنجشنبه با شناخت هیئت رئیسه کارش را به عنوان رکن اصلی قانونگذاری کشور به صورت رسمی آغاز کرده است. طبیعی است که در شرایط فعلی انتظارات بالایی از مجلس یازدهم که با شعار انقلابیگری و خدمت به مردم وارد عرصه سیاسی کشور شده، وجود دارد. در این میان پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به مجلس یازدهم میتواند نقشه راهی برای نمایندگان باشد تا در عین تلاش برای بهبود وضعیت کشور در حوزههای گوناگون همچون قانونگذاری، سلامت مجلس را در مقابل آفاتی همانند رفتارهای قبیلهگرایانه و یا نفوذهای مخرب از سوی منابع قدرت و ثروت حفظ کنند.
یکی از مهمترین اقداماتی که از هم اکنون میتواند در دستور کار مجلس یازدهم قرار بگیرد، شفافیت رأی نمایندگان مجلس است. طبیعی است که شفافیت رأی نمایندگان امری پذیرفته شده در تمام نظامهای پارلمانی دنیا است.
به عنوان مثال در کنگره امریکا علاوه بر اینکه میتوانید از آرای تمام نمایندگان و سناتورها در تمامی مصوبات با خبر باشید، میتوانید از متن سخنرانیها در تمام کمیسیونها و ارگانهای داخلی با حتی در ۱۰ سال گذشته هم مطلع شوید.
در کنار این اغلب دموکراسیهای پارلمانی دنیا قوانین سفت و سختی را درباره هرگونه لابیگری و یا کسانی که مشغول به این کار هستند، دارند. تمام فعالیتهای لابیگرایانه باید به صورت دقیق به اطلاع مردم برسد.
علاوه بر این هر گونه دریافتی مالی چه حقوق نمایندگان و چه از خارج از آن باید به صورت شفاف و از طریق یک سامانه به اطلاع مردم برسد. متأسفانه در تمامی موارد قوانین داخلی پارلمانی در داخل ایران دچار شکافهای حقوقی وحشتناکی هستند.
شفافسازی آرای نمایندگان
به نظر میرسد شفافیت آرای نمایندگان مجلس مهمترین گامی است که باید از سوی نمایندگان مجلس یازدهم برداشته شود. در دوره قبلی به دلیل مخالفتهای صورت گرفته طرحهای مربوط به شفافیت آرای نمایندگان عملی نشد، اما در مجلس فعلی با توجه به گرایش نمایندگان میتوان انتظار داشت این طرح در کمترین مدتزمان ممکن به نتیجه برسد و آرای نمایندگان به صورت شفاف در معرض نگاه افکار عمومی قرار بگیرد.
این طرح از مدتها پیش در مجلس دهم مطرح شد. این طرح بعد از کشوقوسی دوساله بالاخره در شهریورماه سال گذشته با قید فوریت به صحن علنی آمد، اما نمایندگان به رد فوریت شفاف شدن آرایشان رأی دادند.
براساس تبصره نخست این طرح قرار بود در تمامی مواردی که به موجـب ایـن قانون رأی گیری به عمل میآید جهـت اطلاع مردم، اسامی نمایندگان موافق، مخالف و ممتنع منتشـر شود. بدین منظور علاوه بر درج اسامی در مشـروح مذاکرات، هیئت رئیسـه موظف است نسبت به ایجاد سامانه الکترونیکـی بـه طـوری کـه قابلیـت دسترسی به آن برای آحاد ملت فراهم باشد، اقدام نماید.
تبصره دیگر این طرح نیز ناظر به این بود که در موارد استثنایی با تقاضای ۱۵ نفر از نمایندگان مجلس و با رأی موافق اکثریت مطلق حاضران، رأی گیری بـه صـورت مخفی انجام میگیرد.
اما بعد از اینکه نمایندگان مجلس در شهریور ماه سال قبل به یک فوریت طرح شفافیت آرای خود رأی ندادند، در هفته نخست مهر با یک فوریت طرح دیگری موافقت کردند که در واقع به این معنا بود که به شرط شفافیت آرای تمام نهادهای تصمیمگیر، حاضر شدند نخستین گام را در روشن شدن آرای خود بردارند.
بر اساس طرح دوم مجلس برای شفافیت آرای نمایندگان، تمامی شوراها، مجامع و نهادهای مؤثر در فرآیند قانونگذاری و نهادهای تصمیمگیرنده که صلاحیت سیاستگذاری یا وضع قانون و مقررات را دارند از جمله مجلس شورای اسلامی، هیئت وزیران، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی، شوراهای شهر و روستا، خبرگان رهبری و شورای نگهبان موظف به علنی سازی رأی اعضا و انتشار آن و همچنین علنیسازی مذاکرات در درگاه اینترنتی خود هستند.
طرح شفافیت آرای نظام تقنینی هم با آن همه هیاهو، گرچه در مجلس با اقبال روبهرو شد، از ۷ مهر مسکوت ماند. نمایندگان مجلس ۲۵ دی ماه سال گذشته با این استدلال که طرح شفافیت آرای نمایندگان اولویت امروز جامعه نیست با در اولویت قرار گرفتن آن در مجلس مخالفت کردند.
از این رو به نظر میرسد که طرح جدید میتواند با رویکردی تازه از سوی مجلس یازدهم مورد پیگیری قرار گیرد. نکته مهمتر آن است که بسیاری از مسئولان مجلس یازدهم بر ضرورت پیگیری این مسئله تأکید کردهاند.
نظرات نمایندگان مجلس یازدهم در خصوص شفافیت آرا
در جریان رقابتهای انتخاباتی محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس زمانی که از اولویتهای مجلس آینده صحبت میکرد، بر لزوم توجه بیشتر به قانون شفافیت تأکید کرد و گفت: اول اینکه بدانید فقط در خصوص رأی نیست که باید شفافیت باشد، بلکه ابعاد این موضوع گسترده است و باید شفافیت را در حوزههای مختلف در نظر بگیریم. وقتی نماینده مجلسی از وزیری سؤالی میپرسد ولی آن را پس میگیرد، دلیلش چیست؟ قانون تضاد منافع، قانون ضد انحصار و البته قانون حمایت از افشاگریهای مستند هم از دیگر قوانینی است که حتماً در مجلس آنها را پیگیری خواهیم کرد.
قالیباف بعد از رسیدن به ریاست مجلس نیز باز هم بر ضرورت شفافسازی هر چه بیشتر آرای نمایندگان و طرحهای مجلس تأکید کرد.
برخی دیگر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از جمله علی نیکزاد عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی و همچنین علیرضا زاکانی نماینده مردم قم در مجلس هم بر شفافیت آرای نمایندگان تاکید کرده بودند.
اولویتهایی که به تدریج باید در دستورکار مجلس قرار بگیرد
در این میان علاوه بر شفاف سازی آرای نمایندگان اولویتهای دیگری هم باید مورد توجه نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار بگیرد.
برای مثال اصلاح اداره مجلس و به خصوص نقش هیئت رئیسه یکی از این موارد است. واقعیت این است که در طول مجالس گذشته نقش رئیس مجلس به شدت در تصویب لوایح یا سایر موارد نظارتی پررنگ شده است. این اختیارات به گونهای است که حتی با امضای رأی لازم برای استیضاح یک نماینده یا یک وزیر حتی بعد از رسیدن به حد نصاب نیز از سوی هیئت رئیسه بلوکه میشد. تغییر این رویه میتواند توان نظارتی مجلس را به خوبی تقویت کند، کمااینکه در مجالس اکثر کشورهای بزرگ دنیا ریاست مجلس به نوعی نقش ناظم جلسات را ایفا میکند.
در کنار این همانگونه که تأکید شد، علاوه بر شفاف کردن آرای نمایندگان سر و سامان بخشیدن به اوضاع لابیهای درون مجلس میتواند اولویت بعدی نمایندگان باشد. نکته اصلی اینجاست که لابی کردن بخش غیرقابل تفکیک از ماهیت هر مجلسی است و نمیتوان آن را حذف کرد، اما نکته مهم قانونمند کردن این گونه لابیگریهاست. این کار به راحتی میتواند از طریق یک طرح داخلی و اصلاح آییننامه داخلی مجلس بدون نیاز به بروکراسیهای موجود و در کمترین زمان ممکن صورت بپذیرد.
البته در کنار تمام این موارد باید فرصت لازم را نیز به مجلس یازدهم داد. اولویتها و مشکلات کشور فراوان است و نمیتوان انتظار رسیدگی به تمام آنها را به صورت یکسان داشت. خوشبختانه آنچه تاکنون خود را نشان داده جهتگیری کلی مجلس در راستای حل این مشکلات است و با گذر زمان میتوان انتظار اقدامات جدیتر از نمایندگان خانه ملت در این موارد داشت.