سرویس بین الملل جوان آنلاین: انتخابات جنجالی بلاروس ۱۹ مرداد ۱۳۹۹ برگزار شد و تنها ساعاتی پس از رأی گیری، اعلام شد الکساندر لوکاشنکو رئیسجمهور بلاروس برای ششمین بار پیاپی با کسب ۸۰ درصد آرا رئیسجمهور شده است. مخالفانی که هفتهها پیش از انتخابات دست به اعتراض زده بودند، با شنیدن نتایج انتخابات خشمگین شدند و به خیابانها آمدند، اعتراضاتی که تا امروز ادامه داشته است. روسیه از این انتخابات حمایت کرده و ولادیمیر پوتین گفته است در صورت بیثبات شدن اوضاع بلاروس، مسکو به کمک همپیمان خود خواهد آمد.
توطئه غرب
سرگئی نارشکین، رئیس سازمان اطلاعات خارجی روسیه ۲۶ شهریور گفته بود امریکا درصدد سرنگونی حکومت قانونی در بلاروس است و در ناآرامیهای این کشور نقش اصلی را ایفا میکند. نارشکین با بیان اینکه در حوادث بلاروس، رد پای غربیها به خوبی مشاهده میشود، گفت: «اعتراضات در بلاروس از همان ابتدا خوب برنامهریزی و سازماندهی شده بود و از خارج هماهنگ و هدایت میشود.» به گفته او، سازمان اطلاعات خارجی روسیه اطلاعات موثقی در اختیار دارد که امریکا در برپایی اعتراضات در بلاروس نقش مرکزی ایفا میکند.
مشخص است هدف اصلی غربیها به ویژه امریکا از اعلام موضع در باره الکساندر لوکاشنکو و غیر قانونی اعلام کردن وی این است که با کنار زدن او از صحنه قدرت و روی کار آوردن یک رئیسجمهور غربگرا در این کشور همسایه روسیه، مسکو در مرزهای غربی خود با زنجیرهای از دولتهای هوادار غرب محاصره شود. لوکاشنکو معتقد است هدف غربیها قرار دادن بلاروس در زنجیره «ویلنیوس تا کییف» و ایجاد دیوار حائلی بین روسیه و غرب است. لوکاشنکو اخیراً نیز در نشستی گفت کشورهای غربی به مدت ۱۰ سال برای برپایی اعتراضات درکشورش برنامهریزی کردهاند. از نگاه روسها، روند فزاینده گسترش ناتو به سوی شرق که هم اکنون نیز ادامه دارد و نیز وقوع انقلابهای رنگی در کشورهای حوزه همسو یعنی در گرجستان و سپس اوکراین در چارچوب طرح کلان غرب برای از میان بردن نظامهای سیاسی غیر همسو با آن در کشورهای حائل بین اروپا و روسیه و در نهایت محاصره یا دربرگیری مسکو طراحی و اجرا شده است. مسکو براین گمان است که غربیها به ویژه اتحادیه اروپا و امریکا طرح مشابهی را در باره بلاروس با حمایت آشکار از معترضان و نیز تهدید به اعمال تحریمهای گسترده علیه مقامات ارشد بلاروس دنبال میکنند. به گفته «مهدی خورسند» کارشناس مسائل اوراسیا «اروپا در موضوع بلاروس، به دنبال سیاست انقلابهای رنگی امریکا در جمهوریهای استقلالیافته شوروی مانند گرجستان و اوکراین است تا با استقرار یک نظام غربی وابسته به اروپا، انتقام کریمه از روسیه گرفته شود. مدل اعتراضات یا حتی نامگذاری این اعتراضات، شباهت بسیاری به انقلابهای رنگی دارد.»
نارشکین با بیان اینکه مقدمات برگزاری اعتراضات در بلاروس از مدتها پیش از انتخابات فراهم شده بود، افزود: «بر اساس اطلاعات سازمان اطلاعات خارجی روسیه، امریکا در سال ۲۰۱۹ و اوایل سال ۲۰۲۰ از طریق چندین سازمان غیردولتی حدود ۲۰ میلیون دلار برای برپایی اعتراضات ضددولتی کمک مالی ارسال کرد، با این پولها، شبکه وبلاگنویسهای به اصطلاح مستقل و حسابهای کاربری اطلاعرسانی در شبکههای اجتماعی ایجاد شد و فعالان سیاسی برای شرکت در اعتراضات خیابانی آموزش دیدند. فعالترین معترضان دورههایی را در لهستان، لیتوانی و اوکراین گذراندند و مربیان باتجربه امریکایی به آنها شیوههای شرکت در اعتراضات را آموزش دادند. اکنون معترضان آموزش دیده در کشورهای اروپایی با هدایت مربیان امریکایی هدایت اعتراضات در بلاروس را برعهده دارند.» هر چند غربیها مدعیاند خواهان آزادی و احقاق حقوق مردم بلاروس هستند، اما آشکار است که هدف آنها از حمایت از اعتراضات در این کشور اروپای شرقی، صرفاً برای رسیدن به اهداف ژئو استراتژیک خود به ویژه سیطره غرب بر این کشور و تشدید فشارها علیه روسیه است. نارشکین معتقد است تلاش برای برپایی انقلاب رنگی در بلاروس ناموفق بوده و هدف این اقدامات به نفع ملت بلاروس نبوده است.
موضع امریکا
امریکا همگام با اتحادیه اروپا اعلام کرده است درصدد اعمال تحریمها علیه مقامات بلاروس است. در واقع امریکا بیشترین مداخله را در برهه کنونی در امور داخلی بلاروس داشته و در مقابل، روسیه را متهم به این کار میکند. سوتلانا تیخانوفسکایا، رهبر مخالفان بلاروس در گفتوگویی با شبکه خبری فاکس نیوز گفت: «استیون بیگان، معاون وزیر خارجه امریکا به من شخصاً این اطمینان را داد که به بهترین شکل ممکن از ما حمایت میکند و در این اوضاع کمک حال ما خواهد بود.»
سفر لوکاشنکو
تداوم ناآرامیهای پس از انتخابات ریاست جمهوری در بلاروس و فشار غرب برای کنارهگیری الکساندر لوکاشنکو، وی را وادار ساخت به منظور کسب کمک و حمایت به روسیه برود. لوکاشنکو در پنجمین هفته ناآرامیهای بلاروس برای سومین بار طی ماههای اخیر به دیدار با ولادیمیر پوتین در سوچی رفت. پوتین در این دیدار اعلام کرد مسکو به تمامی توافقهای خود با مینسک از جمله سازمان پیمان امنیت جمعی و دولت متحد متعهد بوده و تأکید کرد در صورت بیثبات شدن اوضاع بلاروس، مسکو به بلاروس که از اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی است به عنوان همپیمان خود کمک خواهد کرد. وی در عین حال با اشاره به «برهه دشوار کنونی» بر ادامه کمکهای اقتصادی و نظامی روسیه به بلاروس تصریح کرد و به لوکاشنکو وعده پرداخت وام ۵ /۱ میلیارد دلاری داد.
خواستههای لوکاشنکو
الکساندر لوکاشنکو که با جدیترین بحران سیاسی در ۲۶ سال زمامداری خود روبهروست، به امید اینکه بتواند اوضاع را به نفع خود تغییر دهد از مسکو انتظار حمایتهای اقتصادی و نظامی دارد. بلاروس که ۱۸ میلیارد دلار بدهی خارجی دارد، از نظر اقتصادی به روسیه وابسته است و بخش عمده این بدهیها هم به روسیه است. با توجه به تشدید بحران سیاسی و اقتصادی بلاروس، لوکاشنکو اکنون بیش از هر زمان دیگری خود را نیازمند حمایت همه جانبه پوتین میداند، هر چند روابط دو کشور در چند سال اخیر بر سر اختلاف در زمینه بهای انرژی صادراتی به بلاروس و نیز متهم شدن مسکو به دخالت در امور داخلی این کشور دچار تنشهایی بوده است. روسیه مدتهاست فشار بر بلاروس را برای ادغام اقتصادی بیشتر دو کشور از جمله از طریق ایجاد پول مشترک افزایش داده است. با وجود عدم تمایل لوکاشنکو به این طرح روسیه، وی با تشدید اعتراضات در کشورش بدون حمایت مسکو میتواند در موقعیت بسیار دشواری قرار گیرد. در مقطع زمانی فعلی که لوکاشنکو در سطح بینالمللی تا حد زیادی منزوی شده است، موضعگیری صریح پوتین و وعده کمک مالی وی به مینسک نشان میدهد او مصمم است از سرنگونی لوکاشنکو جلوگیری کند. البته پوتین با توجه به فشارهای غرب و نیز مخالفان در بلاروس به خوبی میداند لوکاشنکو باید تغییرات و اصلاحات قابل توجهی را برای اینکه همچنان در قدرت باقی بماند صورت دهد. به همین دلیل او در دیدارش با لوکاشنکو، اقدام دولت بلاروس برای اصلاح قانون اساسی را لازم و متناسب با شرایط بحرانی کنونی دانست، با این حال وی هشدار داد که «نباید دخالتی از خارج در امور بلاروس انجام شود.»
خواسته دیگر لوکاشنکو از پوتین، افزایش روابط نظامی و برگزاری رزمایشهایی میان بلاروس و روسیه است تا به گفته وی بتوانند «در مقابل تهاجم احتمالی خارجی بایستند.» این امر در واقع حاکی از نگرانی رئیسجمهور بلاروس از اقدامات احتمالی نظامی ناتو در جوار مرزهای این کشور است که اخیراً استقرار یک گردان تانک امریکا در مرزهای لیتوانی و بلاروس به این نگرانی دامن زده است. در عین حال روسیه نیز برای حفظ نفوذ خود و جلوگیری از فرو غلطیدن بلاروس در دامان غرب، خواهان تقویت روابط نظامی دو کشور است و در این راستا قرار است رزمایش مشترکی از ۱۴ تا ۲۵ سپتامبر در منطقه نظامی «برستسکی» برگزار شود.
جمعبندی
اهمیت بلاروس بهویژه خود را در موقعیت ژئوپلتیکی این کشور نشان میدهد. این کشور از یکسو با اتحادیه اروپا هم مرز است و از سوی دیگر از شرق همسایه روسیه است و در جنوب اوکراین را دارد. مسکو نگران افزایش بیثباتی در بلاروس و فروپاشی نظام کنونی آن و در نهایت روی کار آمدن دولتی هوادار غرب در این کشور است. وقوع این امر بیشک منجر به بروز تغییرات ماهوی و مهمی در توازن قوای کنونی در اروپا و افزایش فشارهای غرب علیه روسیه با تکمیل حلقه محاصره آن خواهد شد. پوتین براین گمان است که غربیها به ویژه اتحادیه اروپا و امریکا طرح مشابهی را درباره بلاروس با حمایت آشکار از معترضان و نیز تهدید به اعمال تحریمهای گسترده علیه مقامات ارشد بلاروس دنبال میکنند. «گوستاو گرسل» کارشناس مسائل شرق اروپا با هشدار درباره پیامدهای دخالت غرب در بلاروس گفت: «درخواست همگرایی بیشتر بلاروس با اروپا میتواند برای اتحادیه اروپا و نیز برای بلاروس گران تمام شود.» بدین ترتیب میتوان پیشبینی کرد پوتین هر آنچه را که در توان دارد برای حفظ لوکاشنکو بر اریکه قدرت صورت خواهد داد. با این حال این امر به معنای عدم تغییر وضع موجود نبوده و مسلماً مسکو خواهان تغییراتی در ساختار قدرت در بلاروس با هدف تضمین بقای دولت هوادار روسیه در این کشور است.