1- دكتر نيلي در يادداشتي و در همين ايام كه قيمت ارزهاي خارجي ثانيهاي ركورد ميزند، نوشته است: سياستهاي ارزي كشور طي چهار دهه گذشته همواره مبتني بر ثابت نگاه داشتن نرخ ارز، مستقل از تورم بوده است. از آنجا كه اين سياست امكان تحقق عملي را در بلندمدت ندارد، نرخ ارز در دورههايي كه منابع اقتصاد اجازه داده است ثابت نگاه داشته شده و پس از آن، طي يك يا چند جهش به مقدار تعادلي خود رسيده است. اما اين نحوه تعديل نرخ ارز فقط به بيثباتي دامن زده و اثرات آن بسيار متفاوت با شرايطي است كه تعديل نرخ به طور هموار صورت ميگيرد. وقتي نرخ ارز در خلاف جهت تورم تثبيت ميشود، بالاترين و مؤثرترين كمك به توليدكنندگان خارجي صورت گرفته و بيشترين صدمه به توليدكنندگان داخلي وارد ميشود. وي در ادامه كساني را كه موافق تثبيت نرخ ارز با روشهاي منطقي هستند نيز با چوب يكجانبهگرايي و مطلقگرايي زده و نوشته است: واردات بدون تعرفه در شرايطي كه نرخ تعرفه بالاست، به امتيازي بزرگ تبديل ميشود. گروههايي كه امكان استفاده از اين شرايط را پيدا ميكنند، به مدافعان پرو پا قرص سياست تثبيت نرخ ارز تبديل ميشوند و اينچنين است كه فساد مبتني بر بهرهمندي از رانت واردات بدون تعرفه براي گروههاي خاص شكل ميگيرد. يادمان باشد كه همه اينها ريشه در تثبيت نرخ ارز مستقل از تفاوت معنادار تورم داخلي با تورم خارجي دارد.
2- اكبر تركان چند روز پيش در گفتوگويي از افزايش قيمت دلار حمايت كرده و گفته است: اينكه قيمت دلار بالا رفت كار خوبي بود، چارهاي نبود چون آن موقع مصنوعي قيمت دلار را پايين نگه داشته بودند، وقتي سطح عمومي قيمتها بالا ميرود، دلار هم بالا ميرود. نميشود تقاضاي عمومي قيمتها بالا رود، اما دلار بالا نرود؛ چراكه اين موجب شكست اقتصاد ميشود. دلار ارزان بماند، ولي تورم باعث ميشود كه كالاي داخلي گران شود. وي با بيان اينكه دولت كوشش عبثي ميكرد كه جلوي افزايش قيمت دلار را بگيرد، ميلياردها دلار هم پول تزريق كرد ولي نشد، تصريح كرد: دولت خلاف جريان حركت اقتصاد حركت ميكرد، وقتي تورم وجود دارد سطح عمومي قيمتها بالا ميرود، يعني كالاي ايراني سالبهسال به اندازه تورم افزايش قيمت پيدا ميكند و وقتي كه دلار ثابت باشد، كالاهاي وارداتي هم داراي قيمت ثابت هستند.
3- رئيسجمهور در گفتوگوي تلويزيوني در بهمنماه گفته بود: «مردم نگران تأمين ارزي نباشند؛ چراكه تا اواخر سال، ۹۰ميليارد دلار درآمد ارزي و ۷۵ميليارد دلار مخارج ارزي ماست و سال آينده درآمد ارزي ما از امسال بيشتر خواهد بود.» وي درباره نوسان نرخ ارز گفته بود: نرخ ارز بايد كاهش پيدا كند و كاهش پيدا ميكند. نوسانات ارزي بلندمدت نخواهد بود.
4- حسامالدين آشنا مشاور رئيسجمهور در توييتي روزگذشته بعد از اظهارنظرهاي اخير مشاوران اقتصادي رئيسجمهور نوشته است: ارز ارزان ميشود اما نه با مماشات با محتكران جسور اسكناس و قاچاقچيان قهار اربيل و استانبول.
اين چهار موضعگيري و اظهارنظرها تنها بخشي از اظهارات چهار مسئول دولت است كه بدون در نظر گرفتن شرايط و واقعيتها بيان شده و رسانهها هم آنها را انعكاس دادهاند. در همين حال، روزگذشته فضاي مجازي نيز پر شده بود از ويدئوهاي رئيسجمهور آقاي دكتر حسن روحاني كه در نشست خبري با رسانهها از مردم ميخواهد، وارد فضاي پرريسك خريد ارز خارجي نشوند و در مسيرهاي بهتري به سرمايهگذاري بپردازند.
اما از زماني كه اين درخواست از سوي رئيسجمهور مطرح شد، تنها نرخ هر دلار از 4 هزار و 200 تومان به بيش از5 هزار و 800 تومان افزايش يافت، يعني هزار و 600 تومان گران شده است. به عبارت بهتر از بهمن سال گذشته، كمتر از سه ماه پيش تا به امروز هركس به حرف آقاي روحاني اعتماد داشته ارزش داراييهاي پولياش حدود 30 تا 37 درصد آب رفته است و هر كس به مطالب رسانههاي حامياش و گوشه و كنايههاي كارشناسان اقتصادي اطراف و اكناف رئيسجمهور گوش داده موفق به حفظ داراييها و سود 37درصدي رسيده است !
به نظر ميرسد، عوامل مهم و متعددي در التهاب بازار ارز دخيل باشد كه از جمله مهمترين عوامل آن افزايش حجم نقدينگي در پنج سال اخير، هيجانيشدن طيف وسيعي از مردم در كنار عوامل خارجي و انتظار خروج يكطرفه امريكا از برجام، محدوديت در عرضه ارزهاي فيزيكي و خارجي دخيل باشند كه انصافاً نبايد آنها را ناديده گرفت و همه تقصيرها را برگردن دولت انداخت.
با اين حال آنچه به عنوان كاتاليزور در ايجاد التهاب بازار نقش ايفا كرده توجيه و استقبال برخي از مشاوران رئيسجمهور و تناقض در گفتار رئيسجمهوري مبني بر وجود درآمدهاي ارزي بهتر در سال جديد با اظهارات مشاور ويژه و بياعتمادي مردم به تحقق وعدههاي رئيسجمهور است. همچنين جو رواني موجود نوعي پريشاني افكار در اطلاعرساني از سوي مشاوران رئيسجمهور، بلبشو در تصميمگيري بانك مركزي براي كنترل بازار ارز و واسپاري فضاي رسانهاي به حاميان افزايش قيمت دلار از سوي دولت ديده ميشود كه به نظر بايد هر چه سريعتر به آنها سامان داد.