اردوغان روی حرفش ماند و با نادیده گرفتن تهدیدات امریکا و پشت کردن به اروپا، اس ۴۰۰های روسیه را در آنکارا مستقر کرد. امریکا نهتنها تهدید کرده بود که در صورت توافق نظامی ترکیه با روسیه، جنگندههای اف ۳۵ را در اختیار ترکیه قرار نخواهد داد بلکه تأکید کرده بود که آنکارا را تحریم خواهد کرد. برخی بر این عقیده هستند که کاهش توان اقتصادی ترکیه طی یکی دو سال اخیر و حتی کودتا علیه اردوغان، از سوی امریکا طراحی شده است.
اما مهمترین عاملی که اردوغان را به سمت پوتین کشاند، نگاه تجزیهطلبانه واشنگتن نسبت به سوریه، ترکیه و منطقه بود. عاملی که رئیسجمهور قدرتطلب ترکیه را رودرروی امریکا و اروپا قرار داد، چون طرحی را که آنها در سوریه دنبال میکنند، به تجزیه سرزمینی میانجامد که منطقه را درگیر میکند. ترکیه نیز در پس آن سیاست بیش از ۲۰ درصد جمعیت و همچنین بیش از ۲۰ درصد سرزمین خود را از دست خواهد داد.
این سیاستی است که واشنگتن با متحد خود که عضو ناتو است دنبال میکند؛ بنابراین ترکیه ترجیح داد برای پیشبرد اهداف خود نه تنها از غرب دور شود بلکه به قدرت مخالف آن یعنی روسیه نزدیک شود. همین مسئله سبب شد این سؤال مطرح شود که آیا ترکیه از ناتو نیز خارج خواهد شد؟ رویکردی سختگیرانه که ترکیه میتوانست آن را دنبال کند، اما به دلایل محکمی چنین اتفاقی رخ نداد. ابتدا اینکه ناتو با وجود ترامپ در شرایط سختی قرار دارد و این خروج میتواند شبیه برگزیتی باشد که پایههای اتحادیه اروپا را میلرزاند. مسئله دیگر اینکه ترکیه نه تنها در تولید تسلیحات مدرن با امریکا و ناتو همکاری میکند، بلکه موقعیت ژئوپلتیک ترکیه برای ناتو بسیار اهمیت دارد. امریکا پیشتر که با استقرار سپر دفاع موشکی در شرق اروپا بهخصوص چک و لهستان مشکل داشت، موشکهای پاتریوت خود را در ترکیه مستقر کرد. مهمتر اینکه در پایگاه اینجرلیک که ناتو حضور دارد، امریکا ۵۰ کلاهک اتمی مستقر کرده است. خروج ترکیه از ناتو به هر شکل، بسیاری از معادلات را به هم خواهد ریخت و به نفع هیچ طرفی نخواهد بود. ترکیه در این مسیر تنها نیست، یونان نیز دیگر عضو ناتو است که از موشکهای روسی بهره میبرد. ظاهراً جمع ترکیه و یونان بار دیگر در حال چالشسازی بینالمللی است!
روسیه نیز اگرچه در ابتدا به نظر میآید که خواهان خروج ترکیه از ناتو بود تا از صف نظامی غرب، کشوری را به گروگان ببرد یا اینکه زمینههای خروج از ناتو را فراهم سازد، اما به نظر میآید حضور ترکیه در ناتو بیشتر به نفع مسکو خواهد بود. حضور اس ۴۰۰ها در ترکیه نشان میدهند که تسلیحات پیشرفته روسها تا دل غرب نفوذ کرده است.
یکی از بحثهای مهم، تسلیحات غربی یا تسلیحات شرقی است. یا واضحتر تسلیحات روسی یا امریکایی؟ این بحث همواره مطرح بوده و بهخصوص در جنگها خودش را نشان داده است که کدام برتری دارد. حال کشوری که غرق تسلیحات غربی است، خود را به دلایل سیاسی و نظامی نیازمند سلاح شرقی میبیند. این مسئلهای است که امریکا را نگران کرده و به همین دلیل ترس از جاسوسی روسی از تسلیحات امریکایی و غربی را در ترکیه مطرح کرده است. به شکل دوجانبه این تغییر جهت ترکیه، ائتلاف فعلی با روسیه را نشان میدهد که میتواند سیاستهای تجزیهطلبانه غرب در سوریه، ترکیه و منطقه را خنثی کند. همچنین پیامی است از سوی اردوغان به امریکا که اگر منافع ترکیه تضمین و تأمین نشود، ائتلاف و اتحاد یک قرنه را به هم خواهد ریخت، اما از منظر بینالمللی این تغییر رفتار نشان از تکانههای تغییر نظم بینالمللی دارد. روسیه نهتنها به ترکیه بلکه به دیگر کشورها نیز پیشنهاد تسلیحات مدرن خود را داده است که چین و هند نیز از جمله آنها هستند. هرگاه که نظم بینالمللی در حال تغییر است، برخی رفتارهای غیرقابلباور نیز به چشم میخورد که در حالت عادی قابلباور نیست. یکی از سؤالهایی که ممکن است پیش بیاید این است که روسیه چطور در سوریه حضور دارد و همزمان در پی این است که اس ۴۰۰های خود را به عربستان سعودی تحویل بدهد. این یکی از همان نشانهها است. به این دلیل که بعد از ترکیه حامی اخوان، عربستان ضد اخوان نیز ترسهایی از سوی امریکا دارد و پنهانی خود را مهیا کرده که در صورت نیاز به سمت مخالف بغلتد. جهان دستخوش تحولات بزرگ است و حکومتها و کشورها در چنین شرایطی به دنبال تکیهگاه محکم میگردند!