جوان آنلاین: کمبود معلم در مهرماه به قدری مسئله‌ساز شد که مجلس به ماجرا ورود و جلسه غیرعلنی با وزیر آموزش و پرورش برگزار کرد. زمزمه‌های استیضاح وزیر به گوش می‌رسید. برخی از نمایندگان، وزارت آموزش و پرورش را در بحران کمبود معلم امسال مقصر می‌دانستند و ریشه این مشکل را در ضعف مدیریت و عدم پیش‌بینی به‌موقع می‌دیدند، اما وزارت آموزش و پرورش نسبت به همکاری نکردن سازمان اداری و استخدامی و برنامه و بودجه در جلسات رسمی شکایت می‌کرد و سعی داشت تا تمام تقصیر را به گردن این دو سازمان بیندازد. هر چند که تعلل سازمان اداری و استخدامی در استخدام معلمان نیز یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز مشکل بود، اما وزارت آموزش و پرورش نیز در این ماجرا سهمی داشته که باید آن را بپذیرد.
عوامل مختلفی دست به دست هم داد و در نهایت مدارس زیادی در ماه اول سال تحصیلی با چالش‌های کمبود معلم مواجه شدند تا جایی که یک ماه، برخی از کلاس‌ها بدون معلم اداره می‌شد، پس از آن آبان ماه رسید و مسئولان به طور مداوم اعلام کردند که مشکل کمبود معلم حل شده‌است، اما کسی نگفت چه معلمانی و با چه کیفیت آموزشی سر کلاس‌ها آمده‌اند؟ کاستی‌های آموزش که در ماه اول سال تحصیلی اتفاق افتاده، چگونه قرار است جبران شود؟ و سؤالات دیگری که نیاز است مسئولان آموزش و پرورش پاسخ روشنی برای آن داشته‌باشند.
کمبود معلم چگونه جبران شد؟
مدارس از نبود معلم در کلاس‌های درس فریاد زدند و برخی هم به سراغ نمایندگان مجلس شهر خود رفتند. در نهایت یک جلسه غیرعلنی در مجلس با حضور وزیر آموزش و پرورش تشکیل شد. محمد وحیدی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس درباره این جلسه گفته: «وزیر آموزش و پرورش، کلاس‌های درس بدون معلم را نپذیرفت و خود را تبرئه کرد، نمایندگان مجلس در این جلسه اعلام کردند زمان‌بندی استخدام نیرو در سازمان اداری و استخدامی و وزارت آموزش و پرورش دارای اشکال است.» به گفته او، سازمان اداری و استخدامی مسئله کمبود نیرو در وزارت آموزش و پرورش را نمی‌پذیرد و معتقد است که این وزارتخانه سند برنامه نیروی انسانی ندارد. با این حال وزیر آموزش و پرورش تأکید داشت که سند جامع برنامه‌ریزی نیروی انسانی وجود دارد و کمبود معلم اعلام شده با رعایت تأکیدات اسناد بالادستی است.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با تأکید بر اینکه هم‌اکنون بیش از ۲۵۰ هزار کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش وجود دارد، گفت: «برای جبران کمبود معلم از روش‌های مختلفی همچون اضافه کار معلمان شاغل، دعوت از معلمان بازنشسته برای تدریس، دانشجو معلمان ورودی سال‌های ۹۸ و ۹۹ و بازگشت ۲۳ هزار معلم خرید خدمات آموزشی به روند تدریس در مدارس استفاده شد.»
این در حالی است که سی‌ام مهرماه، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد: «۲۵ هزار معلم جدید از اول آبان به کلاس‌های درس می‌روند.» با توجه به اینکه آمار کمبود معلم ۲۵۰ هزار نفر اعلام می‌شود، ورود ۲۵ هزار معلم به کلاس‌های درس، تنها بخش کمی از این کمبود را جبران خواهد کرد. به علاوه اینکه بسیاری از این معلمان تجربه کلاس‌داری ندارند یا به دلیل بازنشستگی و اختلاف سنی با دانش‌آموزان آنطور که باید و شاید نمی‌توانند آموزشی با کیفیت ارائه کنند.
دلایل کمبود معلم
اما چه شد که تعدادی از کلاس‌های درس در ماه مهر بدون معلم ماندند؟ در گزارش مجلس، عوامل زمینه‌ساز کمبود معلم و نیروی انسانی اعلام شده‌است؛ ضعف مدیریت و عدم پیش‌بینی مسئله در مجموعه ستادی وزارت آموزش و پرورش از مواردی است که این مشکل را ایجاد کرده‌است. پس از آن تعلل و تأخیر سازمان اداری و استخدامی در صدور ردیف‌های آزمون استخدامی موضوع ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان و کاستی در تعداد این مجوز‌ها مسئله‌ساز شده‌است. همچنین کاهش جذب دانشجومعلمان در دانشگاههای فرهنگیان از دیگر عوامل بوده‌است. از طرفی نقص در زیرساخت‌های دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی و ظرفیت بسیار اندک آن‌ها برای تأمین نیاز آموزش و پرورش نیز بر مشکل افزوده است. طولانی شدن روند ارزیابی داوطلبان آزمون آموزگاری هم کمبود معلم را با بحران مواجه ساخته‌است. ضعف ساختار منابع انسانی آموزش و پرورش و در نتیجه عدم برنامه‌ریزی به موقع برای تأمین نیروی انسانی و همچنین کاهش جذابیت حرفه معلمی نیز از دیگر عوامل بیان شده‌است.
باید پذیرش دانشگاههای فرهنگیان افزایش یابد
«باید تمهیداتی اندیشیده شود تا سالی ۲۵درصد به ظرفیت دانشگاه فرهنگیان اضافه شود»؛ این را محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در جلسه نوبت صبح روز دوشنبه در صحن مجلس مطرح کرد. او درباره افزایش پذیرش دانشگاههای فرهنگیان و شهید رجایی گفت: «در جلسه غیرعلنی روز یک‌شنبه مجلس با وزیر آموزش و پرورش مطرح شد که با کاهش بیش از ۱۰۰ هزار معلم در کشور مواجهیم و سالانه نیز حدود ۳۵ هزار نفر در حال بازنشسته شدن هستند و از سوی دیگر ظرفیت دانشگاه فرهنگیان محدود است.» قالیباف اظهار داشت: «در حال حاضر به سراغ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان و ارائه راهکار‌های مختلف نظیر بازگشت به کار بازنشستگان رفته‌ایم که کار خوبی است، بنابراین باید حداقل به صورت موقت تمهیدی بیندیشیم که سالی ۲۵ درصد به ظرفیت دانشگاه اضافه کنیم تا در سال به ۴۵ هزار نفر خروجی دانشگاه فرهنگیان به طور ثابت برسیم تا بتوانیم نیرو‌های بازنشسته را جایگزین کنیم.» رئیس مجلس شورای اسلامی با تأکید بر لزوم پیش‌بینی افزایش تعداد معلم در برنامه هفتم توسعه با طرح این پرسش که اگر ما این موضوع را در برنامه ذکر نکنیم پس جای آن کجاست، گفت: «اگر این مشکل حل نشود، مشکل آموزش و پرورش همچنان به قوت خود باقی می‌ماند. حتماً در سند جامع نیروی انسانی آموزش و پرورش نیز باید همین رویکرد دنبال شود؛ چراکه بار مالی ندارد و مربوط به وظیفه به زمین مانده‌ای است که همین حالا نیز در جلسات سران سه قوه برای آن به صورت جداگانه اعتبار در نظر گرفته می‌شود.»
فرار رو به جلوی آقای وزیر
صبح روز گذشته، رضامراد صحرایی در همایش طلیعه‌داران تعلیم و تربیت و تقدیر از تعدادی از معلمان جدید از موضوع کمبود معلم صحبت به میان آورد و با فرار رو به جلو گفت: «چندین سال مجوز استخدام به آموزش و پرورش ندادند و در تریبون مجلس گفتند «هزینه تربیت در مدارس دولتی بالاست»، این افراد امروز با چه‌رویی درباره کمبود معلم سخن می‌گویند؟!» وزیر آموزش و پرورش که خود نیز به دلیل ضعف مدیریت و عدم پیش‌بینی مسئله، جزو یکی از عوامل زمینه‌ساز کمبود معلم معرفی شده‌است، اظهار داشت: «در آزمون دبیری، ۳۰۰ هزار نفر شرکت کردند، در برگزاری آزمون تأخیر شد که آموزش و پرورش تقصیر ندارد، همچنین نتایج با تأخیر اعلام شد و یک ماه کلاس‌های درس بدون معلم ماندند، اما یک ماه تأخیر بهتر از آن است که دانش‌آموز آن چیزی را که باید می‌آموخته، نتواند بیاموزد.» او به کمبود معلم در تهران نیز اشاره کرد و گفت: «در تهران حداقل به ۱۰ هزار معلم دیگر نیاز داریم، اما انتخاب معلمان خوب برای ما بسیار مهم است نه اینکه سریع تعدادی از افراد را بدون حساب و کتاب و گزینش‌نشده با سفارش این و آن وارد مدارس کنیم.» صحرایی با بیان اینکه رسانه‌ها جای خادم و خائن را تغییر ندهند، گفت: «افرادی که به فکر کشور هستند بدانند یک کشور قوی در مدارس ساخته می‌شود نه در مجالس سیاسی و معلمان این تحول را رقم می‌زنند، البته منظورم از مجالس سیاسی، مجلس نیست.» آنطور که مشخص است آقای وزیر سعی در توجیه اشتباهات مدیریتی خود دارد و نمی‌خواهد سهم خود در بحران کمبود معلم را بپذیرد. هر چند که تأمین معلم تنها برعهده وزارت آموزش و پرورش نیست، اما باید پیش‌بینی کمبود معلم از تابستان امسال انجام و این حرف‌ها هم همان وقت گفته می‌شد تا تدبیری برای آن اتخاذ شود.
عقب‌ماندگی درسی دانش‌آموزانی که معلم نداشتند
نظام آموزشی کشور از مهرماه شروع شده و در شهریورماه نیز به پایان می‌رسد. این یک برنامه مشخصی است که وزارت آموزش و پرورش آن را می‌داند، بنابراین باید قبل از شروع سال تحصیلی نسبت به ساماندهی نیروی انسانی اقدامات لازم را انجام دهد. نرگس ملک‌زاده، کارشناس آموزش با اشاره به این مسئله به «جوان» می‌گوید: «سال تحصیلی جاری با آشفتگی شروع شد و این بی‌نظمی ایجاد شده را نه تنها معلمان بلکه دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان هم حس کردند. دانش‌آموزان می‌دیدند که یک روز معاون سرکلاس‌شان حاضر می‌شود و روز دیگر هم مدیر! بدتر اینکه گاهی هم از خانواده‌ها برای کلاس‌داری کمک گرفته می‌شد. این روند پیش آمده، سؤالاتی را برای برخی از خانواده‌ها ایجاد کرد؛ اینکه مسئولان در وزارتخانه آموزش و پرورش چه می‌کردند که حالا معلم کافی برای آموزش در کلاس‌های درس وجود ندارد؟»
او با انتقاد از عملکرد وزارت آموزش و پرورش در چند ماه اخیر اظهار می‌دارد: «گاهی مسئولان آموزش و پرورش صحبت از نگاه تحول‌گرا می‌کنند که این خلاف عملکرد آنهاست، چراکه اقدامات این چند ماه آن‌ها نشان می‌دهد که حتی نگاه کوتاه‌مدت هم برای حل و فصل مشکلات وجود نداشته است.»
این کارشناس آموزش ادامه می‌دهد: «وزیر آموزش و پرورش اعلام می‌کند که کلاس‌های درس خالی نیستند. باید از ایشان پرسید که کلاس‌های درس با چه معلمانی تشکیل شده‌است؟ آیا آموزش در این کلاس‌ها باکیفیت انجام می‌شود؟ پاسخ منفی است. از طرفی دانش‌آموزانی که مهرماه، معلمی نداشتند از آموزش عقب مانده‌اند و آن‌ها بیشترین ضربه را از این بی‌تدبیری خواهند خورد. علاوه بر آن، بار خطای مدیریتی بر دوش معلمانی است که تازه وارد کلاس درس شده‌اند و باید این عقب‌ماندگی را جبران کنند.»
ملک‌زاده درمورد اینکه چگونه عقب‌ماندگی آموزش در یک ماه از سال تحصیلی را برای کلاس‌هایی که معلم نداشته‌اند می‌توان جبران کرد، می‌گوید: «عقب‌ماندگی درسی بچه‌ها در مهرماه به سادگی جبران نخواهد شد و شاید با استفاده از فشردگی آموزش دروس امکان‌پذیر باشد، چراکه در حال حاضر هیچ الزامی برای تدریس در ساعات غیررسمی وجود ندارد و برنامه‌ای نیز در این زمینه به مدارس داده نشده‌است. در این میان ممکن است تعدادی از معلمان که انگیزه و علاقه کافی به شغلشان دارند، وقت بیشتری را به آموزش بچه‌ها اختصاص بدهند و از طریق آموزش مجازی به آن‌ها کمک کنند.»
از هم اکنون باید برای سال آینده برنامه‌ریزی کنید
ناصر کوهستانی، کارشناس آموزش درباره آنچه در مهرماه بر مدارس و دانش‌آموزان گذشت به «جوان» می‌گوید: «تعدادی از مدارس کشور در مهرماه امسال با کمبود معلم مواجه شدند که به دلیل عدم پیش‌بینی و عدم اختصاص معلم و نداشتن برنامه‌ریزی مناسب درباره آن بوده‌است. از طرفی سازوکار استخدام معلمان با آن چیزی که باید اتفاق می‌افتاد فاصله بسیاری داشت. سازمان استخدامی کشور باید با اختصاص ردیف استخدامی مناسب از سویی و سازمان برنامه و بودجه از سوی دیگر در اولویت اول خود آموزش و پرورش را همراهی کنند. در سال جاری شاهد آن بودیم مشکلات زیادی برای تعدادی از مدارس ایجاد شد و مدارس در ماه اول سال تحصیلی، با چالش بسیاری مواجه شدند.»
او ادامه می‌دهد: «نظام آموزشی باید به فکر کمبود معلم در کشور باشد و اگر جذب معلم اولویت باشد برای سازمان استخدامی کشور باید به دانشگاه فرهنگیان مجوز داده شود. در روز‌های اخیر مجلس شورای اسلامی به این مسئله ورود کرده‌است که این خبر خوبی است و امیدوارم با پیگیری‌های قوه مقننه، اتفاقات خوبی رقم بخورد.»
این کارشناس آموزش به اهمیت توجه به مدارس نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «از نظر من اصل تعلیم و تربیت و اصل آن چیزی که در مدارس اتفاق می‌افتد مربوط به معلم و نیروی انسانی با کیفیت است. باید راه را برای تربیت و استخدام معلمان باکیفیت در مدارس هموار کنیم. بیشترین درصد توفیقات مدارس ما مربوط به عملکرد معلمان و نیروی انسانی است و دیگر عوامل مانند فضای آموزشی و تجهیزات، تسهیلگر این بخش هستند.» کوهستانی نسبت به کمبود معلم در سال تحصیلی آینده نیز هشدار می‌دهد و می‌گوید: «باید برای سال تحصیلی آینده از الان برنامه‌ریزی داشته‌باشیم. موج بزرگی از بازنشستگی و افزایش جمعیت دانش‌آموزان کشور و مهاجرت اتباع به داخل کشور را در سال تحصیلی آینده خواهیم داشت که از همین حالا باید برای آن تمهیداتی اندیشیده شود. نه اینکه بازهم در مهرماه ۱۴۰۳ به فکر جبران کمبود معلم در سر کلاس درس‌ها باشیم.»
آموزش و پرورش باید اولویت باشد
طی سال‌های متمادی آموزش و پرورش در اولویت کاری مسئولان نبوده‌است و هر بار با تصمیمات اشتباه و هماهنگ‌نشدن سازمان‌ها و دستگاه‌ها موضوع تعلیم و تربیت با چالش‌های زیادی مواجه شده‌است. امسال با بحرانی‌تر شدن مسئله، مجلس شورای اسلامی هم پای کار آمده است و تعدادی از نمایندگان دغدغه زیادی بابت رفع این مشکل داشته‌اند.
آموزش و پرورش در کشورمان باید اولویت اصلی باشد. این انتظار می‌رود که با پیگیری‌های مستمر و جدی مجلس شاهد بهبود وضعیت آموزش و پرورش در کشور و همچنین توانمندی مدارس در کشور باشیم.
این نشانه فتح تپه ها است قبل از رسیدن به قله اصلی!!!! 
