جوان آنلاین: اگر کسی به دنبال کشف رویکرد تربیتی اخلاقی و روانشناسی قرآن کریم است، اگر به دنبال رویکرد تاریخی ـ اعم از فلسفه تاریخ و علم تاریخ ـ در قرآن کریم است، اگر به دنبال کشف رویکرد راهبردی اسلام در قرآن کریم است، اگر به دنبال آسیب‌شناسی تبلیغ دینی و منبر است، تمام این مباحث به صورت پژوهشی در کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» آمده‌است.
حجت‌الاسلام و المسلمین لک‌زایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن» به منظور پاسداشت نگاشته‌های برتر ایرانیان کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» اثر آیت‌الله العظمی سیدعلی حسینی خامنه‌ای را اثری در زمره پژوهش‌های گفتاری دانست و گفت: این کتاب مجموعه ۲۸ سخنرانی است که در ماه رمضان ۱۳۵۳ از سوی مقام معظم رهبری پس از نماز ظهر و عصر در جمعی مردمی ارائه شد. ارائه‌دهنده سخنرانی‌ها، اسلام را به عنوان یک مکتب منسجم و به صورت نتایج تحقیقات و پژوهش‌های خود ارائه کرده و از یک انسجام عمیقی برخوردار است. در واقع هدف این سلسله جلسات ارائه اسلام به مثابه یک راهنمای عملی با بهره‌گیری از اصلی‌ترین سند اسلام یعنی قرآن کریم و نیز استفاده از روایات و سنت و سیره معصومین، برای افرادی بود که قصد داشتند به جریان انقلاب اسلامی کمک کنند.
لک‌زایی با بیان اینکه هدف ارائه‌دهنده این نبوده که یک رشته خاصی را مطرح کند، بلکه به صورت مسئله‌محور مباحث بیان شده، افزود: هدف سخنران بیان مسائل روز با رویکرد اسلامی بوده و قصد داشته این پرسش را پاسخ دهد که آیا اسلام را هم می‌توانیم مانند مثلاً مارکسیسم که در آن زمان بسیار مطرح بوده، به صورت یک مکتب ارائه دهیم؛ مکتبی که هم مبانی معرفتی و آرا و نظریاتش مشخص باشد و هم آرای ارادی. افعال جوانحی و افعال جوارحی آن مشخص باشد که سخنران توانسته این کار را به خوبی انجام دهد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلام با اشاره به چند رشته‌ای بودن این کتاب که از جمله ویژگی‌های آن محسوب می‌شود، گفت: اگر کسی به دنبال تدبر و تفسیر قرآن است، اگر کسی به دنبال مباحث جامعه‌شناسی و به طور خاص جامعه‌شناسی سیاسی در قرآن است و می‌خواهد روابط میان قدرت اجتماعی و قدرت سیاسی، روابط میان شهروندان و دولت را از منظر قرآن مورد بررسی قرار بدهد، اگر کسی به دنبال کشف رویکرد تربیتی اخلاقی و روانشناسی قرآن کریم است، اگر کسی به دنبال رویکرد تاریخی ـ اعم از فلسفه تاریخ و علم تاریخ ـ در قرآن کریم است، اگر کسی به دنبال کشف رویکرد راهبردی اسلام در قرآن کریم است، اگر کسی به دنبال رویکرد آسیب‌شناسی تبلیغ دینی و منبر است، تمام این مباحث به صورت پژوهشی در این کتاب آمده‌است.
زبان سیاسی اسلام در چارچوب مفاهیم اصیل اسلامی
وی با اشاره به صحبت برنارد لوئیس در کتاب زبان سیاسی اسلام که معتقد است زبان سیاسی اسلام توسط مدرنیته در هم کوبیده شده و مسلمان‌ها امروز وقتی می‌خواهند افکار سیاسی خود را بیان کنند، ناگزیرند از ادبیات و زبان سیاسی مدرنیته استفاده کنند و مادامی که مسلمانان از زبان و ادبیات مدرنیته استفاده می‌کنند، نمی‌توانند اندیشه سیاسی اسلام را به شکل اصیل خود ارائه دهند و خروجی این نوع اندیشه رویکردی مدرن خواهد داشت، گفت: یکی از کار‌های مهمی که در کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» انجام شده این است که زبان سیاسی اسلام را نه در چارچوب مفاهیم مدرن بلکه در چارچوب مفاهیم و واژه‌های اصیل اسلامی بیان می‌کند.
لک‌زایی ادامه داد: خیلی کار مهمی است اگر ما دنبال یک زبان سیاسی اسلامی هستیم که مقهور مفاهیم و واژه‌های مدرن نباشد یعنی تلاش نکنیم آنچه را دیگران گفتند، ما به نحوی آن را به اسلام بچسبانیم و اسلامیزه کنیم، این کتاب الگوی خوبی است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلام با اشاره به محتوای کتاب گفت: من گمان می‌کنم بین اسلام‌شناسی موجود در جامعه نخبگانی ما ـ نه جامعه عمومی‌ـ با اسلام‌شناسی رهبر انقلاب همچنان فاصله وجود دارد. در اسلام‌شناسی رهبری هم اسلام‌شناسی متحجر نقد‌شده هم اسلام‌شناسی‌های غیرسیستمی و سایر اسلام شناسی‌ها و امیدواریم یک روز جامعه نخبگانی ما به این اثر توجه کند و اسلام را از زاویه نگاه این کتاب مورد مطالعه و بررسی قرار دهد.
عقلانیت تمدن غربی، غرب را متوقف کرده است
در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام فلاح شیروانی استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه درباره زمینه صدور این اثر دو نکته را به عنوان پدیده انسانی و پدیده اجتماعی بیان کرد. وی گفت: در زمینه تمدن غرب حضرت آقا تحلیلی دارند و آن اینکه عقلانیتی که پشت تمدن غرب است و آن را شکل داده حائز دو نکته است؛ یکی اینکه این عقلانیتی مادی و اشتباه است و اندیشه اسلامی با این عقلانیت زاویه معنادار دارد. این عقلانیت به‌رغم اینکه نشان می‌دهد ماورای ماده را می‌فهمد، اما نسبت به حقیقت تابناک عالم خداوند متعال بی‌مهر است و اینکه به‌رغم ادعای انسان‌گرایی و کرامت‌گرایی انسان به تحقیر انسان می‌پردازد و تمام حیات و هویت بشر را سلب می‌کند و آن را به بی‌وزنی و بی‌عمقی می‌کشاند. نکته دیگر اینکه این عقلانیت دچار رکود شده‌است. مقام معظم رهبری می‌گویند آن مکتبی که پشت این تمدن بوده زمین خورده‌است. ایشان تحلیل‌پایه و با کادر بزرگ افق تمدنی نگاه کرده‌اند که یک تمدن توقف کرده، چون عقلانیتش توقف کرده‌است.
فلاح‌شیروانی گفت: مردم مسلمان ایران یک انتخاب بزرگ کردند و چند سده از آن می‌گذرد؛ انتخابی ایرانی که آن، انتخاب مکتب توحیدی انسان‌گرای اسلام است. کما اینکه انتخاب تشیع هم به سیاق عقل‌ورزی‌های هویت ایرانی صورت گرفته‌است. ایرانی که مهد حکمت است به شدت به عقلانیت قدسی گرایش دارد. وی تصریح کرد: مردم ایران یک انتخاب بزرگ و عمیق دارند؛ مردم ایران از انتخاب اسلام و تشیع برنخواهند گشت. مسئله نوشته‌شدن کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» مصادف شد با جریان غرب‌زدگی و تحمیل هویت بیگانه به ایرانیان؛ هر چند انقلاب ۵۷ نشان داد که مردم این را پس زدند.
فلاح‌شیروانی اضافه کرد: تمام این‌ها برای متفکری معطوف به عینیت، همچون مقام معظم رهبری زمینه‌ای را فراهم کرد. ایشان در این زمینه، این اثر را خلق می‌کنند. ایشان این صحبت‌ها را در معرض ذهن عمومی مطرح می‌کند و منعی احساس نمی‌کنند و این موضوع جای مطالعه دارد؛ یعنی کسانی که آنجا نشستند، مردم عمومی هستند. آرام آرام غلظت دانشجو‌ها و جوان‌ها زیاد می‌شود. ایشان یک اسلام با طراوت ارائه کردند که طعم راهبردی دارد و سوگیری راهبردی داشته و همین نیز جزو جذابیت مطالعه آثار حضرت آقا است؛ برخی از اندیشمندان این ویژگی را ندارند.
