جوان آنلاین: یکی از جنبه‌های حیاتی توسعه صنعتی، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D) است. دولت سیزدهم با معرفی مشوق‌های مالیاتی هدفمند، مانند اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه، نقش مهمی در ترویج فعالیت‌های تحقیق و توسعه ایفا می‌کند. این انگیزه صنایع را تشویق می‌کند تا منابع را برای تحقیق و توسعه، تقویت نوآوری و همکاری بین شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع سنتی تخصیص دهند. دولت با ارائه حمایت مالی از تحقیق و توسعه، شرکت‌های دانش بنیان را قادر می‌سازد تا با صنایع همکاری نزدیک داشته باشند، تخصص را به اشتراک بگذارند و فناوری‌های پیشرفته را توسعه دهند. این همکاری اکوسیستم صنعتی را تقویت می‌کند و به حرکت به سمت پایین دست زنجیره تولید، جایی که فعالیت‌های با ارزش افزوده بالاتری انجام می‌شود، کمک می‌کند.
توسعه زنجیره ارزش و راهبرد‌های مرتبط به دو جزء ضروری نیاز دارد: کسب فناوری و مکانیسم بومی سازی. با تمرکز بر این جنبه‌ها، یک کشور می‌تواند از تجارت مواد خام دور شود و بر اساس حرکت مثبت به سمت توسعه صنایع بزرگ، خود را در اقتصاد جهانی قرار دهد. اولین گام در این فرآیند، بازنگری در قوانین و مقررات حمایتی است که با قانون جهش تولید دانش بنیان محقق شده است. این قانون از بومی‌سازی تجهیزات و فناوری‌های گلوگاه صنعتی با تشویق تولید برای اولین بار حمایت می‌کند. با بومی‌سازی این مؤلفه‌های حیاتی، کشور‌ها می‌توانند وابستگی خود را به واردات کاهش دهند و پایه‌ای قوی برای رشد صنعتی ایجاد کنند.
مزایای استفاده از شرکت‌های دانش بنیان در زمینه توسعه فناوری صنایع بزرگ کشور
استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان خصوصی برای توسعه صنعتی مزایای متعددی دارد. شرکت‌های دانش بنیان در خط مقدم نوآوری قرار دارند و دارای قابلیت‌های پیشرفته فناوری هستند. با مشارکت با این شرکت‌ها، صنایع سنتی می‌توانند به فناوری‌های پیشرفته دسترسی پیدا کنند و رقابت‌پذیری خود را در بازار جهانی افزایش دهند. شرکت‌های دانش بنیان متخصصان، محققان و دانشمندان بسیار ماهر را جذب می‌کنند. همکاری با این شرکت‌ها به صنایع سنتی اجازه می‌دهد از این مخزن استعداد بهره ببرند و انتقال دانش و توسعه مهارت را تقویت کنند.
کشور‌ها با حرکت به سمت فعالیت‌های پایین دستی می‌توانند صنایع خود را متنوع کنند و اتکای خود را به صادرات مواد خام کاهش دهند. این تنوع منجر به یک اقتصاد متعادل‌تر و انعطاف‌پذیرتر می‌شود. توسعه صنعتی مبتنی بر فناوری و دانش منجر به بهره‌وری و کارایی بالاتر می‌شود که به نوبه خود باعث رشد اقتصادی می‌گردد. کشور‌ها با بهره‌گیری از توانمندی‌های شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند به توسعه پایدار و فراگیر دست یابند.
توسعه صنعتی مبتنی بر ظرفیت توانمند شرکت‌های دانش بنیان بخش خصوصی به عنوان یک استراتژی کلیدی برای کشور‌هایی که قصد دارند خود را در زنجیره ارزش جهانی قرار دهند، پدیدار شده است. با دستیابی به فناوری، بومی‌سازی تولید و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، کشور‌ها می‌توانند از وابستگی به مواد خام دور شوند و رشد اقتصادی پایدار را تقویت کنند. همکاری بین شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع سنتی مزایای متعددی از جمله پیشرفت فناوری، توسعه استعدادها، تنوع صنایع و رشد کلی اقتصادی را به همراه دارد.
اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه یکی از مشوق‌های ویژه و هدفمند در زمینه تحول هزینه کرد در حوزه تحقیق و توسعه صنعتی است. نقش تحقیق و توسعه (R&D) در ایجاد نوآوری و رقابت صنعتی به طور گسترده‌ای شناخته شده است. با این حال، در کشور ما شواهد نشان می‌دهد که تحقیق و توسعه هنوز جایگاه شایسته خود را در چشم انداز صنعتی پیدا نکرده است. بسیاری از صنایع به شدت به شیوه‌های رانت جویی متکی هستند و بدون این حمایت برای رقابت در بازار جهانی تلاش می‌کنند. برای رسیدگی به این موضوع، مجلس قانون اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه را با هدف حمایت از صنایع در فعالیت‌های تحقیقاتی و توسعه زنجیره‌های ارزش تصویب کرد.
سیاست اعطای اعتبارات مالیاتی تحقیق و توسعه طبق ماده ۱۱ قانون جهش تولید دانش بنیان برای ادغام تحقیق و توسعه در صنایع کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. دولت با ارائه اعتبارات مالیاتی، انگیزه‌ای برای صنایع ایجاد می‌کند تا زنجیره ارزش محصولات خود را گسترش دهند. این سیاست به یک موضوع حیاتی در اکوسیستم فناوری کشور، یعنی تأمین مالی پذیرش فناوری در صنایع می‌پردازد.
یکی از مهم‌ترین تغییرات در حوزه نقشه راه توسعه صنعتی ایران، در مسئله مربوط به اتخاذ سیاست‌های کلان صنعتی مبتنی بر قرارگیری مؤثر در زنجیره‌های ارزش جهانی است. بر همین اساس با تحول بزرگ در حوزه قوانین حمایتی از اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان کشور، قانون جهش تولید دانش‌بنیان، همکاری بین زیست‌بوم علم و فناوری کشور با صنعت را به عنوان محور کلیدی و اصلی حرکت صنعت به سمت تکمیل زنجیره ارزش معرفی کرد.
به کارگیری ظرفیت و توان شرکت‌های دانش‌بنیان برای حل معضل خام‌فروشی صنایع و باقی ماندن عمده صنایع کشور در مراحل اولیه زنجیره ارزش تولید، مهم‌ترین ابتکار دولت سیزدهم و حاکمیت در جهت به ثمر نشاندن یک توسعه صنعتی مبتنی بر اصول فناوری و به کارگیری از ظرفیت نخبگان در این مسیر است.
نکته بسیار مهم و کلیدی، نظام حمایتی جدید حاکمیت از تحول در همکاری بین اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان کشور با صنایع بزرگ کشور است. دو محور کلیدی برای توسعه زنجیره ارزش و استراتژی‌های مرتبط با آن وجود دارد؛ اولین بحث دستیابی به تکنولوژی و سازوکار بومی‌سازی فرآیند فعلی تولید و سپس تحقیق و توسعه صنعتی مبتنی بر تکمیل زنجیره ارزش و حرکت به سمت پایین دست زنجیره تولید برای فاصله گرفتن از خام‌فروشی در وهله اول و جایابی جدید در اقتصاد جهانی با تکیه بر حرکت مثبت در جهت توسعه زنجیره ارزش صنایع بزرگ است.
برای تحقق این ارتباط اولین قدم مثبت و راهبردی تغییر قوانین حمایتی این حوزه بوده که به وسیله قانون جهش تولید دانش‌بنیان برداشته شده است و به سمت حمایت در هر دو مسیر بومی‌سازی تجهیزات و فناوری‌های گلوگاهی صنعتی ذیل سازوکار تولید بار اول و همچنین حمایت از تحقیق و توسعه صنعتی با تکیه بر مشوق جدید هدفمند مالیاتی یعنی اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه رفتیم که موجب هدایت منابع صنایع برای صرف هزینه در حوزه تحقیق و توسعه خواهد شد و همکاری بین اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان کشور با صنایع در حوزه تحقیق و توسعه تأمین مالی خواهد شد.
حمایت از تحقیق و توسعه صنعتی و رفع موانع تولید بار اول
محمد صالح جوکار، رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌های مجلس شورای اسلامی در گفتگو با «جوان» در رابطه با جایگاه مهم اکوسیستم اقتصاد دانش بنیان می‌گوید: «یکی از محور‌های کلیدی همکاری اکوسیستم اقتصاد دانش بنیان با صنعت، بحث توسعه صنعتی کشور و قرارگیری تولیدات صنعتی کشور در زنجیره ارزش جهانی و درآمدزایی بیشتر کشور است که از این محل محقق خواهد شد.»
وی می‌افزاید: «دو رویکرد کلیدی در حمایت از فعالیت‌های تحقیق و توسعه صنایع بزرگ با کمک شرکت‌های دانش بنیان و همچنین رفع موانع پیش روی سازوکار تولید بار اول و بومی‌سازی شرکت‌های دانش بنیان داشتیم که در قانون جهش تولید دانش بنیان نیز به آن اشاره شد و حالا شاهد به کارگیری هر دو این حمایت‌ها هستیم که اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه بالاخره تخصیص یافت و شاهد توسعه همکاری صنایع بزرگ به خصوص صنعت نفت و گاز با کارگروه تولید بار اول در زمینه تحقیق و توسعه هستیم.»
جوکار با اشاره به رفع مشکلات خرید محصولات شرکت‌های دانش بنیان و اقدامات معاون علمی و فناروی رئیس‌جمهور با ایجاد کار گروه «تولید بار اول» در راستای ترک تشریفات مزاحم و مناقصات طولانی مدت در این بخش می‌گوید: «قانون جهش تولید دانش بنیان یک قانون جامع است. البته همه ابعاد این قانون به دلیل عدم وجود آیین نامه، اجرایی نشده است و برخی از مواد آن نیاز به آ‌یین‌نامه اجرایی دارد.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه این قانون در راستای حفظ نخبگان و اشتغالزایی آن‌ها تدوین شد، می‌افزاید: «دستگاه‌های دولتی باید زمینه را برای به کارگیری ایده‌ها و نوآوری‌های نخبگان فراهم کنند.»
جوکار بیان می‌کند: «یکی از موضوعات حائز اهمیت، فعالیت شرکت‌های دانش بنیان و دوم فروش محصولات آنهاست. براساس ابلاغیه‌های صادر شده اولویت دستگاه‌های دولتی باید خرید محصولات شرکت‌های دانش بنیان بدون هر گونه تشریفات باشد.»
وی با بیان اینکه محصولات شرکت‌های دانش بنیان محصولات نوینی است، می‌گوید: «باید خرید محصولات شرکت‌های دانش بنیان و داخلی را ارجح از خرید محصولات خارجی بدانیم.»
این نماینده مجلس تأکید می‌کند: «از این رو ایجاد کارگروه تولید بار اول از سوی معاونت علمی و فناوری در راستای فروش محصولات شرکت‌های دانش بنیان آن هم براساس قانون می‌تواند موانع را از پیش روی این شرکت‌ها بردارد.»
ضرورت همکاری بین صنعت و دانش‌بنیان‌ها با تکیه بر توسعه صنعتی فناورمحور
محسن زنگنه، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در گفتگو با «جوان» با اشاره به رفع مشکلات خرید محصولات شرکت‌های دانش بنیان و اقدامات معاون علمی و فناروی رئیس‌جمهور با ایجاد کارگروه «تولید بار اول» در راستای ترک تشریفات مزاحم و مناقصات طولانی مدت در این بخش می‌گوید: «شرکت‌های دانش بنیان به جهت اینکه میزان تولیدشان حجم پایینی دارد، هزینه زیادی برای تولید یک محصول متقبل می‌شوند.»
وی با بیان اینکه تولید محصولات شرکت‌های دانش بنیان قابل رقابت با شرکت‌ها با تولید بالا نیست، می‌افزاید: «این شرکت‌ها اگر در فرآیند مناقصات قرار گیرند معمولاً برنده نمی‌شوند، چراکه هزینه‌های بالاتری دارند، بنابراین ما برای کمک به این شرکت ها، شرکت‌ها با تولید بار اول را مستثنی از مناقصات کردیم، بنابراین، این رویکرد می‌تواند در جریان فعالیت شرکت‌های دانش بنیان بسیار مؤثر باشد.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی بیان می‌کند: «البته ما باید مراقبت کنیم که این رویکرد تبدیل به یک رویه جاری نشود، از این رو ما در قانون جهش تولید دانش بنیان تأکید کردیم که این رویکرد در تولید بار اول لحاظ شود.»
وی با اشاره به جلسات معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور در زمینه فروش محصولات بار اول شرکت‌های دانش بنیان می‌گوید: «این قبیل حمایت‌ها از شرکت‌های دانش بنیان می‌تواند موجب توسعه و گسترش تولیدات محصولات شرکت‌های دانش بنیان در کشور شود.»
زنگنه، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در پایان می‌گوید: «برای حل معضل توسعه صنعتی کشور باید بر همکاری فناورانه دانش بنیان‌ها با صنعت تمرکز کنیم و در این بین به طور ویژه از فرآیند موفق بومی‌سازی که در دو سال اخیر در صنایع مختلف کشور شکل گرفته است حمایت کنیم و حتی حمایت‌ها را بیشتر از قانون جهش تولید نیز پیش ببریم تا به یک توسعه صنعتی فناورانه دست یابیم و جایگاه خوبی در زنجیره ارزش جهانی پیدا کنیم.»
