محمدجواد اخوان
حدود يك ماه تا ايام آغاز اعزام حجاج به حج بيت‌الله‌الحرام باقي مانده و مطابق معمول فضاي رسانه‌اي و اجتماعي كشور به اين موضوع مهم مي‌پردازد. حج امسال، يك تفاوت مهم با سال‌هاي گذشته دارد و آن اينكه در سال 95، ايرانيان از سفر حج محروم شده بودند و آخرين حج ايرانيان يعني سال 94 با خاطره تلخ دو حادثه سقوط جرثقيل در مسجدالحرام و فاجعه غمبار منا عجين شده است. بروز اين رويدادهاي تلخ در موسم حج 94، سبب شده تا پرسش‌هاي زيادي در خصوص حج كنوني در ذهن‌ها پديدار شود و خاطره تلخ فجايع خونين همچنان در حافظه ملت پابرجا بماند.
روشن است كه حج يكي از فروع دين و فرايض غيرقابل تعطيل اسلام است و نمي‌توان به سادگي و بدون در نظر گرفتن جوانب شرعي آن، اين فريضه الهي را تعطيل كرد، اما به هر روي مسائلي از حج گذشته باقي مانده و در عين تحولات اخير عرصه سياسي منطقه‌اي چالش‌هاي مهمي را در برابر حجاج بيت‌الله‌الحرام قرار مي‌دهد كه طرح و بحث آن پيش از آغاز فرآيند حج ضروري است:
1- با تأسف بايد گفت پرونده حج 94 به‌رغم گذشت دو سال هنوز كاملاً مختومه نشده و اين در حالي است كه مسئولان ايراني حج در خصوص حج 96 به توافق رسيده‌اند. شايد بهتر بود در فهرست مسائل مورد بحث در حج امسال مسائل باقي مانده از حج گذشته نيز مورد بحث و بررسي قرار مي‌گرفت.
حادثه مسجدالحرام به‌رغم آنكه قصور و تقصير در آن مورد اعتراف سعودي‌ها نيز هست، همچنان حقوق شهدا و آسيب‌ديدگان آن استيفا نشده و با وجود ادعاهاي مكرر، پرونده پيشرفت چنداني نداشته است. در حادثه تعرض به دو نوجوان ايراني در عمره در فرودگاه جده نيز با گذشت بيش از دو سال، محكوميت متناسبي با اين جنايت براي عاملان آن مشاهده نمي‌شود و رژيم آل‌سعود هنوز رسماً مسئوليتي را در اين باره نپذيرفته و عذرخواهي نكرده است.
از همه اينها گذشته در فاجعه غمبار منا نيز كه به شهادت بيش از 7هزار حاجي مسلمان از اقصي نقاط جهان و حدود 500 حاجي ايراني انجاميد رژيم سعودي هيچ‌گونه مسئوليتي را نپذيرفت و در اثر اصرار مذاكره‌كنندگان ايراني زمزمه‌هايي از پرداخت «هبه مرحمتي» پادشاه سعودي به ميان آمده كه واضح است خلاف عزت ملت ايران است و خانواده شهداي منا نيز صريحاً اعلام داشته‌اند كه اين‌گونه عزت و خون شهداي خود را معامله نخواهند كرد.
همان‌گونه كه پيش‌تر اشاره شد به‌رغم وجود پرونده‌هاي مفتوحه غيرقابل اغماض از حج گذشته در توافقات انجام گرفته براي حج امسال، هيچ‌گونه پيشرفت واقعي براي حل مسائل قبلي مشاهده نمي‌شود.
2- موضوع مهم‌تر، حج سال جاري و شرايط اجراي آن است. مسئولان سازمان حج و زيارت از رسيدن به توافقي با دولت سعودي سخن گفته‌اند كه عزت و امنيت حجاج ايراني را تضمين مي‌كند و حتي برخي مسئولان پا را فراتر نهاده و ادعا كرده‌اند كه دولت سعودي عزت و امنيت حجاج ما را تضمين كرده است. تا اين لحظه به‌رغم گذشت چند ماه و درخواست‌هاي مكرر رسانه‌اي اجتماعي، هنوز متن كامل و دقيق توافقنامه ميان كشور ما و عربستان منتشر نشده است تا بتوان در مورد ميزان دقت و صحت اين ادعا، ارزيابي‌‌اي داشت، لذا اولين انتظار همه ملت ايران و البته حجاج و خانواده‌هاي آنان انتشار متن اين توافق است.
از متن توافق كه بگذريم، ميزان قابل اعتماد بودن طرف مقابل نيز درخور تأمل است. پس از حادثه منا، رژيم سعودي دست به اقداماتي زد كه در هيچ قاموسي از حقوق بين‌الملل پذيرفته نيست مثل عدم تحويل ابدان مطهر شهدا، دفن بي‌اجازه و غيرقانوني پيكرها، عدم امدادرساني و اطلاع‌رساني كنسولي و... جالب اينجاست كه مسئولان وزارت امور خارجه در اين خصوص چنين استدلال مي‌كردند كه چون عربستان سعودي به بسياري از كنوانسيون‌هاي بين‌المللي و حقوقي نپيوسته است، نمي‌توان براي اين‌گونه اقدامات، آنها را مؤاخذه كرد.
حال جاي اين پرسش از دولتي است كه خود را به ساده‌ترين اصول پذيرفته شده حقوق بين‌الملل در امر كنسولي پايبند نمي‌بيند، چگونه مي‌توان انتظار پايبندي به عهد داشت آن هم در شرايط خاص و بحراني كه اين رژيم كارنامه خوبي در اين وضعيت ندارد.
3- علاوه بر موارد فوق، تحولات اخير سياسي روي داده در جزيره‌العرب نيز تأمل‌برانگيز است. نزاع قدرت درون قبيله آل‌سعود به مرحله جديدي رسيد و محمد بن سلمان، شاهزاده جاه‌طلب و كم‌خرد، رقيبش محمد بن نايف را كنار زد و گمان مي‌رود تا رسيدن به تاج و تخت سلطنت يك قدم بيشتر پيش‌روي او نيست. اينكه ديگر جريان‌هاي قدرت داخل اين قبيله چه ميزان حاضر به پذيرش اين بازي قدرت‌طلبانه او هستند، سؤالي است كه در آينده پاسخ آن روشن مي‌شود، اما بيم آن مي‌رود كه نزاع قدرت درون قبيله بر تحولات داخلي حجاز و خصوصاً حج تمتع سال جاري سايه افكند. علاوه بر اينها تحولات بيروني عربستان در قبال مسائل يمن، قطر و نيز نوع مواجهه با جمهوري اسلامي ايران، همه و همه، مجهولات زيادي را در ترتيبات و معادلات امنيتي سياسي حجاز ايجاد كرده است.
مسئولان سازمان حج و زيارت كه اين روزها سختكوشانه مشغول مهيا كردن اين سفر معنوي هستند، اصرار دارند تا به دليل آنچه «آرامش حجاج ايراني و خانواده‌هاي آنان» مي‌خوانند در فضاي رسانه‌اي هيچ‌گونه ابهام و پرسشي در خصوص روند حج و مسائل حاشيه‌اي تأمل‌برانگيز آن طرح نشود و حتي تجمع چند نفر از خانواده‌هاي شهداي منا در مقابل اين سازمان نيز با برخورد غيرمنطقي برخي عوامل حراست اين سازمان مواجه شد.
حفظ آرامش رواني حجاج و خانواده‌هاي آنان قطعاً چيز مهمي است، اما اين به آن معنا نيست كه رسانه‌ها به وظيفه خود در آگاهي‌بخشي نسبت به تحولات روز و نيز رسالت انقلابي خود در پاسداشت خون شهداي منا و مسجدالحرام عمل نكنند.
بدون شك اگر مسئولان حج با شفافيت بيشتري در مسئله حج 96 اقدام كنند، هم نگراني و دغدغه‌هاي مردم برطرف خواهد شد و هم حجي عزتمندانه و در شأن ملت ايران شاهد خواهيم بود. علاوه بر آنكه از ياد نبرده‌ايم كه زنده نگه داشتن فاجعه منا و ياد شهداي آن و استيفاي حقوق آنان وظيفه‌اي است كه رهبر معظم انقلاب اسلامي بر دوش مسئولان حج و زيارت، بنياد شهيد و امور ايثارگران و وزارت امور خارجه نهاده‌اند.
آیابرای سازمان حج زیارت منافی دارد که میخواهد بهر قیمتی حجاج راعزام نماید ال سعود را میتوان به پیمان آنها اطمینان گرد درهرصورت سازمان شما مسعول جان وآبروی ایرانیان هست 
