سرویس بین الملل جوان آنلاین: تظاهرات مردم سودان علیه عمر البشیر از اواخر پاییز سال گذشته به خاطر افزایش قیمت نان آغاز شد، اما به سرعت رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت و تظاهر کنندگان خواستار سرنگونی دولت عمر البشیر شدند که سرانجام حکومت وی با دخالت ارتش کمار رفت. مردم با کناره گیری البشیر خواستار پایان دادن به حکومت نظامی در این کشور بودند، اما قبضه کردن قدرت توسط نظامیان و حمایتهای مالی عربستان سعودی و امارات از نظامیان، حاکی از ادامه حکومت نظامی در این کشور آفریقایی است. به نظر میرسد تحولات انتقال قدرت در سودان شبیه مدل انتقال قدرت در مصر است و چه بسا بازیگران آشوب ساز محور امریکایی، صهیونیستی و سعودی برای بهره برداری از چنین تحولاتی در آن ایفای نقش میکنند.
جعفر قنادباشی، کارشناس ارشد مسائل آفریقا در گفتگو با جوان تاکید کرد: «امارات و عربستان نمیخواهند تا گروههای وابسته به اخوان المسلمین و ضد وهابیت زمام امور را در سودان به دست بگیرند و لذا تلاش میکنند تا آنچه در سودان رخ میدهد با خواست و منافع آنها همسو باشد. البته نقش عربستان و امارات در سودان وکالتی است و بخش بزرگی از تلاشهای این کشورها، اجرای تصمیماتی است که در آمریکا و انگلیس گرفته میشود». به گفته قنادباشی، «امارات و عربستان سعودی به دنبال این هستند تا از تشکیل دولت مردمی و دموکراتیک در سودان جلوگیری کنند تا این دولت دموکراتیک نتواند جذابیتها را در بین افکار عمومی کشورهای عربی منطقه برای ریشه کن کردن رژیمهای پادشاهی ایجاد کند».
برای بررسی تحولات سودان با جعفر قنادباشی به گفتگو نشستیم تا به سوالاتی در این زمینه پاسخ دهیم.
سودان در یک ماه گذشته دچار تغییر و تحولات گستردهای شد و بار دیگر کودتای نظامی در این کشور رخ داد. در ابتدا بفرمایید که چه بسترها و عواملی زمینه ساز این کودتا شد. چرا کشور سودان با بحران نظامی گری مواجه بوده و چرا این تعداد از کودتاها در این کشور اتفاق افتاده است؟
برخی معتقدند آنچه در سودان رخ داد کودتا نبود، چرا که یک نوع کناره گیری از سوی عمر البشیر بود و بر این باورند که عمر البشیر بعد از گذشت چند ماه از شروع اعتراضات مردمی در سودان و درحالی که نتوانست این اعتراضات را آرام کند از قدرت کنار رفت. برخی هم معتقدند نظامیانی که منصوب خود البشیر بودند، او را مجبور به برکناری کردند و در واقع چنین کناره گیری را کودتا نمیدانند. چون در کودتاها یک نیروی مخالف دولت، قدرت را به دست میگیرد، اما افرادی که اکنون در شورای نظامی سودان قدرت را به دست گرفتهاند همگی توسط عمر البشیر در پستهای دولتی منصوب شده بودند.
یکی از دلایلی که سبب تغییرات سیاسی در سودان شد، اعتراضات مردمی بود که روز به روز گستردهتر میشد، اما عمرالبشیر به جای توجه به خواستههای معترضان سعی کرد با مشت آهنین با معترضان برخورد کند و ضمن سرکوب و خواستههای مردم دولت را تغییر داد و نظامیان را به عنوان استاندار انتخاب کرد تا با اعتراضات مقابله کنند. اما چون سیاست مشت آهنین موفق نبود، مجبور به کناره گیری شد.
اعتراضات مردمی اخیر تنها جرقهای علیه دولت بود و عوامل اصلی در جامعه سودان نهفته بود که به چند چیز معترض بودند. یکی اینکه عمر البشیر در سیاست خارجی چرخش ۱۸۰ درجهای را طی سالهای اخیر دنبال کرد و از صف کشورهای مقاومت خارج شد و به جرگه دولتهای پادشاهی عرب و غرب زده پیوست. قبل از آن مردم سودان مشکلات اقتصادی را تحمل میکردند چرا که شاهد همسویی کشورشان با دولتهای مقاومت و حمایت از فلسطین و مخالفت با رژیمهای پادشاهی بودند و باتوجه به اینکه احساس میکردند سیاست خارجی افتخار آمیزی در کشورشان وجود دارد مشکلات اقتصادی را تحمل میکردند.
اما با تغییر در سیاست خارجی سودان و پس از آنکه عمر البشیر به سمت عربستان سعودی چرخش پیدا کرد، در واقع در صف بندی که در غرب آسیا وجود داشت، عمر البشیر از صف کشورهای مقاومت به سمت صف کشورهای مرتجع پیوست و یک همسویی را با رژیم صهیونیستی نیز آغاز کرد و با فرستادن نظامیان سودانی به جنگ یمن، همکاری خود را با ارتجاع عرب و غرب علنی کرد. زیرا جنگ یمن از طرف واشنگتن صورت گرفته که توسط ریاض انجام میشود و در حال حاضر هم یکی از ارکان اصلی جنگ یمن، نیروهای سودان هستند که ۱۵ هزار نفر را به این کشور فرستادند و مردم طاقت نمیآورند که ارتش کشورشان مردم مسلمان یمن را به کشتن دهند. بنابراین، مردم از این سیاست ناراضی بودند که چرا کشورشان به عنوان مزدور و وابسته به عربستان در عرصه سیاست خارجی عمل میکرد و سربازان سودانی را برای تامین اهداف غرب و عربستان قربانی میکرد و سودانیها از این مسئله ناراضی بودند.
مسئله دیگر، زندگی شخصی عمر البشیر و دوستانش بود که به محض نزدیکی به عربستان خوی اشرافی گری و تجمل پرستی در پیش گرفتند و زندگی مرفهی را برای خود فراهم کردند و از صف مردم عادی فاصله گرفتند؛ لذا مردم نمیتوانستند مشکلات اقتصادی دولتی را بپذیرند که به اشرافی گری روی آورده است. دولت دلارهایی را که از عربستان دریافت میکرد به جای تامین معیشت مردم برای زندگی شخصی اعضای دولت هزینه میکرد و همین مسئله نارضایتی مدنی را در سودان ایجاد کرد و این سیاست به بشکه باروتی تبدیل شد که با اعتراضات سال گذشته شعله ور شد و اجازه نداد تا عمر البشیر به کار خود ادامه دهد.
عمر البشیر سال گذشته در اقدامی نمادین به سوریه سفر کرد و به عنوان اولین رهبر عربی دیداری با بشار اسد رئیس جمهور سوریه داشت و پس از بازگشت به کشورش تعدادی از رسانهها که بیشتر گرایش به سمت کشورهای غربی داشتند عنوان کردند که پس از دیدار البشیر با اسد اعتراضات مردمی در سودان آغاز شد، به نظر شما این مسئله تا چه حد در برکناری البشیر تاثیر داشته است؟
این مسئله را رسانههای غربی مطرح کردند. سفر عمر البشیر به سوریه پس از شروع اعتراضات در سودان انجام شد و عمر البشیر احساس کرد که، چون مردم از اینکه دولت سودان از محور مقاومت دور شده و به سمت عربستان سعودی و غربیها گرایش پیدا کرده است، ناراضی هستند و سعی کرد با سفر به سوریه و دیدار با بشار اسد اینگونه وانمود کند که دولت سودان همچنان در جبهه مقاومت حضور دارد و همسو با گروههای مقاومت در منطقه است. اما این مسئله نتوانست شعله اعتراضات مردمی را خاموش کند، چرا که مردم میدانستند چرخش البشیر به سمت عربستان و غرب به قدری عمیق است که با یک سفر به سوریه از بین نمیرود. اما رسانههای غربی برای اینکه مسئله را وارونه نشان دهند و گرایشات عمر البشیر به ارتجاع منطقه را در بروز اعتراضات سودان کم اهمیت جلوه دهند، اینگونه وانمود کردند که اعتراضات سودان پس از سفر عمر البشیر به سوریه انجام شد.
آینده سیاسی سودان با توجه به برکناری عمر البشیر در هاله¬ای از ابهام قرار گرفته است و دورنمای روشنی درباره آن وجود ندارد؛ به نظر شما چه چیز در انتظار این کشور است؟ به نظر شما همچنان نظامیان قدرت امور را در دست خواهند گرفت یا انتخابات مردمی برگزار خواهد شد؟
کشور سودان پس از استقلال از انگلیس، بیشتر سالهای حیات سیاسی خود را تحت سلطه نظامیان بوده است و نظامیان همواره زمام امور را به دست داشتند و دوران حکومتهای دموکراتیک در سودان بسیار کوتاه بوده است. در سودان برپایی حکومت دموکراتیک و برگزاری انتخابات و پارلمان مستقل نهادینه نشده است و لذا اینکه نظامیان قدرت را در دست داشته باشند، به صورت یک امر نهادینه در سودان تبدیل شده است. مردم سودان در اعتراضاتی که در چند ماه گذشته انجام دادند، نشان دادند که این بار خواستار یک حکومت مردم سالار دینی هستند و نمیخواهند دولت در دست نظامیان باشد.
بنابراین، آینده سیاسی سودان بستگی به رویارویی اخیر بین نظامیانی که دوستان عمرالبشیر و وابستگان به امارات و عربستان سعودی هستند و مردمی که خواستار کناره گیری نظامیان هستند، دارد و این چالش اساسی در سودان است که نظامیان دوست دارند تا همچنان حکومت را در دست داشته باشند. اما مردم به دنبال تغییرات سیاسی و پایان دادن به روند سی ساله عمر البشیر هستند و همه چیز بستگی به این تقابل دارد. شورای نظامی درصدد ایجاد اختلاف در بین مردم هستند و پیشنهادهایی که در مذاکرات بین مردم و نظامیان صورت گرفته است، تلاش دارد تا تسلط نظامیان را بر روند امور حفظ کند.
پس از اینکه عزل عمرالبشیر مطرح شد، صحبت از تاثیرگذاری کشورهایی مانند عربستان و امارات در روند جریانات سیاسی این کشور مطرح شد، به عقیده شما این کشورها چه نقشی در کودتای سودان و یا به طور کلی اوضاع سودان داشتند؟ بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند که عربستان و امارات به ویژه سعودیها در جا به جاییهای اخیر سودان نقش داشتند. عربستان و امارات چه نقشی در این جریان داشتند؟
عربستان خواستار ادامه روندی است که در دوره عمر البشیر وجود داشت. عربستان و امارات خواستار ادامه همکاری سودان در جنگ یمن هستند و تلاش میکنند تا این کشور همچنان در ائتلاف عربی حضور داشته باشد و کماکان سربازان جدیدی را به جنگ یمن بفرستد. امارات و عربستان سعودی به دنبال این هستند تا از تشکیل دولت مردمی و دموکراتیک در سودان جلوگیری کنند تا این دولت دموکراتیک نتواند جذابیتها را در بین افکار عمومی کشورهای عربی منطقه برای ریشه کن کردن رژیمهای پادشاهی ایجاد کند.
امارات و عربستان نمیخواهند تا گروههای وابسته به اخوان المسلمین و ضد وهابیت زمام امور را در سودان به دست بگیرند و لذا تلاش میکنند تا آنچه در سودان رخ میدهد با خواست و منافع آنها همسو باشد. البته نقش عربستان و امارات در سودان وکالتی است و بخش بزرگی از تلاشهای این کشورها، اجرای تصمیماتی است که در آمریکا و انگلیس گرفته میشود.
در رابطه با تاثیر عربستان و امارات در جریانات سودان باید گفت که این کشورها بدون چراغ سبز کشورهای غربی و به صورت مجزا جرات انجام کاری را در صحنه بین الملل ندارند؛ این کشورها پوششی برای آمریکا و انگلستان هستند، زیرا کشورهای غربی ترجیح میدهند تا دور از انظار و پشت صحنه عمل کنند. عربستان و امارات مقدمههای دخالت در جریانات فرامنطقهای را چه از لحاظ نظامی ندارند و تنها اهرم موجود در دست آل سعود پول است و با دادن وعده پول و دلارهای عربستانی توانستند سیاستهای عمرالبشیر را به سمت خود برگردانند. الآن هم تامین کننده دلارهایی هستند که روند سابق در سودان را حفظ کنند. امارات و عربستان میدانند که عمر البشیر یک فرد اخوانی بود، ولی در سالهای اخیر از مرام نامه و سیاستهای اخوان المسلمین فاصله گرفته بود و تبدیل به عامل وابسته به ریاض و ابوظبی شده بود. عربستان در خصوص سودان، موضوع دریای سرخ را مرتبط میکند و یکی از دلایلی که ریاض در سودان مداخله میکند بحث امنیت دریای سرخ است و تشکیل هر دولتی در سودان میتواند بر امنیت مرزهای دریایی تاثیر بگذارد؛ بنابراین عربستان و امارات نمیخواهند در سودان دولت مخالف سیاستهای آنها روی کار بیاید. البته این سیاست عربستان مطابق با خواستههای رژیم صهیونیستی است تا از نگرانیهای صهیوینستها در دریای سرخ بکاهد. چرا که اسرائیل نگران این است که فلسطینیها از خاک سودان در دریای سرخ برای ضربه زدن به رژیم صهیونیستی استفاده کنند.
برخیها معتقدند که رژیم صهیونیستی هم در برکناری عمرالبشیر نقش داشته است، شما این مسئله را چگونه ارزیابی میکنید؟
اسرائیل به طور مستقیم نقشی نداشته است. اسرائیلیها همواره به دنبال جلوگیری از رشد و قدرت گیری اسلام گرایان در سودان بودند و همیشه مخالف تاثیرگذاری گروههای اسلامی در کشورهای الجزایر، جیبوتی و سومالی بودند و برای این کار اقداماتی را انجام داده بودند. اما در کودتای اخیر در سودان هیچ گونه تحرک و اقدام آشکاری از سوی رژیم صهیونیستی انجام نشد، چرا که میدانستند هر گونه مداخله آنها میتوانست مخالفتهای مردمی را برانگیزد. منتهی خواستار این هستند که آنچه در سودان رخ میدهد مطابق با خواست مردمی نباشد. عربستان و امارات تلاش میکنند تا نظامیان سودان همچنان همسو با ارتجاع عرب و غربی ها، در قدرت بمانند و در واقع تا جایی که برای اسرائیلیها امکان پذیر باشد، از روند سالهای اخیر یعنی چرخش سودان به سمت اسرائیل و ارتجاع عرب حمایت کنند.
باتوجه به مخالفتهای مردم سودان با اعزام سربازان این کشور به جنگ یمن، الان موضع شورای نظامی سودان در مورد جنگ یمن چیست آیا باز هم به همکاری با عربستان و امارات ادامه خواهد داد یا نه؟
الان فرمانده شورای نظامی سودان، شخصی است که فرماندهی عملیات سودان را در یمن برعهده داشته است، یعنی نزدیکترین عنصر به عربستان سعودی است. افراد دیگری هم در سودان هستند که یکی از آنها «حمید تی»، فرمانده نیروهای اقدام سریع است و همچنین «حمدان دخلو» از جمله علاقهمندان به ریاض است و روابط خوبی با سعودیها دارد و چنانچه این نظامیان همچنان در سودان بر سر کار باشند، روابط با عربستان توسعه خواهد یافت. اما اینکه شورای نظامی سودان بتواند برخلاف خواست مردم، ارتش سودان را همچنان در یمن نگه دارند در این مسئله تردید وجود دارد. شاید خواستههای مردمی بر همکاری نظامی بر عربستان فائق آید تا نگذارد سربازان سودانی بیش از این در یمن کشته شوند. اگرچه که نظامیان با توجیهات اقتصادی سعی کردند بر این حرکت ضد سعودی و حضور در یمن سرپوش بگذارند. در حال حاضر همکاری با عربستان در یمن از جمله مسائلی است که مورد نفرت عمومی در سودان است و مردم خواستار قطع این روابط هستند و اگر نظامیان فعلی بر سر قدرت باشند، متاسفانه روابط با عربستان را حفظ خواهند کرد.
موضع غربیها در مورد عمرالبشیر و روی کار آوردن نظامیان در سودان چه بود؟
غربیها با توجه به حساسیتهایی که در سودان وجود دارد مواضعشان را آشکارا اعلام نکردند، ولی در پنهان، بیشترین حمایتها را از نظامیان سودانی داشتند. سفرای آمریکا، اتحادیه اروپا به طور پنهانی روابطی با نظامیان سودان برقرار کردند و در حمایت از آنها اعلام آمادگی کردند. چون نمیخواهند تا سودان به سمت یک حکومت دموکراتیک حرکت کند و تصاویری از سفرای کشورهای غربی منتشر شده است که با نظامیان سودانی برای باقی ماندن در قدرت همکاری کردند. زیرا غربیها نگران هستند که سودان با حکومت دموکرایتک از ارتجاع عربی دور شود و مجددا به صفوف کشورهای مقاومت بپیوندد. غرب از بازگشت سودان به محور مقاومت و ادامه حمایتهای این کشور از فلسطین نگران هستند و تلاش میکنند تا همین حکومت نظامی در سودان ادامه داشته باشد.
الآن راه حل بحران سیاسی در سودان چیست؟
در این است که مردم این کشور به سمت مردم سالاری دینی حرکت کنند، چون سودان کشوری مسلمان است و باید قانون اساسی مبتنی بر فرهنگ داخلی تصویب شود و به سمت و سوی حرکت کند که خواست مردم این کشور در آن باشد. چون اکثریت مردم سودان مسلمان هستند هیچ قانون اساسی وارداتی را نمیپذیرند و نمیخواهند زیر سلطه دولت عربستان و غرب باشند و باید دولتی در این کشور شکل بگیرد که مبتنی بر آراء و خواست مردم این کشور شکل بگیرید نه اینکه که بر پایه زد و بندهای سیاسی در پشت پرده سیاست صورت گیرد.