جوان آنلاین: تمرکز بر مقابله با فرار مالیاتی مبتنی بر مؤدیان بزرگ و دانه‌درشت‌ها در بخش شفاف و زیرزمینی اقتصاد، محوریت اصلی اصلاح ساختاری بودجه ۱۴۰۳ است که به‌باور کارشناسان می‌تواند گامی بزرگ در جهت تحقق بودجه بدون نفت باشد و مقدمه خنثی کردن اثر تحریم بر زندگی مردم و کاهش وابستگی بودجه به نفت خواهد بود. نکته اصلی در تحقق درآمد‌های پایدار مالیاتی نیز تمرکز بر مبارزه با فراریان بزرگ مالیاتی است. آمار و ارقام خود به خوبی بیانگر وضعیت بسیار مهم وجود فرار مالیاتی در کشور است و باید به سمت مقابله با فرار مالیاتی برویم. مهم‌ترین و شاید کلیدی‌ترین بخش از اقتصاد ایران که با فرار مالیاتی مواجه است، بخش غیرشفاف و زیرزمینی اقتصاد ایران است.
برآورد‌های بانک جهانی از حجم اقتصاد زیرزمینی ایران در پایان دهه گذشته حدود ۲۰ درصد از حجم کل اقتصاد کشور است، با این وجود، آمار و ارقام غیررسمی از میزان فرار مالیاتی در بخش زیرزمینی اقتصاد ایران تا حجم ۳۵ درصد نیز رسیده است. در سال ۱۴۰۰، گزارشی از طرف سازمان امور مالیاتی منتشر شد که این آمار‌های اعلامی نشان می‌دهد گردش مالی بخش زیرزمینی و غیررسمی اقتصاد ایران به بیش از ۵۵۸ هزار میلیارد تومان در سال ۹۹ رسیده بود و جالب اینکه برخی معتقدند با تداوم این روند فزاینده، سهم اقتصاد زیرزمینی در اقتصاد ایران در سال پایانی برنامه ششم توسعه به سطح بی‌سابقه ۵/۳۴ درصد برسد، بنابراین محوریت اصلی و کلیدی در برخورد با فرار مالیاتی، تمرکز بر شفافیت اقتصادی و تکیه بر اخذ مالیات از بخش‌های غیرشفاف اقتصادی است.
برخی نمایندگان موافق بودجه با اشاره به اینکه تلاش شده است فرار مالیاتی به حداقل برسد و بودجه ۱۴۰۳ یک بودجه ضدتورمی است، می‌گویند لایحه بودجه ۱۴۰۳ در مسیر حرکت به سمت اصلاح ساختار بودجه و کاهش کسری تراز عملیاتی است.
برخی دیگر نیز در رابطه با اصلاحات ساختاری بودجه ۱۴۰۳ می‌گویند یکی از نقاط قوت بودجه ۱۴۰۳، حرکت به سمت اخذ مالیات برای هزینه‌های پایدار و کاهش وابستگی بودجه به نفت است که قطعاً قابل تقدیر است. همچنین کسری تراز عملیاتی در این بودجه بسیار کاهش یافته است که نشان از این دارد که بودجه به سمت تراز عملیاتی و در نتیجه تحقق بودجه بدون نفت حرکت کرده است.
یکی از نمایندگان در جریان بررسی کلیات بودجه ۱۴۰۳ در صحن علنی مجلس به مسئله فرار مالیاتی و رویکرد دولت در تحقق فرار مالیاتی اشاره کرد و گفت دولت به دنبال اخذ مالیات از فراریان بزرگ مالیاتی است و این اقدام در جهت ثبات بخشی به اقتصاد و حرکت به سمت تراز عملیاتی بودجه است که اقدام بسیار مهمی است، در بودجه سال جاری کسری تراز عملیاتی کاهش چشمگیری یافته است.
اما محور کلیدی و مهمی که در صحبت‌های نمایندگان مجلس به عنوان نقطه قوت بودجه ۱۴۰۳ نیز ذکر شد، بحث مربوط به اصلاح ساختاری بودجه در حوزه حرکت به سمت کاهش کسری تراز عملیاتی به کمک اخذ مالیات از فراریان بزرگ مالیاتی است که موجب شده است بودجه ۱۴۰۳، یک بودجه بسیار مهم در جهت تحقق آرزوی دیرینه جدا شدن نفت از بودجه باشد تا جایی که بیش از ۶۲ درصد درآمد‌های سال آتی کشور از محل درآمد‌های پایدار مالیاتی تأمین خواهد شد.
رویکرد بعدی در این زمینه مقابله با فرار مالیاتی افراد و شرکت‌هایی است که در حال حاضر شناسایی شدند، اما از انواع روش‌ها در جهت عدم تمکین مالیاتی و استفاده از فرار مالیاتی استفاده می‌کنند؛ از همین رو باید مؤدیان بزرگ و کلان در وهله اول در سال آتی شناسایی شوند تا با مبارزه با فرار مالیاتی دانه درشت‌ها بتوانیم به سمت تحول در نظام مالیاتی و افزایش درآمد‌های مالیاتی حرکت کنیم.
در این بخش سه دسته مؤدیان بزرگ دارای درآمد‌های کلان و در حین حال فرار مالیاتی زیاد وجود دارد؛ دسته اول در قشر اینفلوئنسر‌ها و هنرمندان با درآمد‌های کلان هستند که از طریق تبلیغات و راه‌های دیگر به درآمد‌های کلان دست یافتند، اما به دلیل عدم شفافیت دقیق در این بخش، بیشترین میزان فرار مالیاتی را دارند؛ این گروه از افراد که در سال جاری نیز به سمت اخذ مالیات از آن‌ها رفتیم با وجود تعداد کم، ورودی بسیار بزرگ حساب دارند. در همین رابطه موحدی بک نظر، سخنگوی سازمان امور مالیاتی با اشاره به حجم بالای فرار مالیاتی در این بخش گفت: در سال جاری سعی کردیم از طریق شرکت‌های واسط تبلیغاتی این افراد را شناسایی کنیم و در بین ۱۲۳ اینفلوئنسر در سال ۱۴۰۰ بیش از ۳/۲ هزار میلیارد تومان واریزی
داشته‌اند.
این موضوع بیانگر وجود حجم بالای ورودی در حساب اینفلوئنسرهاست که به راحتی با شناسایی واسط‌ها و همچنین تمرکز بر شفافیت جریان مالی، به راحتی از این قشر پردرآمد ولی فراری از پرداخت مالیات اخذ شود.
همچنین مشاغل خاص دیگر بخش اقتصاد ایران هستند که فرار مالیاتی بالایی دارند و به راحتی امکان اخذ مالیات از این مشاغل خاص با درآمد‌های کلان وجود دارد. آمار و ارقام سرانه مالیاتی پرداختی برخی از مشاغل بسیار پایین است و به میزان مالیات پرداختی حقوق یک کارمند عادی دولت است. به طور مثال یکی از مشاغل که درآمد میلیاردی دارند، آرایشگاه‌های زنانه هستند که سرانه پرداختی سالانه مالیاتی ۴/۲ میلیون تومانی دارند ولی درآمد یک ساعت کارکرد آرایشگاه زنانه نیز از این میزان بیشتر است، بنابراین دومین بخش تمرکز بر مشاغل و اصناف با درآمد‌های کلان و دانه‌درشت‌های با درآمد‌های میلیاردی است.
در بخش سوم نیز مؤدیان بزرگ صنعتی هستند که بسیاری از آن‌ها از معافیت‌های غیرضرور موجود استفاده می‌کنند که این موضوع سبب کاهش درآمد‌های دولت شده است و باید در بخش معافیت‌های غیرضرور اصلاحاتی انجام شود و همه مشوق‌ها مبتنی بر مشوق‌های هدفمند بازطراحی شوند تا در این بخش از محل حذف معافیت‌های غیرضرور به درآمد‌های پایدار مالیاتی افزوده شود.
تحقق بودجه بدون اتکا به نفت از طریق مبارزه با مؤدیان بزرگ دارای فرار مالیاتی
غلامرضا شریعتی اندراتی، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در گفتگو با «جوان» با اشاره به فرار مالیاتی برخی از اصناف پردرآمد و مشاغل خاص و ایجاد بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند در مالیات ستانی از این بخش‌ها گفت: «درآمد‌های مالیاتی یکی از درآمد‌های مناسب و صحیح در تأمین منابع بودجه است.»
وی با بیان اینکه باید هزینه‌های کشور از طریق درآمد‌های مالیاتی تأمین شود، افزود: «اقتصاد کشور آنقدر اقتصاد قوی است که بتواند از طریق درآمد‌های مالیاتی، منابع خود را تأمین کند. باید در سال آینده تمرکز دولت در زمینه مبارزه با فرار مالیاتی باشد و محوریت اصلی دولت سیزدهم نیز تمرکز بر اخذ مالیات از دانه درشت‌هاست.»
این عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در رابطه با تمرکز بر فرار مالیاتی با شفاف‌سازی گردش پول در کشور تصریح کرد: «در راستای اخذ مالیات و جلوگیری از فرار مالیاتی باید به شفاف‌سازی گردش پول در کشور توجه جدی داشته باشیم. حال چه گردش پول خرد و چه گردش پول کلانی که بین بانک‌ها، صرافی‌ها و اصنافی و هرجایی که پول در آن گردش دارد، وجود دارد. از این رو دولت باید سازوکاری ایجاد کند که هر فعل و انفعال پولی دقیق مشخص شود.»
وی ادامه داد: «در دو سال اخیر، اقدامات مهمی در جهت کاهش فرار مالیاتی و شفافیت جریان و گردش مالی در کشور انجام شده است و با اصلاحات اخیر و اقدامات مناسب سازمان امور مالیاتی می‌توانیم به هدف خود یعنی تحقق بودجه مبتنی بر مالیات برسیم.»
این عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در رابطه با تحقق بودجه بدون اتکا به نفت از طریق مبارزه با مؤدیان بزرگ دارای فرار مالیاتی اظهار کرد: «فراریان مالیاتی بزرگ و دانه درشت، اصلی‌ترین هدف مبارزه با فرار مالیاتی خواهند بود که با شفافیت گردش پول و همچنین تمرکز بر تقاطع‌گیری داده‌ها به راحتی می‌توانیم فرار مالیاتی را به حداقل برسانیم و از این طریق به سمت تحقق بودجه بدون اتکا به نفت برویم.»
شریعتی ادامه داد: «وقتی گردش پول مشخص شود ما دیگر می‌دانیم پول از کجا به دست می‌آید و طبعاً در این شرایط می‌توانیم به اخذ مالیات در آن بخش رجوع و حق و حقوق بیت‌المال را از آن پول جبران کنیم.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: «هر فردی که در جمهوری اسلامی فعالیت تجاری و فعالیت دیگری دارد باید مالیاتش وصول شود، بنابراین دولت باید سازوکاری ایجاد کند تا نظارت خوبی بر درگاه‌های پولی افراد جهت اخذ مالیات ایجاد شود.»
وی تأکید کرد: «هرگونه شفاف‌سازی گردش پول باید از طریق سامانه‌های هوشمند مد نظر قرار گیرد تا به درستی رصد شود که نظام پرداختی‌ها و دریافتی‌ها به چه شکل است و بتوانیم حتی بر خط مالیات را محاسبه کنیم که این دست اقدامات با اجرای کامل سامانه مؤدیان در این دولت به وقوع خواهد پیوست.»
تمرکز سازمان امور مالیاتی بر جلوگیری از فرار مالیاتی مؤدیان بزرگ و اصناف پردرآمد
حسین محمد صالحی دارانی، عضو مجمع نمایندگان اصفهان نیز در گفتگو با «جوان» با اشاره به اهمیت جلوگیری از فرار مالیاتی مؤدیان بزرگ و اصناف پردرآمد و ایجاد بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند در مالیات ستانی از این بخش‌ها گفت: «در مواجهه با برخی از این امور قوانین لازم را پیش بینی کرده‌ایم و باید اقدامات لازم صورت پذیرد.»
وی افزود: «راه‌های وصول مالیات می‌تواند به شکل‌های مختلف صورت گیرد و در این زمینه اجرای کامل سامانه مؤدیان محور اصلی شفافیت اقتصادی در جهت تحقق مبارزه با فرار مالیاتی به صورت هوشمند و داده محور است.»
این نماینده تأکید کرد: «در شهر‌های بزرگ شاهد هستیم که برخی از مشاغل خاص و اصناف پردرآمد بدون پرداخت مالیات به دنبال انواع و اقسام روش‌ها برای عدم پرداخت مالیات هستند. وقتی به یک پزشک مراجعه می‌کنید، می‌بینید مطب این پزشک یا کارتخوان ندارد یا دستگاه کارتخوانش قطع است و این مسئله در اکثر حرفه‌ها اعم از یدکی فروش و طلافروش رخ می‌دهد و به نوعی فرار مالیاتی صورت می‌گیرد و با تکیه بر سامانه مؤدیان و شفافیت مالی حاصل از آن مشکلات این حوزه به طور کل حذف خواهد شد.»
صالحی دارانی افزود: «به واقع قانون مصوب مجلس در زمینه پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان در صورت اجرای کامل می‌تواند مشکلات در این بخش را به حداکثر برساند.»
وی ادامه داد: «سامانه مؤدیان یکی از کلیدی‌ترین و مهم‌ترین محور‌های تحقق مبارزه با فرار مالیاتی است که باید سریعاً به صورت کامل اجرایی شود تا بستر فرار مالیاتی برچیده شود.»
صالحی دارانی بیان کرد: «بنابراین سازمان امور مالیاتی باید سیستم‌های هوشمند خود را به نحوی ساماندهی کند که جلوی فرار‌های مالیاتی گرفته شود. محوریت اصلی تحول در درآمد‌های مالیاتی نیز برخورد با مؤدیان با درآمد‌های کلان و سرانه پرداختی مالیات پایین است؛ از این جمله افراد می‌توان به فرار مالیاتی برخی شرکت‌های بزرگ و همچنین مشاغل و اصناف پردرآمد اشاره کرد که باید سازمان امور مالیاتی در سال آتی با تکیه بر اجرای سامانه مؤدیان و اصلاح مالیات‌ها به سمت جلوگیری از فرار مالیاتی مؤدیان بزرگ و اصناف پردرآمد برود و مبارزه با فرار مالیاتی را وارد فاز جدیدی کند.»
جمع‌بندی
تمرکز بر مقابله با فرار مالیاتی مبتنی بر مؤدیان بزرگ و دانه‌درشت‌ها در بخش شفاف و زیرزمینی اقتصاد، محوریت اصلی اصلاح ساختاری بودجه ۱۴۰۳ است که می‌تواند گامی بزرگ در جهت تحقق بودجه بدون نفت باشد که مقدمه خنثی کردن اثر تحریم بر زندگی مردم و کاهش وابستگی بودجه به نفت خواهد بود.
