سرویس جامعه جوان آنلاین: ذغالهایی که به ذغال لیمو معروفند و در رستورانها طرفدار دارند تا قبل از ورود به کارگاههای غیرمجاز تولید ذغال، جزئی از باغات با ارزش محسوب میشدند؛ باغهایی که دیگر برای کشاورزی به صرفه نیستند و بخشی ویلا و بخشی ذغال میشوند.
ذغالهای خاص و معطر
بسیاری از کورههای ذغالسازی حاشیه کلانشهرها علاوه بر سنتیبودن، فاقد مجوز هم هستند؛ یعنی تولیدکنندگان غیرمجاز نمیتوانند به دلیل ممنوعیت در حمل ذغال، محصول خود را به سادگی حتی به استانهای مجاور بفرستند، اما محصولی که آنها در کورههای غیرمجاز تولید میکنند، مشخص نیست با چه مجوزی حتی به خارج از کشور هم صادر میشود!
تولید ذغالهای خاص و معطر نیاز به مجوزهایی دارد که پروسهای طولانی را شامل میشود. بنابراین تولید غیرمجاز و غیر استاندارد این ذغالها که طرفداران زیادی هم دارد در حاشیه شهرها رونق زیادی دارد.
گزارشهای ثبتشده از ادارات کل حفاظت محیطزیست استانهای کشور نشان میدهد که در یکسال اخیر حدود ۲۴۰ کارگاه و کوره ذغالسازی غیرمجاز کشف شدهاند. حال آنکه بر اساس آمارهای سازمان محیطزیست در بازه زمانی ۹۷- ۹۸ تعداد این کارگاهها حدود ۲۰۰ واحد غیرمجاز بوده که در یکسال اخیر رشد ۲۰ درصدی داشتهاند.
معضلات زیستمحیطی
در تازهترین مورد از کشف کارگاههای غیرمجاز ذغال، روز گذشته اداره حفاظت محیطزیست پایتخت از جمعآوری و توقف فعالیت ۱۰ واحد کارگاه تولید ذغال غیرمجاز و آلاینده در شهرستان ملارد خبر داد. مهناز مدیریان با بیان اینکه در صورت مشاهده هرگونه تخلف محیطزیستی بلافاصله برخورد میکنیم، گفت: «در پی رسیدگی به شکایات مردمی در خصوص فعالیت کورههای ذغال غیرمجاز و آلاینده در محدوده روستای صالحآباد این شهرستان، سرانجام با پیگیریهای این اداره و طی هماهنگی با مقام قضایی شهرستان از ادامه فعالیت واحدهای مذکور جلوگیری شد و در نهایت ۱۰ واحد کارگاه تولید ذغال غیرمجاز و آلاینده شامل ۲۰۰ دهنه جمعآوری شد.» رئیس اداره حفاظت محیطزیست شهرستان ملارد تصریح کرد: «کارگاههای غیرمجاز تولید ذغال در شهرستان ملارد از جمله معضلات زیستمحیطی شهرستان محسوبشده و به دلیل دود و بوی بسیار شدید و آزار دهنده و همچنین افزایش غلظت آلایندهها علاوه بر ایجاد آلودگی محیط زیست، از عوامل اصلی تهدید سلامت و بهداشت شهروندان است.»
سد ریزگردها روی قلیان
ذغال لیمو، بلوط، پسته، سیب و انجیر از مرغوبترین ذغالها محسوب میشوند که چوب آنها هم قاچاقی تهیه میشود. ذغال این چوبها بسیار با دوام بوده و یکدست و آرام میسوزد و کاربرد اصلی آن برای قلیان است.
سال گذشته حتی برخی خبرگزاریها از قاچاق روزانه صدها کیلو چوب درخت تاق از سمنان به استانهای همجوار برای تولید غیرمجاز ذغال خبر دادهبودند. تاق درختی است که اتفاقاً آخرین مدافع در برابر ریزگردهای مناطق بیابانی است، اما حالا به عنوان تأمینکننده آتش روی قلیانها کاربرد پیدا کردهاست.
هیچ خبری از صنف نیست
آمارهای تولید مجاز ذغال را حتی نمیتوان از صنف مربوط هم به دست آورد؛ چراکه اتحادیه ذغال در چند سال اخیر منحل شده و فعالیتهای مرتبط با آن زیر مجموعه اتحادیه چوب و تخته پیگیری میشود؛ اتحادیهای که هیچ آماری از میزان مصرف ذغال در تهران ندارد و آنطور که مسئولش به رسانهها گفته فقط در بحث صدور مجوزهای کارگاههای مرتبط با چوب فعالیت میکند.
قیمت ذغال بر اساس معیارهایی است که ذغالشناسها میدانند. به عنوان مثال، ماندگاری و نوع ذغالها در قیمت آنها تأثیر دارد. برخی چوبها وقتی ذغال میشود خیلی زود هم خاکستر میشود، در صورتی که چوبهای بلوط، تاق، مرکبات، انجیر و سیب ماندگاری بهتر و بیشتری دارند و همین نکته قاچاقچیان را برای از بین بردن چنین درختهایی وسوسه میکند.
ریسک حمل محموله غیرمجاز
طبق قانون، حمل هر گونه هیزم، ذغال و چوب در بین و داخل شهرها بدون اخذ مجوز از سازمان جنگلها ممنوع است. برای همین، نقل و انتقال ذغال به شهری دیگر، نیازمند مجوزهای خاص است تا ذغال در بین راه ضبط نشود و به فروشنده زیان مالی وارد نشود. حمل ذغال هم باید با ماشینهای خاصی انجام شود که کورهدارها آن را بلد هستند و ریسک حمل محموله غیرمجاز را میپذیرند.
آماری از کورههای سنتی نیست
هیچ آمار رسمی از تعداد کورههای فعال برای تولید زغال وجود ندارد. براساس آمارهای موجود در سایت وزارت صنعت، معدن و تجارت در مجموع ۱۸ واحد بزرگ صنعتی تولید ذغال در کشور، در هفت سال اخیر مجوز دریافت کردهاند. پنج واحد کربن فعال به ظرفیت ۱۰ هزار و ۷۰۰ تن و ۱۳ واحد تولید ذغال از ضایعات صنایع سلولزی که ۵ هزار و ۷۴۶ تن ذغال تولید میکنند. این آمارها مربوط به کورههای صنعتی و مدرن است.
هیچ ردی از آمار کورههای سنتی در دسترس نیست. ذغالگیران یا چوبهای قاچاق را داخل بشکههای فلزی میسوزانند یا اینکه گودالی به اندازه یک قبر حفر و درختان میوه و درختان جنگلی را خرد و داخل این گودالها تبدیل به ذغال میکنند.
بدیهی است کورههایی با این مشخصات، بهسرعت احداث میشوند و میتوانند محصول قاچاق را بهسرعت راهی بازار کنند.