اسم کار اداری که میآید گویی تمام مشکلات زندگی به یکباره هویدا میشوند، این تفکر مرسوم که باید برای انجام کار اداری همه همت، انرژی و عزم را جمع، کفش آهنین بر پا کرده و از هفت خان رستم گذشت، عمق ماجرا را میرساند. دیدهایم که در بسیاری از ادارات کارمندها آنگونه که باید در وقت کاری و مسئولیت خود، در خدمت مردم نیستند، یا در حال صرف صبحانه هستند یا در جلسه به سر میبرند، در کل بیشتر زمان را پشت میز نیستند یا اگر هم حضور داشته باشند کار مراجعهکننده را به زمان دیگری موکول میکنند. دین اسلام همواره به کار و تلاش و خدمت به خلق خدا توجه ویژه داشته، اما این فرهنگ کار، تلاش و خدمت به مردم به درستی در جامعه ما نهادینه نشده است و شاهد هستیم بازده کاری در کشور ما از بسیاری از کشورهای دیگر پایینتر است.
در زمانی که با بیتوجهی کارمندان مواجه میشویم چه کاری انجام دهیم؟ در این شرایط بهترین کار حفظ خونسردی است. بهتر است عصبانی نشویم و در کمال آرامش و همراه با لبخند و با الفاظ دوستانه مانند برادر عزیز، دوست گرامی، خواهر گرامی، سرکار خانم و... کارمند مربوطه را مورد خطاب قرار دهیم و با لحن آرام و تن صدای پایین و با احترام به او توصیه کنیم انجام کار را سرعت بخشد. نحوه ایستادن، حرکات بدن، نگاه کردن و... در نشان دادن حالت دوستانه و صمیمیت یا حالت دفاعی و جنگ مؤثر است. اگر عصبی شویم و نتوانیم خود را کنترل کنیم متأسفانه در اکثر موارد باعث لج کردن کارمند و عقب افتادن کار خود میشویم. بنابراین حواسمان به رعایت این موارد باشد تا نتیجه مطلوب را به دست آوریم.
اگر موارد ذکر شده به خوبی رعایت شود به احتمال قوی کارمند مورد نظر توصیه شما را میپذیرد و تلاش میکند رفتار و عملکرد خود را اصلاح کند. البته گاهی افرادی هستند که بسیار متکبر و لجبازند و به هیچ وجه انتقاد و نصیحتی را پذیرا نیستند. در این موارد باید از مسیر دیگر و به صورت قاطع با رفتار نامناسب شخص برخورد کنید. دقت کنیم در زمان انجام دادن این کار به هیچ وجه نباید عصبانی شوید و کنترل خود را از دست بدهید. شما باید بدانید برای اصلاح عملی ناپسند در جامعه و احقاق حق تلاش میکنید و دعوای شخصی با کارمند ندارید. هر اندازه که بتوانید با خونسردی و اعتماد به نفس پیش بروید با احتمال بیشتر به نتیجه و موفقیت خواهید رسید. اصلاً صدای خود را بلند نکنید، از کارمند مربوطه فاصله بگیرید، زیرا ایستادن در فاصله نزدیک به هم احتمال برخورد فیزیکی را بالا میبرد. به هیچ وجه توهین نکنید، برای اصلاح یک رفتار ناپسند نباید به رفتار ناشایست دیگری متوسل شد. در عباراتی کوتاه به او بگویید که رفتار وی با شما ناپسند بوده و شما برای رسیدن به حقتان و محکوم کردن این رفتار نادرست مسئله را دنبال خواهید کرد.
از آنجا که دستگاههای دولتی دستهای از مراکز ارائه دهنده خدماتی هستند که همه مردم از آنها استفاده میکنند؛ دولت عمدتاً خدمات کیفی را ارائه میدهد و ارزیابی و بررسی کم و کیف این خدمات کار آسانی نیست و سازمانهای دولتی در حد و اندازه بخش خصوصی جوابگو نیستند. از طرف دیگر مردم هم به عنوان شهروندان از این خدمات رضایت ندارند. امروزه و در عصر حاضر مبنای امور بر تغییر و تحول اداری و اصلاحات اداری است و همه انسانها به دنبال بهینه شدن خدمات هستند. هر یک از کارمندان نیز به نوعی ارباب رجوع سایر سازمانها هستند و با بیتوجهی و کیفیت نامناسب ارائه خدمات در سازمانهای دیگر مواجه هستند. طی تحقیقات انجام شده بر سنجش عملکرد دستگاههای دولتی، اکثریت مردم از کیفیت ارائه خدمات ناراضی هستند.
تمام نهادها و سازمانها اعم از دولتی یا غیردولتی باید خود را موظف کنند تا برنامهای جهت تکریم واقعی ارباب رجوع طراحی نمایند و تمام کارمندان را بر انجام قوانین مد نظر ملزم کنند. ارباب رجوع با برخی کارمندان به طور مستقیم ارتباط دارد ولی در این طرح تمامی افراد سازمان و نهاد از نگهبان تا مدیرکل تماماً باید آموزش ببینند و لزوم این امر آشکار است و دوم اینکه از نظر فرهنگی باید برای جاری شدن طرح و بازدهی مناسب آموزشهایی داده شود. بنابراین ضروری است سازمان مدیریت و برنامهریزی، مدیران دستگاههای دولتی را فرا خوانده و در سمینارهای توجیهی، طرح را برای آنها تشریح کند. همچنین سمینارهای متعدد به منظور اطلاع رسانی شهرداریها، فرمانداریها، نیروی انتظامی و کلانتریها و سایر نهادها نیز اجرا شود. آموزش ضمن خدمت کارکنان باید مکرر و مداوم باشد و حتی الامکان در جریان کار صورت گیرد تا آنها بتوانند با مهارتهای جدید آشنا شوند و شرایط کاری خود را بهبود بخشند. آموزش و رشد افراد باید با اهداف سازمان مرتبط باشد و سهم و نقش اشخاص را در تحقق آن نشان دهد. برنامههای آموزشی باید تناسب خدمت را با عملکرد مدیریت، پاسخگویی و نتیجه کار مرتبط سازند. در هر سازمان و اداره دولتی شخصی تحت عنوان مسئول طرح تکریم وجود دارد، اما واضح است که فرهنگسازی باید در سطح عمومی و برای تمام افراد جامعه انجام شود تا حدی که بدانند آنها حق دارند در مقابل خدمات بیکیفیت سازمانها اعتراض کنند. در این راه رسانههای گروهی از طریق اطلاعرسانی به بهرهوری بیشتر کمک خواهند کرد.
در بیشتر موارد با مراجعه به مسئول اداره، واحد بازرسی و حراست یا بخش تکریم ارباب رجوع، به مسئله شما رسیدگی خواهد شد و همچنین به کارمند مورد نظر نیز برای اصلاح اخلاق کاری نامناسبش تذکر میدهند. اما در معدود موارد نیز این امکان وجود دارد که به علل مختلف، قسمتهای مورد اشاره پاسخ و جواب شایسته به شما ندهند. اکنون باید به مرجع بالاتری مراجعه کنید. یعنی سازمان بازرسی کل کشور. سازمان بازرسی در تمام نقاط کشور شعبه رسیدگی دارد و در احقاق حقوق مردم و برخورد با تخلفات ادارات و سازمانهای دولتی فعالیت مؤثر دارد. شما با مراجعه به این واحدهای سازمان بازرسی میتوانید مشکل خود را پیگیری کنید. دیوان عدالت اداری هم در مواردی که به وسیله یک اداره اتفاق خلاف قانونی رخ داده باشد و تصمیم ناحقی از سوی ادارات به مردم تحمیل و اجبار شود با شکایت شما به مسئله ورود کرده و در صورت درست بودن ادعای شما حکم به احقاق حقوق شما و تنبیه متخلفان میدهد. البته نباید نادیده گرفت که کارمندان با اخلاق و متعهدی نیز در کشور وجود دارند که تمام سعی خود را میکنند تا نان حلال به سفره خود ببرند و رضایت خداوند و مردم را کسب کنند.
* کارشناس ارشد حقوق