نمایش «ادواردو» روایتی از زندگی ادواردو آنیلی نوشته راحیل سرهنگی و به کارگردانی ابوالفضل عشرب از پنجم تیرماه در تماشاخانه مهر حوزه هنری روی صحنه میرود. نام آنیلی برای ایرانیان نامی آشناست؛ چهرهای که نمیتوان از نفوذ اسلام در اروپا گفت و او را به یاد نیاورد. ادواردو تنها پسر جیانی آنیلی و مارلا کاراچیلو در سال۱۹۵۴ به دنیا آمد. او که تنها وارث ثروت عظیم خاندان آنیلی محسوب میشد، پس از ورود به دانشگاه و تحصیل در رشته ادبیات مدرن و ادیانشناسی با اخذ مدرک دکترا با دین اسلام آشنا میشود و بعد از پذیرش آن خودش را در برابر مخالفتها و فشار خانواده قرار میدهد. ادواردو با دنبال کردن اخبار انقلاب ایران جذب آن میشود و تصمیم میگیرد زندگی خودش را با ایران گره بزند، اما بعد از مدتی جنازهاش را زیر پل ژنرال فرانکو رومانو شهر فوسانو پیدا میکنند. دادستان در همان ساعات اولیه علت مرگ را خودکشی اعلام میکند و بدن بیجان او بدون کالبدشکافی و پی بردن به دلیل مرگ مشکوک وی در آرامگاه خانوادگیاش دفن میشود. با وجود عشق و علاقه ادواردو به ایران و انقلاب اسلامی و شهرت جهانی وی، در طول سالهای گذشته صرفاً یک کار مستند در ایران از زندگی او ساخته شده و اکنون نمایش «ادواردو» قرار است در حوزه هنری روی صحنه برود. «جوان» در گفتگو با کارگردان و نویسنده این نمایش و امیرحسین انصافی، بازیگر نقش ادواردو، به شکلگیری ایده و مراحل طی شده تا اجرای «ادواردو» پرداخته است.
سوژه «ادواردو» چطور انتخاب شد؟ به نظر میرسد با رفتن به سمت این سوژه، کار سختی را انتخاب کردید.
به عنوان یک جوان امروزی شناخت زیادی از ادواردو آنیلی نداشتم و به واسطه فضای مجازی با این شخصیت آشنا شدم و هرچه بیشتر در مورد او خواندم، بیشتر جذب شخصیت و تفکرش شدم. ادواردو با این انتخاب و تصمیمهای سختش چراغی را برای بسیاری از اندیشهورزان جهان روشن کرد که به نظرم تا همیشه تاریخ خواهد درخشید. هر چند بسیاری از مستندات، مصاحبهها و بخش زیادی از زندگی او از تاریخ حذف شده است، اما به نظرم با همین مقداری که در دسترس است میتوان کارهای بسیار خوبی انجام داد. ما هم با همین نیت در وهله اول برای نزدیک شدن به اندیشه و تفکر ادواردو و در مرحله بعد آشنایی افراد جامعه و به ویژه نسل جوان و نوجوان با این چهره و اندیشههای او تصمیم به مطالعه و گردآوری اطلاعات در مورد این شخصیت گرفتیم. در نهایت با مشورتهایی که انجام دادیم، تصمیم گرفتیم زندگی و اندیشه ادواردو را در قالب یک اثر نمایشی تولید و به مخاطبان عرضه کنیم. این نمایش که حدود یک سال از طرح اولیهاش میگذشت و بعد از آن متن بازنویسی شد، مورد تأیید مرتضی سرهنگی و مزدا عباسی قرار گرفت. از اوایل بهمن تمرینها شروع شد و در حال حاضر روزهای آخر تمرینها را سپری میکنیم و به امید خدا از پنجم تیر ماه اجرا شروع خواهد شد. طرح ابتدایی نمایشنامه را من به خانم سرهنگی دادم و ایشان در ادامه با توجه به تخصص و تجربهای که داشت، شروع به بازنویسی متن نمایش کرد و پس از اخذ نظرات چند نفر از پیشکسوتان نمایش و نویسندگان مطرح کشور، متن نهایی بازنویسی شد.
در نمایشنامه «ادواردو» تا چه میزان به زندگی واقعی شهید آنیلی نزدیک شدید و مستندنگاری کردید؟
این کار یک نمایش مستند صرف نیست. بخشی از کار را مستند در نظر گرفتیم و برای خستهکننده نبودن درامی به آن اضافه کردیم تا جذابیت بیشتری داشته باشد و تمام مخاطبان بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. تمام تلاش خود را به کار بردیم کار هنری خوبی برای ارائه به مخاطب امروزی آماده کنیم. اگر برای این شخصیت بتوان کار بزرگتری در قالب سینمایی و حتی نمایش بینالمللی انجام داد، خیلی مهم و مفید خواهد بود. به نظر من ادواردو با تمام کسانی که تغییر دین داده و امکانات و رفاه خود را از دست دادهاند، تفاوت محسوسی دارد و خودش به تنهایی یک جریان فرهنگی است.
خانم راحیل سرهنگی مواجهه شما به عنوان نویسنده با ادواردو به عنوان اولین تجربه نمایشنامهنویسی حرفهای چگونه بود و کار را به چه نحوی پیش بردید؟
بعد از مطرح شدن سوژه نمایش از جانب آقای عشرب، اندیشه و تفکر ادواردو نظر من را به شدت جلب کرد و تا مدتها به اندیشه و تفکر ادواردو و مسیری که بدون واهمه از عواقب احتمالی آن داشت، فکر میکردم. مهمترین نقطه قوت و طلایی زندگی ادواردو تفکر و اندیشیدن و رفتن به دنبال باورهایی بود که به آن اعتقاد پیدا کرده بود. از نظر من جامعه ما به اندیشیدن و تفکر نیاز دارد و هدف ما نیز بیان همین تفکر ادواردو بود تا مخاطب نیز بعد از تماشای نمایش به فکر فرو رود؛ اینکه مخاطب و به ویژه قشر جوان با اهمیت مطالعه و انتخاب درست و ایستادن راسخ به پای اعتقادات قلبی، آشنا شود. ادواردو یک الگوی بسیار خوب برای رفتن به سمت حقیقت است؛ کسی که پس از رسیدن به یک درک از جهان هستی، بسیاری از مادیات آن را بیمعنی مییابد و موقعیت مالی و سیاسی که میلیاردها نفر در جهان آرزوی آن را دارند، رها میکند و مسیری که به آن یقین پیدا کرده، طی میکند و در نهایت بهای آن را با جان خود میپردازد.
چقدر طول کشید نمایشنامه تکمیل شد؟
برای نوشتن متن نمایش حدود ۵/۱ سال روی موضوع کار کردیم و از منابع مختلف از جمله کتاب، مقاله، مصاحبههای مکتوب و تصویری و مستند بهره بردیم. هر چند محور اصلی این نمایش زندگی و اندیشه ادواردو است، اما این نمایش صددرصد مستند نیست و به آن شکل دراماتیک داده و برخی از داستانها را پررنگتر کردهایم. در نمایش ادواردو برشی از زندگی ابتدایی او را میبینیم، اما بیشتر به انتخاب و نگرش او پرداختهایم.
جناب امیرحسین انصافی اجرای نقش ادواردو از بسیاری جهات دارای حساسیتهای خاصی است. شما به عنوان بازیگر چطور با ادواردو ارتباط گرفتید؟
قبل از پیشنهاد این اجرا من آشنایی زیادی نسبت به این کاراکتر نداشتم. وجوه مختلف این شخصیت در نمایش مورد توجه قرار میگیرد و به آن پرداخته میشود، اما آزادگی و آزاداندیشی ادواردو بیش از موارد دیگر مورد توجه قرار گرفته است که برای خود من نیز بسیار جالب بود. همانطور که شما هم گفتید، ایفا کردن این نقش بسیار سخت است و تمام تلاش خود را برای اجرای بدون نقص این شخصیت خواهم کرد. یکی از مشکلات اساسی ما نبود مستندات کافی در بخشی از زندگی ادواردو است که احتمالاً به عمد حذف شده است. من هم از منابعی که توسط دوستان برای نگارش جمعآوری شده بود برای شناخت و ارتباطگیری با شخصیت ادواردو استفاده کردم. بسیاری از بازیگرها زمانی که متن نمایش را میخواندند، صراحتاً اجرا را رد میکردند، چون کار را بسیار پرریسک میدانستند. شخصیت آنیلی در ایران طرفدارانی دارد که روی هر کار و برنامهای که برای او انجام میشود، نظرات خاص خودشان را دارند و در طول تمرینها هم ما بازخوردهای زیادی گرفتیم، مثلاً یکی از سؤالات تکراری این بود که بازیگر نقش ادواردو چقدر میتواند نقش او را خوب بازی کند و حتی اینکه شباهت ظاهری دارد یا نه؟
به نظر میرسد سؤالها چندان هم دور از واقعیت نباشد، بالاخره اولین نمایش بر اساس زندگی ادواردو آنیلی در حال نزدیک شدن به اجراست و هیچ پیشزمینهای وجود ندارد!
همه این موارد کار را کمی سختتر میکند، اما ما تمام تلاشمان را کردیم که خروجی خوبی داشته باشیم. موضوع مهم دیگر همانطور که دوستان اشاره کردند، پرداختن به وجه دراماتیک زندگی ادواردو است که در جاهایی از خیال نویسنده هم استفاده شده و این یک امر طبیعی است. من یک مثال میزنم تا منظورم را دقیقتر بیان کنم. واقعه روز عاشورا و صحبتهایی که بین اصحاب امام حسین (ع) و لشکریان یزید وجود داشت، در تاریخ آمده است، اما زمانی که آن را به شکل هنر تعزیه ارائه میدهند، بخشهایی از آن روز پررنگتر است و موضوعاتی هم به واقعیتهای تاریخی اضافه شده و این برای جذابیت است. تعزیه اگر دقیقاً به همان شکلی که اتفاق افتاده بود، اجرا میشد، برای بسیاری از مردم جذابیت نداشت. این وجه هنری و دراماتیک نمایشهاست که برای مخاطب و به ویژه نسل جوان جذابیت دارد، هر چند این موضوع باید در کنار شاکله اصلی روایت و تأکید بر اندیشه و تفکر شخصیت اصلی نمایش قرار بگیرد و کار از هدف اصلی خودش دور نشود.
آقای عشرب لطفاً در مورد سایر کاراکترهای مهم حاضر در نمایش هم توضیح دهید. همچنین بفرمایید این کار توسط نهاد خاصی حمایت میشود؟
ادواردو و اتفاقی که برای او میافتد، توسط اصحاب رسانه پوشش داده میشود و در بین آنها یکی از خبرنگارها به دنبال پرداختن درست موضوع و حقیقت است؛ نقشی که همراه و همپای ادواردو است. در واقع او یک ادواردوی درونی دارد که در مسیر آگاهی حرکت میکند و سعی میکند با وجود تهدیدهایی که وجود دارد، حقیقت را به مردم دنیا مخابره کند و مثل ادواردو تا پای جان بر سر اعتقاد خود میایستد. یکی از موضوعاتی که این نمایش به آن میپردازد، این است که ما چقدر به فکر رسالت خود هستیم و قطعاً مخاطب را به فکر فرو خواهد برد.
به غیر از ادواردو، در طول نمایش با چه شخصیتهایی روبهرو میشویم؟
مادر ادواردو هم یکی از شخصیتهای اصلی و تأثیرگذار نمایش است. صوفیا دختری است که ادواردو با او عشق زمینی را تجربه میکند و دیدار با ادواردو مسیر زندگی و درک او از جهان را هم تغییر میدهد. الکان، داماد خانواده هم از شخصیتهای محوری داستان است و در پشتپرده بسیاری از اتفاقاتی را که خانواده آنیلی با آن مواجه هستند، برنامهریزی و مدیریت میکند.
شاید این سؤال را باید اول مصاحبه میپرسیدم، نمایش ادواردو به سفارش جایی ساخته شده است؟
درباره سؤال سفارشی بودن یا نبودن این نمایش و حمایتهای نهادهای خاص باید بگویم، ما متن را برای جشنواره مقاومت نوشتیم که پذیرفته نشد، بعد از آن چند دور بازنویسی داشتیم و حوزه هنری و آقای کوروش زارعی برای اجرای کار از ما حمایت کردند و در مسیر بازنویسی و تمرین مشورتهای بسیار خوبی ارائه دادند، اما از طرف نهاد خاصی به صورت سفارشی کار نکردیم، حتی در مراحلی برای اجرای نمایش شخصیت ادواردو بسیار سنگاندازی کردند. خود ارشاد نیز به کار ایرادهای کلی گرفت که سعی کردیم بسیاری از آنها را تا زمان اجرا برطرف کنیم. در مورد سوژههایی مثل ادوارد هر کاری که انجام شود جدای از نقاط قوت و ضعفش بهتر از انجام نشدن آن است. برای انجام و تأثیرگذاری کار فرهنگی و هنری باید از همدیگر و به ویژه نسل جوان حمایت کنیم تا بتوانند مسیر حرفهای خود را با کمترین تنشهای اداری و مجوز طی کنند.
اجرای نمایش از چه تاریخی شروع میشود و چقدر ادامه دارد؟ مخاطبان چگونه میتوانند بلیت تهیه کنند؟
نمایش «ادواردو» ۲۳ یا ۲۴ اجرا خواهد داشت که از پنجم تیر، ساعت ۶:۳۰ در تماشاخانه مهر انجام خواهد شد. مخاطبان برای تهیه بلیت میتوانند به سایت تیوال مراجعه کنند یا با شماره ۰۹۲۱۳۳۰۴۳۹۱ در تماس باشند. از آنجا که مخاطب اصلی نمایش قشر جوان و نوجوان است، تخفیف بسیار خوبی را برای گروههای دانشآموزی و دانشجویی در نظر گرفتهایم که به زودی اطلاعرسانی میکنیم.