احتمالاً برای شما هم پیش آمده است که تمایل داشته باشید با کسی حرف بزنید، اما فقط گوینده باشید. در واقع در چنین مواقعی شما نیاز به شنیده شدن دارید و دنبال کسی میگردید که درددلهای شما را فقط بشنود و چیزی نگوید. در چنین مواقعی اگر طرف شما شروع کند به اظهارنظر و حتی انتقاد کردن و مجالی به شما ندهد، نه تنها شما از این گفتوگو سبک نمیشوید، آزار هم میبینید. بخش عمدهای از مشکلات میان زوجین هم به نشنیده شدن و بیتوجهی ناشی از آن برمیگردد، به گونهای که با این جمله تکراری در خانوادهها مواجه میشویم: «وقتی باهات حرف میزنم حواست کجاست؟» گاهی هم واقعاً نیاز داریم همسرمان همه کارهایش را رها کند و شش دانگ حواسش به ما باشد که در غیر اینصورت منتهی به دعوا، عصبانیت و قهر خواهد شد.
شیوه گفتوگو کردن را بیاموزیم
«یک روز وقتی حمید خسته و کلافه از کار روزانه به خانه برگشت همسرش برای او یک استکان چای ریخت و در حالی که داشت با تلفن حرف میزد استکان چای را روی میز گذاشت و بعد برای ادامه صحبتش با تلفن به اتاق دیگری رفت. حمید دوست داشت در کنار همسرش چایش را بخورد برای همین ناراحت شد و به جای اینکه حرف دلش را به ناهید بزند، از کمرنگ نبودن چای ایراد گرفت: «هنوز نمیدونی من چای کمرنگ میخورم؟» ناهید هم تلفنش را قطع کرد و گفت: «من همین طوری میتونم چای بریزم.» ناهید این حرف را گفت و زد زیر گریه! حمید نمیخواست همسرش را ناراحت کند، اما اشتباهش اینجا بود که مشکلاتش در محل کار را با خود به خانه آورده بود. از طرفی هم این مهارت را نداشت که بگوید واقعاً از چه چیزی ناراحت است. او تصور میکرد همسرش مکالمه تلفنی را بیشتر از او جدی میگیرد. البته ناهید هم دوست داشت به همسرش احترام بگذارد، اما نمیدانست چطور باید عمل کند. او میخواست با یک استکان چای از همسرش پذیرایی کند، اما فکرش را هم نمیکرد که حمید بیشتر دوست دارد وقتی به خانه میآید به او توجه شود.»
اگر ریشه اختلافات و مشکلات زناشویی را دنبال کنید، متوجه خواهید شد علت بسیاری از این اختلافها به دلیل گفتوگو نکردن به شیوه صحیح است. همصحبتی زن و شوهر برای رشد و بقای احساس صمیمیت بین آنها نقش چشمگیری دارد. به همین دلیل زوجهایی که این مهارت را ندارند که به شیوه درست با هم حرف بزنند در زندگی مشترکشان به مشکل بر میخورند. وقتی زوجها نتوانند از طریق گفتوگو از نیات هم باخبر شوند به ناچار روی به حدس و گمان میآورند. به این ترتیب وقتی شناختها از روی حدس و گمان به وجود آید طبیعی است که نمیتواند درست و عمیق باشد. در نتیجه به این میرسند که دیگر قادر به ادامه زندگی با یکدیگر نیستند.
شنونده مؤثری باشیم
برای اینکه زوجهای جوان بتوانند روشهای صحیح مذاکره را به خوبی یاد بگیرند باید نکاتی را رعایت کرد. یکی از مهمترین این نکات شنوندگی مؤثر و خوب شنیدن است. شنوندگی مؤثر چیست؟ بعضیها عادت کردهاند تا کسی شروع به درددل با آنها میکند، شروع به نصیحت کردن، راهنمایی کردن یا دلداری دادن به فرد مقابل میکنند. جملاتی نظیر «نگران نباش، حل میشود، تقصیر خودت است، چندبار به شما گفته بودم و...» اینها دشمنان درجه یک شنوندگی مؤثرند. تحقیقات روانشناسان نشان داده است بسیاری از مواقع وقتی کسی با دیگری شروع به درددل میکند نه به دنبال راهنمایی خواستن است، نه دنبال این است که سرزنشی ازطرف شنونده بشنود یا حتی تأییدی از سوی وی دریافت کند. در این حالت او فقط یک شنونده محض میخواهد. «مارکتواین» میگوید اگر قرار بود بیشتر از مقداری که گوش میدهیم حرف بزنیم، آن وقت دو زبان و یک گوش میداشتیم. وقتی همسرتان در حال حرف زدن است به چیزی که میگوید گوش دهید، وسط حرفش نپرید، به جای او حرف نزنید و اجازه دهید خودش جملاتش را تمام کند. پس خاموش بنشینید و فقط گوش دهید. طوری رفتار کنید که او برای صحبت کردن احساس راحتی کند. نیازها و علایق طرف مقابلتان را هم مدنظر قرار دهید. بد نیست گاهی سر بجنبانید یا از حرکات و کلماتی استفاده کنید که همسرتان برای ادامه صحبت ترغیب شود. فقط و فقط به چیزی که گفته میشود توجه کنید. خطخطی کردن یا بازی کردن با کاغذهای جلوی دستتان، از پنجره بیرون را دید زدن، وَر رفتن با ناخنهای دست و کارهایی از این قبیل را کنار بگذارید. این رفتارها علاوه بر اینکه موجب وقفههای بیمورد در فرایند ارتباط میشوند، حواس طرف مقابلتان را پرت و این حس را به او منتقل میکنند که از حرفهایش خسته شدهاید و به پیامی که سعی در انتقالش دارد بیاعتنا هستید. هنگام شنیدن با او همدلی کنید و بهتر است دیدگاه طرف مقابلتان را بفهمید و به قضایا از دید او نگاه کنید. هنگام شنیدن صبور باشید. گاهی ممکن است طرف مقابلتان مکث کند، شاید هم یک مکث طولانی، اما مکث کردن همیشه به این معنی نیست که حرف او تمام شده است. بیطرف باشید و زود نرنجید و اجازه ندهید که عادات و رفتار گوینده حواستان را از اصل مطلب دور کند.
در هر شرایطی راستگو باشیم
نکته مهم دیگر نحوه بیان موضوع به همسرتان است. مشاوران خانواده توصیه میکنند وقتی از یکی از رفتارهای همسرتان ناراحتید، احساس خود را از این رفتار وی به او بگویید. مثلاً اگر شوهر شما به دروغگویی عادت دارد به او لقب دروغگو ندهید بلکه به او بگویید که وقتی شما احساس میکنید همسرتان حرفی خلاف واقع را به شما میگوید از دست او ناراحت میشوید. شما با این کار، همسرتان را از احساس بدی که رفتار غلط او در شما برمی انگیزد آگاه کرده و باعث خواهید شد همسرتان تحت تأثیر قرار گیرد و رفتار خود را اصلاح کند. اینکه مثال دروغگویی و صداقت را مطرح کردیم به خاطر اهمیتی است که در استمرار یا اضمحلال رابطهها دارد. رسول اکرم (ص) میفرمایند: «هرکه راست گفت: نجات پیدا کرد.» همچنین حضرت علی (ع) میفرمایند: «تمام گناهها در یک اتاق جا گرفتهاند و کلید آن دروغ است.» تمام ادیان و معلمان اخلاق توجه خاصی به نقش بسیارمحوری راستگویی در ساخت خود و جامعه دارند. شاید کمتر لازم به تکرار این باشد که دروغگویی دشمن یک رابطه سالم انسانی است.
ابراز کلامی محبت را فراموش نکنیم
در میان مراجعهکنندگان به مشاوران خانواده میتوان زوجهای جوانی را دید که گلهای از رسیدگی مالی و حمایتهای همسرشان از خود ندارند. آنها فقط و فقط یک چیز میخواهند و آن ابراز علاقه قلبی و کلامی توسط همسرشان است. مطابق تحقیقات روانشناسی: «اینکه فردی بداند شخص دیگری او را دوست دارد و این را از زبان او هم بشنود نقش تعیین کنندهای در روابط او با این فرد خواهد داده شد.» رسول اکرم (ص) میفرمایند: «اگر کسی را دوست دارید این را به وی بگویید، چراکه باعث افزایش محبت بین شما میشود.»
علاوه بر ابراز کلامی محبت، شوخی کلامی هم نقش معجزهآسایی در تلطیف رابطهها دارد. شوخی واقعاً نمک زندگی است و میتواند به کاهش استرس و افزایش رضایت از زندگی منجر شود. در خاتمه باید گفت: هیچ ابزاری مؤثرتر از کلام در چگونگی و کیفیت رابطهها مؤثر نیست و شاید به همین خاطر است که امام باقر (ع) میفرمایند: «به راستى که این زبان کلید همه خوبىها و بدى هاست.»
منابع: نشریات آموزشی مهارتهای زندگی سازمان فرهنگی - هنری شهرداری تهران - ۱۰ مهارت گوش دادن برگرفته از: skillsyouneed - سایت کتابخانه احادیث شیعه.