واکنش فیزیولوژی بدن به استرس تقریباً بین عموم یکسان است، اما تأثیرات استرس روی هر فردی متفاوت است یا به عبارت دیگر نحوه تأثیرگذاری استرس برای هر فردی منحصر به فرد است. چرا اینطور است؟ عوامل ایجادکننده استرس کدامند؟ اتفاقات و رویدادهای متفاوت زندگی ما به شکلهای مختلفی روی ما تأثیر میگذارد. همانطور که وقایع شدید مانند مورد حمله قرار گرفتن توسط یک فرد خشن یا تشخیص یک بیماری خاص، استرس شدیدی درون هر فردی ایجاد میکند، برخی از وقایع روزانه در محل کار یا محل زندگی نظیر هیجانات، چالشها یا حتی شادیها نیز سبب ایجاد استرس میشود. چه توضیحی برای این تفاوتها وجود دارد؟
همه ما کم و بیش با استرس دست به گریبانیم
همگی ما تجربیاتی داریم که الگوهای فکری امروز ما و تصورات ذهنی ما نسبت به اتفاقات روزانه را تحت تأثیر قرار میدهد. این الگوهای ذهنی تأثیر گذارند، خواه دید ما مثبت باشد و خواه منفی.
ویژگیهای شخصیتی و اخلاقی ما بر نحوه تأثیرپذیریمان از شرایط مختلف زندگی تأثیرگذار است.
کسانی که زندگی پر تنش و پر مشغلهای دارند برای کمک به بهبود شرایط و مقابله با استرس کمتر تلاش میکنند و با عوامل استرسآور بیشتری مواجه میشوند.
همه ما کم و بیش با استرس دست به گریبانیم، پس کمی بیشتر درباره روشهای رهایی از استرس بیاموزید. استرس یک بخش اجتنابناپذیر زندگی است، اما به این معنی نیست که آن را نادیده بگیرید. درمان نکردن استرس، مشکلات جدی را برای سلامت جسمانی و ذهنی ایجاد میکند. نحوه واکنش ما به استرس میتواند اثرات استرس را نیز تغییر دهد. در حالی که برخی افراد یک روز پر تنش را با ورزش کردن یا بغل کردن فرزندانشان سپری میکنند، برخی دیگر با برخورد شدید با دیگران و دعوا کردن و مشاجره با این شرایط روبهرو میشوند. برخی افراد استرس را مشکلی جزئی تلقی میکنند در حالی که از نظر گروهی دیگر استرس مشکلی حاد و مستأصلکننده است. رو به رو شدن با استرس به روشی مناسب قطعاً تابآوری را ایجاد خواهد کرد و به کارگیری روشی ناکارآمد تأثیرات منفی استرس را افزایش خواهد داد.
راهکارهای ساده و مؤثر برای مقابله با استرس
در بسیاری از موارد استرس قابل کنترل است. با اندکی صبر و به کارگیری راههای مفید میتوانید استرس را چه در محیط خانوادگی و چه در محل کار کم کنید.
۱- از تصویرسازی ذهنیتان استفاده کنید: استفاده از تصورات ذهنی روشی سرگرمکننده و ساده برای فرار از استرس است. آنچه را که میخواهید به وضوح مشخص و سپس آن را خوشبینانه در ذهن خود مجسم کنید. این روشی نسبتاً سریع برای آرامش ذهنی است.
۲- موسیقی گوش کنید: در مواقعی که استرس دارید سعی کنید به خود فرصت دهید و به یک موسیقی ملایم گوش کنید. موسیقی ملایم اثر مثبتی روی مغز و بدن دارد. فشار خون را پایین میآورد و ترشح هورمون کورتیزول - هورمونی که با بالا رفتن استرس در بدن ترشح میشود - را کاهش میدهد. اگر موسیقیهای کلاسیک و ملایم جزو علایق شما نیست به صداهای طبیعی مانند صدای امواج دریا یا طبیعت گوش دهید. ممکن است مسخره باشد ولی این صداهای طبیعی تأثیرات آرامشبخشی همانند صدای موسیقی دارند.
۳- با یک دوست تماس بگیرید: وقتی استرس دارید، با یکی از دوستان خود تماس بگیرید و درباره مشکلاتتان با او صحبت کنید. داشتن ارتباط صمیمانه با دوستان و افرادی که دوستشان دارید در داشتن سبک زندگی سالم بسیار اهمیت دارد و زمانی که استرس دارید وجود این افراد اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد. شنیدن صدایی دلگرمکننده، حتی برای یک دقیقه میتواند در مقایسه با هر چیز دیگری در بهتر شدن احساس شما کمک کند.
۴- با خودتان صحبت کنید: گاهی اوقات امکان صحبت کردن با دوستتان وجود ندارد. در این شرایط صحبت کردن با خودتان میتواند بهترین انتخاب باشد. نگران نباشید که احمق به نظر برسید. فقط به خودتان بگویید چرا استرس دارید و برای به اتمام رساندن وظیفهای که دارید (که سبب استرس شما شده) چه کاری باید انجام دهید و مهمتر از همه اینکه به خود بگویید «همه چیز حل خواهد شد.»
۵- نیایش کنید: بیشتر افراد برای رهایی از استرس به معنویت روی میآورند. مطالعات نیز نشان میدهد که عبادت کردن در کاهش استرس مؤثر است و سبب آرامش فیزیکی و احساسی شما میشود و معنویت شما را نیز بالا میبرد. اگر احساس استرس کردید، قدرت نیایش را فراموش نکنید.
۶- صحیح بخورید: میزان استرس و یک رژیم غذایی مناسب رابطه بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند. وقتی که دستپاچه هستید و استرس دارید اغلب فراموش میکنید که غذای خوب بخورید و فکر میکنید یک فست فود چرب شما را سر حال نگه میدارد. سعی کنید از خوردن تنقلات شیرین و فست فودها خودداری کنید. میوه و سبزیجات بهترین گزینه هستند. نتایج یافتهها نشان میدهد که ماهی به دلیل داشتن مقدار زیادی اسید چرب امگا ۳، بروز علائم استرس را کاهش میدهد و یک غذای واقعی برای مغز است.
۷- به جای استرس بخندید: خنده سبب آزاد شدن تنشها از بدن میشود و تأثیرات فیزیولوژیکی مثبتی را به ارمغان میآورد. خندیدن موجب ترشح هورمون آندورفین شده و حال شما را بهتر میکند و سطح استرس را کاهش میدهد. خندیدن سیستم عصبی شما را فریب میدهد و سبب شادی شما میشود. پیشنهاد ما این است که با تماشا کردن فیلمهای کمدی و طنز به جای استرس بخندید.
۸- چای سبز بنوشید: به جای قهوه یا نوشیدنیهای انرژیزا، چای سبز بنوشید. مقدار کافئین چای سبز کمتر از نصف کافئین موجود در قهوه است و حاوی آنتی اکسیدانهای سالم و همچنین تیانین (Theanine) است. تیانین نوعی آمینواسید است که تأثیرات آرامبخشی روی سیستم عصبی دارد.
۹- ذهن آگاه باشید: با به کارگیری بیشتر نکاتی که ما به شما پیشنهاد میدهیم خیلی سریع میتوانید از استرس خلاصی یابید، اما برخی تغییرات در سبک زندگی نیز میتواند در درازمدت مؤثر واقع شود. ذهن آگاهیبخش بزرگی از روشهای ارتباطی متفکرانه و بدنی برای دستیابی به سلامت ذهنی است که در رواندرمانی مدرن مشهور است. شیوههای ذهن آگاهی از جمله یوگا، تای چی (ورزشی مراقبهای)، مدیتیشن و پیلاتس شامل تمرینهای ذهنی و بدنی برای جلوگیری از استرس و مشکلات ناشی از آن است، بنابراین سعی کنید در این کلاسها شرکت کنید.
۱۰ - PMR را یاد بگیرید: آرامسازی پیشرونده عضلانی یا PMR تکنیکی است که برای شما این امکان را فراهم میکند که تمامی گروههای عضلانی بدن خود را گروه به گروه شل کنید. با یک جلسه چند دقیقهای شروع کنید. یاد بگیرید چطور گروههای مختلف عضلانی بدن خود را شل کنید و از حالت انقباض خارج کنید. با تمرین کردن، شما قادر خواهید بود که طی چند ثانیه تمام گروههای عضلانی بدن خود را شل و رها کنید و از اضطراب و استرس و هر گونه احساس ناخوشایند روحی و روانی و جسمی خالی شوید.
۱۱- ورزش کنید، حتی برای یک دقیقه: ورزش کردن ضرورتاً به معنای رفتن به باشگاه یا آمادگی برای مسابقه ماراتون نیست. یک پیادهروی کوتاه اطراف محیط کار یا کشیدن عضلات بدن در زمان استراحت کاری میتواند شرایط خیلی سریعی برای دور ماندن از استرس برای شما فراهم آورد. این کار سبب افزایش جریان خون و آزاد شدن اندورفین میشود و تقریباً خیلی سریع حال و هوای شما را بهتر خواهد کرد.
۱۲ - اطراف تان را با انرژی مثبت پر کنید: وقتی استرس دارید، دور شدن از محیط و شرایط ایجادکننده استرس به نظر کاری بدیهی است چراکه قرار گرفتن در محیطهای آرامشبخش یا ارتباط با افراد مثبت میتواند استرس را از شما دور کند و شما را در رسیدن به آرامش درونی نزدیک کند.
۱۳- بهتر بخوابید: همه افراد میدانند که استرس باعث اختلالات در خواب میشود. همچنین کمبود خواب یکی از دلایل اصلی استرس است. اختلالات در خواب چرخه فعالیت صحیح مغز و بدن را بر هم میزند و با گذشت زمان نیز بدتر خواهد شد. در طول شبانهروز ۷ الی ۸ ساعت بخوابید. تلویزیون و لامپها را زودتر خاموش کنید و قبل از رفتن به رختخواب زمانی را برای آرامش اختصاص دهید. این نکته یکی از مؤثرترین نکات برای مقابله با استرس است.
۱۴ - آرام باشید و عمیق نفس بکشید: این توصیه که «عمیق نفس بکش» ممکن است به نظر کلیشهای و تکراری باشد، اما در هنگام استرس مؤثر است. تنفس عمیق راهی ساده و مناسب برای رهایی از استرس است که میتوانید در هر زمان و هر مکانی انجام دهید و خیلی سریع نتیجه آن را ببینید. سه الی پنج دقیقهای روی صندلی بنشینید کف پاهایتان را روی زمین قرار دهید و دستهایتان را روی زانوهایتان بگذارید و به صورت آرام و عمیق نفس بکشید و نفس خود را بیرون بدهید. هنگام منبسط شدن ششهایتان روی آنها تمرکز کنید. نفسهای سطحی باعث ایجاد استرس میشود. در حالی که تنفس عمیق اکسیژن را وارد خون میکند و ذهن شما را باز و پاک میکند.