با وجود اینکه مصرف برخی از حیوانات از لحاظ شرعی حرام است، اما این مهم موجب نشده تا پرورش آنها وکسب درآمد از راه تولیداشان با محدودیت مواجه شود، چرا که مصرف خوراکی ودرمانی آنها در برخی از کشورها میتواند برای ایران ایجاد درآمد واشتغال ایجادکند، موضوعی که موجب شده تا برخی از استانهای شمالی کشور از جمله گلستان، گیلان ومازندران سیستان وبلوچستان، هرمزگان وبوشهربه محلی مناسب برای تولید این موجودات تبدیل شود. این مهم باعث گشت تا رئیس اداره شیلات آستارا اعلام کند: «:سازمان شیلات از پرورش و تکثیر آبزیان غیرمأکول در شهرستان از قبیل: زالو، قورباغه و جلبک دریایی حمایت میکند.»
زالو، قورباغه و جلبک دریایی از جمله موجودات وگیاهانی هستند که علاوه بر مصرف درمانی وصنعتی در برخی از کشورهای جهان به عنوان غذا مصرف میشوند، این مهم باعث شده تا بسیاری از کشورها که در زمینه تکثیر وپرورش آنها فعال بوده وتجربه دارند از طریق صادرات آنها ضمن ایجاد اشتغال برای کشورهای خود درآمد ارزی ابجاد کند. دراین میان در کشور ما به دلایل شرعی مصرف این موارد مجاز نمیباشد، اما این مهم موجب نشده تا پرورش آنها در استانهای مختلف کشور از جمله، گلستان، گیلان ومازندران مورد غفلت قرار بگیرد. چرا که طبق نظر نماینده، ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی، برای صدور مجوز حلیت برای پرورش دهندگان حیوانات حرام گوشتی مانند قورباغه، کروکودیل و… به شرط مصرف نشدن در بازار داخلی و صادرات هیچ مانعی وجود ندارد.
حمایت ازپرورش زالو، قورباغه و جلبک دریایی
آستارا در استان گیلان ازجمله شهرهایی است که در زمینه پرورش زالو، قورباغه و جلبک دریایی در چند سال اخیر فعال بوده است. این مهم موجب شده تا در این زمینه سرمایه گذاریهای خوبی انجام گرفته وعلاوه بر آن از تولید کنندگان نیزحمایت شود. رئیس اداره شیلات آستارا دراین خصوص میگوید: «سازمان شیلات از پرورش و تکثیر آبزیان غیرمأکول در شهرستان از قبیل: زالو، قورباغه و جلبک دریایی حمایت میکند.» صادق خاصی پور میافزاید: «تولید آبزیان غیر مأکول، تأثیر بسزایی را در افزایش صادرات و ارزآوری دارد و در همین راستا شاهد حمایت سازمان شیلات از اینگونه طرحها هستیم.» وی با بیان اینکه این آبزیان نقش بسزایی را در تولید لوازم آرایشی و بهداشتی، پزشکی، غذای دام و طیور و حتی پوشاک دارند، خاطرنشان میکند: «هم اکنون سه تقاضای پرورش زالو را در سطح شهرستان داریم که در صورت تکمیل در سال ۹۸ به بهره برداری میرسند.»
این درحالی است که فعالیت در اینگونه طرحها مورد حمایت همه جانبه شیلات است و حتی در صورت مشغله متقاضی، با معرفی یک نفر به عنوان پشتیبان، صدور پروانه، بازاریابی و سایر موارد پیگیری میشود. این مسئول با تأکید بر اینکه متقاضیان اینگونه طرحها میتوانند از تسهیلات با سود حداقل برخوردار شوند، تصریح میکند: «برای برخورداری از تسهیلات، متقاضیان میتوانند از تسهیلات ۲۰۰ میلیون ریالی مشاغل خانگی استفاده کنند و در صورت برنامه ریزی برای تولید انبوه، هیچ سقفی برای تسهیلات تعریف نشده است.» رئیس اداره شیلات آستارا در پایان با اشاره به شرایط مرزی بودن شهرستان و فعالیت سه مرز زمینی، دریایی و ریلی، تصریح میکند: «موقعیت استراتژیک شهرستان سبب شده است تا فعالیت در اینگونه طرحها با سود قابل توجه مواجه شود و سرمایه گذاران باید در دسترس بودن بازار کشورهای حوزه قفقاز و CIS را مدنظر قرار دهند.»
پرورش قورباغه سود آمور وکم هزینه
ایران با داشتن شرایط آب و هوایی مساعد برای پرورش گونههای تجاری قورباغه از این پتانسیل و ظرفیت برخوردار است که به جمع کشورهای بزرگ تولید و صادرکننده این جانور بپیوندد. ایران پیش از انقلاب یکی از کشورهای صادر کننده گوشت قورباغه به کشورهای دیگر مانند ترکیه، فرانسه، آلمان، ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان و بسیاری از کشورهای دیگر بود. البته در این بین باید توجه داشت که به دلیل اینکه خوردن گوشت و تمام مشتقات حاصل از قورباغه در کشور از سوی علمای دینی حرام اعلام شده در کشور تنها امکان پرورش و صادرات گوشت و پوست قورباغه وجود دارد. ۲۴ خانواده از گروه دوزیستان متعلق به قورباغه هاست که شامل سه هزار و ۸۰۰ گونه مختلف میشود. در بین این گونه ها، گونه «رانا» که در مرداب انزلی به وفور یافت میشود، مصرف خوراکی و پرورشی دارد. در جهان چهار نوع قورباغه سبز، پلنگی یا لئوپارد، پیکرل یا اردک ماهی و قورباغه بزرگ آمریکایی بیشترین پرورش و مصرف انسانی دارند و از جنس «رانا» نیز در ایران گونههای زیادی وجود دارد که جهت پرورش و صادرات میتوان استفاده کرد.
مناطق مرطوب و گرمسیر همچون مناطق جنوبی کشور و مناطق مردابی، مثل شمال ایران فضای مناسبی برای پرورش قورباغه است. آبهای ساکن کم عمق در مناطق معتدله محل مناسب جهت تخم ریزی میباشند. در کنار این موضوع در حال حاضر هر کیلو گوشت قورباغه را بین ۸ تا ۱۰ دلار صادر به کشورهای اروپا و آمریکا صادر میشود. صادرات گوشت این جانور به صورت تازه، منجمد و کنسروی، تهیه چرم از پوست، تولید کودهای کمپوست با کیفیت بالا از اندامهای داخلی و کمک به کاهش استفاده از کودهای شیمیایی، اشتغال زایی، صادرات و درآمدزایی از اهداف پرورش این فعالیت اقتصادی است.
این درحالی است که این موجود کوچک و به نظر نحیف، یکی از مرغوبترین پوستهای دنیا را دارد که میتوان از آن برای تهیه چرم استفاده کرد. پوست و کمپوست قورباغه، شهرتی جهانی داشته و در جهان به تجارتی پرسود تبدیل شده است. با توجه به آبوهوای مناسب در کشور، این موجود شرایط بسیار مناسبی برای پرورش در کشور دارد که میتوان به عنوان یک فعالیت، هم جهت درآمدزایی و هم اشتغال روی آن سرمایهگذاری کرد. گوشت قورباغه بسته به نوع مشتری و کشور سفارش دهنده و البته نوع گوشت و نوع قورباغه متفاوت است، اما پر طرفدارترین بخش بدن قورباغه که مشتریهای پروپاقرص بسیاری در رستورانهای جهان دارد، ران قورباغه است که بین ۲۰ تا ۳۰ دلار در هر کیلو قیمت دارد. بخشهای دیگر گوشت بدن قورباغه هم بین ۱۰ تا ۲۰ دلار قیمت دارد. هر قورباغه گوشتی تقریبا بین ۲ تا ۳ کیلوگرم گوشت خواهد داشت و به این ترتیب فروش و صادرات هر قورباغه گوشتی میتواند به صورت میانگین بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تومان ارزش افزوده داشته باشد.
رونق زالو پروری در کشور
زالو از جمله کرمتنانی به شمار میرود که در زمینه درمانی استفاه فراوانی دارد، به طوری که به گفته کارشناسان، زالو جراح کوچک و هوشمندی است، که وقتی روی بدن بیمار که میافتد اندکی خون میمکد و درعوض بیش از ۱۲۰ ماده مفید وارد بدن میکند، که معروفترین ماده مترشحه از زالو، هیرودین است. هیرودینی که بنا به گفته پزشکان برای رقیق شدن خون و باز شدن رگ و بسیاری از موارد دیگر استفاده میشود، امروزه بسیاری از جراحان پوست و زیبایی، خیلی وقتها از زالو استفاده میکنند و نتایج بسیار خوبی هم میگیرند. آب دهان زالو (بزاق) حاوی بیش از یکصد نوع ماده حیاتی مفید است که موجب درمان بیماریهای مختلفی میشود و این خواص هستند که تجارت زالو را به تجارتی پرسود تبدیل میکند.
مدیر عامل خانه زالوی ایران از تکثیر آبزیان غیر متعارف مانند زالو بعنوان شیوهای نوین برای سود آوری، اشتغالزایی و ارزآوری در کشور یاد کرده ومی گوید: «در راستای موفقیت در این هدف نیازمند همدلی و همراهی نهادهای مختلف هستیم.» صادق گنابادی میافزاید: «: ۳۰۰ مزرعه تکثیر و پرورش زالو در کشور راه اندازی شده که سود آوری و رونق اقتصادی در پی داشته است.» وی علل عدم صادرات زالو به کشورهای جهان را نبود خودکفایی در تولید زالو عنوان کرده وادمه میدهد: «بحث بیوتروریسم نیز یکی دیگر از عوامل عدم صادرات زالو به کشورهای جهان است.» با وجود اینکه ایران مهد زالوی جهان است، اما نبود دقت و پیگیری مسؤولان در بحث صنعت زالو، این صنعت از کشور ما گرفته شده و به روسیه اهداء کرده است. مدیر عامل خانه زالوی ایران با اشاره با اینکه برای احداث مزرعه زالو احتیاج به ۱۵۰ میلیون ریال اعتبار اولیه است، میگوید: «طی ۶ ماهه دوم سال ۹۵، این نوع از مزارع سودی بیش از ۳۰۰ میلیون ریال دارد.» وی با بیان اینکه صنعت زالو در کشور سبب اشتغالزایی و رشد درآمد در کشور شده، میافزاید: «تاکنون، بیش از ۳۰۰ مزرعه در کشور و حدود ۱۲۰ مزرعه در خراسان رضوی احداث شده است».
جلبکها، هم دارویی هم تغذیه وپوشاک
جلبکها ازجمله گیاهان دریایی به شمار میروند که در صنایع نساجی، دارویی، غذایی، بهداشتی، آرایشی و آزمایشگاهی کاربردهای بسیار متنوعی دارند. جلبکها دارای مقادیر قابل توجهای از کربوهیدراتهای ساده و پیچیده هستند که برای بدن انسان به عنوان منبعی غنی کاربرد دارند. وجود اسیدهای چربی همچون امگا ۳ و امگا ۶ در جلبک ها، آنها را منابع ارزشمند غذایی تبدیل کرده است همچنین جلبکها دارای مقادیر زیادی از انواع ویتامین ها، مواد معدنی، کارتنوئیدها و عناصر کمیاب هستند. امروزه میتوان از جلبکها در ساخت بایودیزل، بایواتانول، … و تولید هیدروژن استفاده کرد. با کشت برخی از جلبکها و تولید توده زنده میتوان گرما و الکتریسیته تولید کرد. خاصیت جلبکها به عنوان تثبیت کننده در صنایع غذایی و دارویی بسیار با اهمیت است و در تولید محصولاتی مانند شیر خوراکی، بستنی، خمیردندان و … کاربرد دارند.
انسانها از جلبکها به دلیل توانایی بالای آنها در جذب آب و وجود املاح و مواد معدنی در آن ها، به عنوان کود در کشاورزی نیز استفاده میکنند. جلبکها میتوانند مکمل غذایی مفیدی برای دام، طیور و آبزیان به شمار روند. در آزمایشات به عمل آمده مشخص شده است که استفاده از جلبکها به عنوان علوفه برای دام باعث افزایش ۱۰ درصدی شیر دام شده است و حتی کره و چربی شیر را افزایش داده است بدون اینکه طعم و مزهی شیر را تغییر داده باشد. جلبکها در سامانه تصفیه پساب کاربرد دارند. استفاده از جلبکها در روند تصفیه آب باعث کاهش استفاده از مواد شیمیایی سمی میشود.
جلبک پروری پرسود وکم ریسک
کاربردهای فراوان وشودآوری بالا موجب شده تا ازچند سال قبل صنعت پرورش جلبک در استانهای شمالی وجنوبی کشوررونق پیدا کند. طی بررسیهای انجام شده توسط سازمان شیلات توانایی ایران برای پرورش جلبک در برخی مناطق جنوبی مانند استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان به علاوه در شمال کشور در گیلان و مازندران وجود دارد که نیاز به حمایت و پشتیبانی از سرمایهگذاران بالقوه فعالیتهای آبزی پروری توسط سازمان شیلات و همچنین وزارت جهاد کشاورزی حس میشود، چراکه فعالیتهای آبزیپروری جزو طرحهای بخش کشاورزی است و فعالان نیازمند وام و تسهیلات از سوی وزارت جهاد کشاورزی هستند.
هرگونه سرمایهگذاری در این زمینه میتواند موجب اشتغالزایی و درآمدزایی به شکل ارزی برای کشور است. این در حالی است که از این ظرفیت تاکنون استفادهای نشده و نبود اعتبار و مهمتر از آن دانش فنی لازم و عدم حمایت دولت، مهمترین عامل فرصتسوزی در این زمینه عنوان میشود، همین پیشقدم نشدن از سوی دولت موجب شده تا بخشخصوصی هم حاضر به پذیرش ریسکهای سرمایهگذاری برای این چنین صنعت نوپایی نشود. تخصص و داشتن علم دریایی نخستین لازمه این کار است، پس از آن مباحث بازاریابی و فروش هم در اولویتهای بعدی هستند چرا که ما در کشور چندان استفاده برای جلبک نداریم و بیشتر مواد فرآوری شده آن وارد میشود از این رو شما یا باید جلبک را به مرحله فرآوری برسانید یا تا مدتی آن را بهصورت خام به کشورهای دیگر صادر کنید که این بحث صادرات نیاز مبرمی به معرفی و بازاریابی دارد. البته ارزش فرآوری محصول خیلی بالاست و بعد از فرآوری، قیمت آن و همچنین سود حاصله بسیار افزایش مییابد. با این حال از چند سال قبل جهاد کشاورزی با سرمایه گذاری در این زمینه به افرادی که علاقمند به پرورش جلبک هستندهم تسهیلات میدهد وهماز آنها به صورت کارشناسی حمایت میکند.