سرویس فرهنگ و هنر جوانآنلاین: پرمخاطب شدن یک برنامه تلویزیونی مؤلفه و لازمههای مختلفی دارد. هرچند که قطعاً محتوا نقشی اساسی در این بین دارد، اما نمیتوان از دیگر مولفهها به راحتی گذشت. اگر به فرم در یک برنامه تلویزیونی نگاهی عمیق و حرفهای داشته باشیم، میتوانیم دکور و استودیوی برنامه را بخشی از همان فرم تعریف کنیم. میزانسنی که باتوجه به لوکیشن و دکور چیده میشود، رابطهای مستقیم با خروجی برنامه دارد. در این گزارش، فرآیند دکورسازی در برنامههای تلویزیونی را مرور و سپس به پدیدهای که این روزها در رسانه ملی به وجود آمده، میپردازیم؛ پدیده برنامهسازی براساس دکور!
ویترین برنامه
چند سالی است که طراحی و اجرای دکور در برنامههای تلویزیونی در کشورمان وارد مرحله جدیدی شده است. هرچه موضوعات خاصتر شود، نیاز به لوکیشنهایی هدفمندتر است. زمانیکه لوکیشن هدفمند شود.
طراح دکور باید برنامهریزی جدیتری برای کارش داشته باشد و به صرف یک جایگاه مجری و مهمان کار تمام نمیشود! تا همین چند سال پیش دکور برنامههای سیما به طرز عجیبی خستهکننده و غیرحرفهای بود، اما حالا اوضاع فرق کرده است. متخصصان زیادی وارد این عرصه شدهاند و برخی از آنها همگام با استاندارد روز در حال حرکت هستند. برای طراحی و ساخت دکور برنامههای مختلف چند مؤلفه حیاتی است. اول اینکه دکوراتور باید بداند این برنامه در چه ژانری تعریف میشود؛ اجتماعی، ورزشی، سیاسی یا مذهبی. هریک از این گونهها فضای مختص به خود را دارند. برای مثال توقع ما از دکور یک برنامه ورزشی، فضایی اکتیو و با رنگهایی روشن و جذاب است. در طرف مقابل معمولاً مرسوم نیست که برای یک برنامه سیاسی از دکوری شلوغ استفاده شود. معمولاً برای چنین برنامههایی از رنگهای گرم و دکوری خلوت استفاده میشود. در یک برنامه تلویزیونی هم مانند بقیه تولیدات بصری، یکی از نخستین مواردی که مخاطب را برای پیگیری محصول تحریک میکند، دکور است. به هرحال دکور را میتوان به نوعی ویترین یک برنامه تلقی کرد.
نظر چند کارشناس
دکتر زهره گوهرشادی، کارشناس دکوراسیون داخلی در صداوسیما، عضو کمیته تخصصی طراحان صحنه صداوسیما و کارشناس ارزیاب مالی و کیفی دکورهای تلویزیون در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران درباره چگونگی وضعیت دکورهای فعلی گفت: «در حال حاضر چندین طراح دکور فارغالتحصیل این رشته فعال هستندکه در ۷-۸ سال اخیر در کار خود رشد خوبی داشتهاند. وی با اشاره به یکی از مشکلات موجود در این کار بیان کرد: بهدلیل وجود تحریمها برخی از متریالها در بازارهای ما موجود نیست یا اینکه به صورت محدود وارد بازار میشوند، با این حال طراحان کارهای قابلقبولی را ارائه میکنند. گوهرشادی گفت: «طراحی دکور در برنامههای تلویزیونی مستلزم همکاری هرچه بیشتر تهیهکنندههاست. مورد بعدی بحث آموزش است. من با آموزش موافقم. معرفی و شناساندن دکورهای ماندگار به علاقهمندان و ارائه آموزشهای اصولی نیز یکی از راههای پیشرفت در این زمینه است.» به گزارش استودیوست، اعظم راودراد، استاد ارتباطات دانشگاه تهران درباره نقش دکور در برنامههای تلویزیونی میگوید: «میان دکورهای سینمایی و تلویزیونی تفاوت فاحشی وجود دارد. دکور نقش مؤثری در انتقال مفاهیم دارد. در سینما تمام اجزای صحنه میتواند برابر شخصیتها عمل کند و به نوعی بیانگر قصه یا شخصیتها باشد، اما در تلویزیون، دکور از جنبه کارکردیاش مهم است.» آقای مهدی نیکروش، یکی از دکورسازان برنامههای تلویزیونی است. او درباره دکورهای برنامههای تلویزیونی میگوید: «شتابزدگی در تولید یکی از مهمترین مسائل مبتلابه حوزههای مختلف تولید از جمله بخش طراحی و ساخت دکور است. معمولاً تهیهکنندگان فرصت کافی برای طراحی و ساخت دکور در اختیار دکوراتورها قرار نمیدهند، به همین دلیل باید در کوتاهترین زمان ممکن، دکوراتور، صحنهای را برای یک برنامه طراحی کند و بسازد؛ در صورتی که اگر زمان و فرصت کافی در اختیار او قرار گیرد، میتواند با استفاده از تکنیکهای مختلف دکوری جذاب طراحی کند.»
نگاهی گرافیکی
توجه به بسته گرافیکی شبکههای تلویزیونی و هویت بصری نه فقط در تلویزیون ما که در تمام دنیا حائز اهمیت است. آیتمها و موارد مختلفی در این زمینه مورد توجه واقع شده، اما به طور کلی نکته اصلی در این خصوص توجه به طراحی شبکه است. آقای علیرضا پورشکوری، طراح و گرافیست درباره موضوع این گزارش نوشته است: اگر یک شبکه تلویزیونی بعد از انجام کارهای تحقیقاتی به این نتیجه رسید که گروه هدف و مخاطب اصلیاش یک جنس مخاطب خاص است، مثلاً خانمهای خانهدار، بچهها، آقایان و خانمهای بازنشسته و کسانی که وقت بیشتری برای تماشای تلویزیون دارند، حتماً باید در مرحله دیزاین به تمام خصوصیات مخاطبانش توجه داشته باشد. یک ایراد قابل توجه در گرافیک تلویزیون ما وجود دارد و آن این است که سفارش درست و طراحی هدفمندی صورت نمیگیرد، بالاخره باید به این توجه داشت که تمام نکات هویت بصری یک شبکه، فقط به تولیدکننده مربوط نمیشود، خیلی اوقات سفارشدهندهها هستند که، چون اطلاعات دقیقی از علایق و سلایق مخاطبان خود ندارند، درست سفارش نمیدهند و به همین دلیل محصولی که تولید میشود با شبکه همخوانی ندارد. باید به این توجه داشت که بحث هویت بصری شبکههای تلویزیونی صرفاً به گرافیک و میانبرنامهها و… منحصر نمیشود، طراح گرافیک هویت بصری میتواند در مورد دکورهای برنامههای مختلف آن شبکه یا مدل نورپردازی و حتی پوشش مجریهای برنامه نیز نظر بدهد. این بحث دایره گستردهای دارد، ولی ما در اکثر مواقع فقط به برخی قسمتها مثل آرم استیشنهای مفهومی شبکه یا بخش اعلامبرنامهها توجه میکنیم، درحالی که هویت بصری مفهومی بسیار گسترده دارد که باید به تمام ریزهکاریهای آن دقت شود. شبکهای در زمینه دیزاین و هویت بصری موفق است که اگر حتی تجهیزات آنها را در کنار تجهیزات دیگر شبکههای تلویزیونی ببینید، در چند ثانیه اول بتوانید حدس بزنید که آنها مخصوص آن شبکه است. این یعنی مسأله دیزاین و برندسازی به درستی رخ داده و شبکه مورد نظر کارش را برخلاف رقبا درست انجام داده است.
دکور در خدمتمحتوا یا محتوا در خدمت دکور؟
درباره دکورسازی در برنامههای تلویزیون حرفهای زیادی وجود دارد که بخشی از آن فنی، بخشی هنری و البته مقداری از آن هم محتوایی است، اما همانطور که در ابتدای گزارش بیان شد، در یکی، دو سال اخیر به نظر میرسد با پدیده جدیدی در موضوع دکور برنامههای تلویزیونی روبهرو شدهایم. به نظر میرسد به عصر دکورزدگی و دکورسالاری رسیدهایم! برخی از تولیدات سیمای جمهوری اسلامی تقریباً جز دکور خاص -جدای از مثبت یا منفی بودن- هیچچیز دیگری ندارند. نه پای ایدهای جدید درمیان است، نه فرمی تازه در برنامهسازی. فقط و فقط دکور متفاوت است که قرار است مخاطب را جذب برنامه کند؛ حتی در پیشخبرهای این برنامهها بیش از آن که به محتوای آنها اشاره و مانور داده شود، به دکور خاص آنها اشاره میشود. اگر «خندوانه»، «دورهمی» و «عصرجدید» سراغ دکورهای بعضاً آنچنانی میروند، کاملاً در فرم آنها تعریف شده و منطقی به نظر میرسد. مشخص است که دکور در خدمت محتواست، نه محتوا در خدمت دکور! اما به یاد بیاورید برنامههایی که در همین چند هفته و چند ماه پیش به روی آنتن رفتند. «تبتاب» یکی از این برنامههاست که به شکلی عجیب اسیر این پدیده شده است. گویا سازندگان برنامه ایده و پولی برای یک دکور متحرک داشتهاند و سپس براساس آن طرح یک برنامه را نوشتهاند! دکوری که ظاهراً هزینه میلیاردی روی دست سازندگان گذاشته و غیر از آن هیچ اتفاقی نیفتاده است. مشخص نیست اینکه با چند پیامک شیب و محل استقرار مهمان برنامه کمی تغییر کند، چه جذابیتی دارد! اما یکی از آخرین نمونههای این برنامهها، «پل فروردین» در شبکه دو بود. این برنامه در ایام نوروز پخش شد. در زمان معرفی این برنامه توجه زیادی بر دکور خاص آن شد، اما وقتی ویژه برنامه شبکه دو به روی آنتن رفت، مخاطبان با یک استودیو که سراسر پرتی و بدون استفاده بود، مواجه شدند. ظاهراً این روند قرار است ادامهدار باشد و باید در آینده هم منتظر تولید برنامههایی باشیم که بیش از هرچیزی، برگ برنده آنها دکورشان است. هرچند در همین امر هم موفق نیستند.