سرویس دانشگاه جوان آنلاین: یکی از دغدغههای دانشگاهها این است که فرآیند ارزیابی اساتید تا چه اندازه برای دانشجویان اهمیت دارد و آنها تا چه حد نسبت به پر کردن دقیق فرم متعهد هستند.
در بعضی ارزیابیها هم فرمهای کاغذی منسوخ شده است و فرآیند ارزشیابی به صورت الکترونیک در سامانه شخصی دانشجویان انجام میگیرد که این روش نیز به رغم سهولت و سرعت مناسب، با مخاطراتی همراه است. پر کردن این فرم الکترونیک مستلزم ورود با نام کاربری دانشجویی است و عملاً فرآیند محرمانه بودن زیر سؤال میرود.
اجتناب از ارزشیابی
در کنار این مسئله، موضوع دیگر نحوه سوق دادن دانشجویان برای انجام ارزشیابی است. در واقع دانشجو نه با هدف ارزشیابی اساتید، بلکه مثلاً برای مشاهده ریز نمرات خود به حساب کاربری در سامانه مدیریت آموزش وارد و آنجا با پیامی مواجه میشود که برای مشاهده ریزنمرات باید فرآیند ارزشیابی را طی کند. این موضوع نمایانگر علاقه کم دانشجویان و اهمیت پایین موضوع ارزشیابی اساتید نزد آنهاست ضمن اینکه در صورت فقدان چنین اجباری بسیاری از دانشجویان از انجام ارزشیابی اجتناب میکنند، چون نتیجه مفیدی از آن ندیدهاند. در دانشگاههای خارج از کشور همچون کانادا معمولاً این ارزشیابیها بعد از فارغالتحصیلی صورت میگیرند که اگر یک استاد به دانشجو نمره ندهد، مشکلی برای دانشجویان پیش نیاید.
طبق قوانین دانشگاه «ارزشیابی اساتید» چنان ضروری و حیاتی شمرده میشود که شرکت در امتحانات پایانترم، اخذ واحد در ترم آینده و استفاده از امکاناتی مانند خوابگاه و تغذیه منوط به مشارکت دانشجو در این فرآیند است.
هدف اصلی «ارزشیابی اساتید» هم باید بهبود عملکرد استادان گروههای آموزشی و ارتقای کیفیت کلاسها باشد، نه اجبار دانشجویان به شرکت در فرآیندی بیهوده و ملالآور.
اعتراض دانشگاه تهرانیها
در همین زمینه شوراهای صنفی و انجمنهای علمی دانشگاه تهران در باره شفافیت ارزشیابی اساتید بیانیهای مشترک صادر کردند.
این بیانیه منتشر نشدن نتایج ارزشیابی اساتید را بهوضوح نقض غرض دانست و تصریح کرد: «اگر بناست دانشجویان در قالب ارزشیابی اساتید درباره شایستگی علمی و اخلاقی استادان قضاوت کنند، بیشک محقترین افراد برای آگاهی از نتایج ارزشیابی خودِ دانشجویان هستند.
همانگونه که دانشجویان در طول یک ترم مورد ارزیابی قرار میگیرند، اساتید و کارمندان نیز باید مورد ارزیابی قرار گیرند، ولی ارزیابی موقعی درست است که فرآیند آن دارای یک مسیر روشن و درست باشد. متأسفانه در ارزیابیهای فعلی ارتباط زیادی بین برخورد استاد با دانشجو از نظر نمرهدهی و اینکه یک استاد چقدر با دانشجو کنار میآید، وجود دارد؛ به این معنا که بعضاً ملاک درس دادن کمتر در این ارزیابیها لحاظ میشود.
از سوی دیگر بعضی از شاخصها در فرمهای ارزیابی وجود دارد که اینها هیچ ارتباطی با استاد ندارد. مثلاً اینکه دکوراسیون کلاس مناسب است یا نه؟ یا اینکه استاد دیر یا زود در کلاس حاضر میشود؟
نحوه اجرای این ارزشیابی هم جای انتقاد دارد. مثلاً سر جلسه امتحان این فرمها توزیع میشود و لحظهای بودن این ارزشیابی قطعاً نتایج موردنظر را نخواهد داد. بهطور مثال، شاید یک دانشجو در همان لحظه ارزشیابی دارای مشکلات روحی، روانی و حتی خانوادگی باشد یا حتی این امکان وجود داشته باشد که از یک استاد به دلایل غیردرسی ناراحتی باشد.
چندی قبل کانال تلگرام خبرگزاری دانشجو هم از دانشجویان خواست نظرشان را درباره تأثیرگذار بودن این کار ابراز کنند. بیش از ۹۰ درصد ۶۵۰ شرکتکننده در این نظرسنجی باور داشتند که این ارزشیابی هیچ تأثیری ندارد.
بر خلاف دانشجویان، مسئولان معتقدند این نظرسنجیها اثرگذار هستند. وثوقی معاون دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف درباره نتیجه نظرسنجی میگوید: «اینطور هم نیست. نظرسنجی دانشجویان برای ارتقای پایه اساتید مورد توجه قرار میگیرد و براساس نمرات دانشجویان اساتید ارزیابی میشوند. شاید دلیل بیاعتمادی دانشجویان نامحسوس بودن تأثیر نظرات آنها در نظرسنجی ارزیابی اساتید است که روی آن کم کار شده است.»
قانون چه میگوید؟
در ماده یک آییننامه ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی دانشگاهها و مؤسسههای آموزش عالی، پژوهشی و فناوری آمده است: «برای ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی «مؤسسه»های آموزشی به مرتبه استادیاری، دانشیاری و استادی به ترتیب کسب حداقل ۱۴، ۱۵ و ۱۶ از امتیاز کل کیفیت تدریس ضروری است.» البته نظرسنجی از دانشجویان بخشی از این امتیاز کیفی است. ارزیابی دانشجویان ممتاز و کارکنان دانشگاه هم در این فرآیند مؤثر است.
دلیل بیاعتمادی دانشجویان نامحسوس بودن تأثیر نظرات آنها در نظرسنجی ارزیابی اساتید است که روی آن کم کار شده است، اما اگر براساس نظرسنجی استادی نمره کمتر از حد نصاب را کسب کند آن دانشکده یا دانشگاه موظف است درس مورد نظر را به آن استاد ارائه ندهد.
احساس بیعدالتی در فضای آموزشی تأثیر نابجایی دارد؛ چراکه دانشجو را نسبت به پویایی محیط دانشگاه دلسرد میکند.