سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: چرا لازم است مراقبت و توجه به محیط زیست را به نسل بعد از خود بیاموزیم؟ در کتاب فارسی حکایتی از کشاورزی نقل شده بود که درخت گردویی میکاشت. حاکمی که از آنجا میگذشت به پیرمرد کشاورز و نهال گردو نگاهی کرد و از او پرسید: «درخت گردو حدود ۳۰ سال بعد ثمر میدهد؛ تو تا آن موقع زنده هستی تا از میوه آن استفاده کنی؟»؛ پیرمرد کشاورز پاسخ داد: «دیگران کاشتند و ما خوردیم، ما بکاریم و دیگران بخورند.» از این حکایت میخواهم نتیجه بگیرم که ما هم در قبال محیطی که در آن زندگی و از مواهب آن استفاده میکنیم، مسئولیت داریم و باید آن را برای نسلهای آینده سالم و قابل استفاده نگه داریم. به واقع چقدر به این موضوع اهتمام داریم؟ پدیدههایی مانند زمینخواری، کوهخواری، تجاوز به حریم جنگلها و رودخانه، قاچاق چوب و خاک، دفع فاضلاب در دریا، رودخانهها و... عارضههایی هستند که امروزه به وفور شاهد آن هستیم. سال گذشته رئیس سازمان محیط زیست در مصاحبهای گفته بود که در اکثر رودخانههای شمال کشور دیگر موجود زنده وجود ندارد! شاید نتوان گروه سنی بزرگسال را متقاعد به خودداری از آسیب رساندن به طبیعت کرد، اما میتوان روی تفکرات و رفتار گروه سنی پنج تا ۱۸ سال بیشتر کار کرد تا ضمن ایجاد نگرش صحیح در آنها و تحریک حس تعصبشان نسبت به زیست بومی که در آن هستند، تجاوز به غنایم طبیعی را کاری ناپسند و خلاف اخلاق انسانی بدانند. باید آموزش حفظ محیط زیست را از نهالها یا همان کودکان شروع کرد!
شاید سؤال کنید آیا محیط زیست همان طبیعت است؟ تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیرزیستی میشود که آفریده خالق یکتا بوده و منحصراً در نظر گرفته میشوند، در حالی که عبارت محیط زیست از منظر کنشهای میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف میشود.
چگونه محیط زیست تخریب میشود؟ از اصلیترین عوامل تخریب محیط زیست میتوان به قطع درختان، کاهش کیفیت خاک و گسترش بیرویه شهرها و کارخانهها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از مهمترین عوامل دست اندازی به طبیعت و تخریب محیط زیست بوده و هست. جنگل زدایی و تخریب جنگلها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگلها زندگی میکنند، اثرات منفی میگذارد و بدین ترتیب پیامدهای نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
چرا باید محافظت از محیط زیست را به فرزندان خود آموزش دهیم؟ بهطور کلی حفظ محیطزیست دغدغه آن دسته از افراد جامعه است که برای نگهداری آن تلاشهای چشمگیری میکنند، اما امروزه شاهد غفلت و بیتوجهی دستهای دیگر از افراد جامعه نسبت به رفتارهای زیست محیطی هستیم. بیشک ایجاد علاقه و اشتیاق به محیط زیست، مانند بسیاری از رفتارهای دیگر، در دوران کودکی ایجاد میشود. آموزش حفاظت از محیط زیست و داشتن زندگی سبز، درست مانند دیگر آموزشها و تعلیمات برای فرزندان ما ضروری بوده است و از خانه آغاز میشود. اما با وجود آموزش و الگوسازی برای آنها در خانه، اهمیت دادن به محیط زیست با توجه به مشکلات سیاره زمین از طریق کلاسهای درس مدارس همراه با فعالیتهای محیط زیستی برای دانشآموزان بسیار مفید و لازم خواهد بود. راهکارهایی که در ادامه میآید میتواند به والدین در این زمینه کمک کند.
- دانش خود درباره محیط زیست را افزایش دهید و با فرزندان در این خصوص صحبت کنید. والدینی که درباره محیط زیست و حفظ آن اطلاعات کمی دارند، هنگام طرح سؤالات مختلف از جانب فرزند، نمیتوانند اطلاعات درستی به او بدهند. فرزندان با مشاهده دانش و آگاهی والدین خود در زمینه محیط زیست، علاقه بیشتری در این باره پیدا میکنند. بنابراین با مطالعه با فرزندتان درباره محیط زیست گفتگو کنید. حتی گاهی زمینه صحبت درباره محیط زیست را با او فراهم کنید. با طرح پرسشهایی کمک کنید فرزندتان افکارش را روشنتر بیان کند و به اتفاق هم نظراتش را بررسی کنید. والدین میتوانند نمونههایی از تلاشهای موفق بابت حفظ محیطزیست را برای آنها مثال بزنند تا احساسات مثبتی در فرزندان خود بسازند. خود والدین هم میتوانند الگوساز خوبی برای حفظ محیطزیست باشند. علاقهمندی به محیط زیست و حفاظت از آن امری است که بهتر است بچهها در کودکی فرا گیرند تا در ذهن شان نهادینه شود. لازمه این امر آگاهی دادن به آنها درباره مسائل ساده زیست محیطی است و این موضوع در صورتی تحقق مییابد که کودکان ببینند والدین به محیط زندگی و جانداران علاقهمندند و در حفاظت آن میکوشند. فراموش نکنید هنگامی که شاهد فعالیتهای مفید آنها در زمینه حفظ محیط زیست هستید، به شیوههای کلامی و غیرکلامی آنها را تشویق کنید و به آنها پاداش دهید تا باعث ایجاد حس ارزشمندی و مثبت در فرزندان شوید.
- برای آنها کتابهای داستانی جذابِ سازگار با محیط زیست بخرید. هنگامی که برای فرزند خود کتاب داستان یا کتابهای علمی و آموزشی تهیه میکنید، بد نیست برخی از کتابهایی که با هدف افزایش دانش زیست محیطی برای کودکان و نوجوانان چاپ شدهاند را هم تهیه کنید. داستانهایی درباره محیط زیست، بابت انتقال دانش و ارزشهای مختلف به آنها کمک فراوانی میکنند.
- با هم به طبیعت گردی بروید. بنا بر گفته بسیاری ما نمیتوانیم عاشق چیزی باشیم که درست آن را نمیشناسیم. بچهها هم هرگز ارزش واقعی و احترام به طبیعت را درک نخواهند کرد مگر بهدرستی با محیط زیست اطراف خود آشنایی پیدا کنند. طبیعتگردی از طرف خانه یا مدرسه در جنگل یا پارکهای طبیعی، ملاقات با حامیان محیط زیست و گروههای حفاظت از حیات وحش کمک میکند تا بچهها هرچه بهتر با مشکلات زیستی و حیات وحش آشنا شوند. همچنین میتوانید بچهها را در زمینه حفظ محیط زیست مشارکت دهید مانند کاشت گیاهان در باغچه یا گلدان، کاشت درخت در فضای سبز عمومی و نامگذاری آن به نام فرزندتان، آبیاری گیاهان خانگی، آموزش استفاده از وسایل برقی کم مصرف و از همه مهمتر شرکت در امر بازیافت مواد زائد. شاید برداشتن آشغال در اطراف خیابان برای بچهها خطرناک باشد، اما برداشتن آشغال در پارکها به آنها میآموزد چگونه بسیاری از مردم بدون توجه، فضای سبز خود را با ریختن زباله آلوده و ناخوشایند میکنند. بهترین زمان برای انتقال ارزشهای محیط زیستی زمانی است که بچهها در یک موقعیت آموزشی قرار میگیرند. برای مثال هنگامی که با فرزند خود در پارک قدم میزنید و شاهد رفتار نامناسبی مانند انداختن زباله روی زمین میشوید، با استدلال مناسب دلایل نادرست بودن این رفتار و همچنین معرفی رفتار صحیح را برای او توضیح دهید. حتی میتوانید با گذاشتن سطل بازیافت در خانه و ریختن ورقهها، کارهای هنری باطله و... در این سطلها به آنان بیاموزید چگونه مواد غیرضروری خود را بازیافت کنند.
- فضایی برای درست کردن یک باغچه کوچک اختصاص دهید. ساخت باغچهای کوچک در یک قسمت از خانه یا مدرسه برای کاشت گیاهان و تعیین مکانی برای دادن آب و دانه به پرندگان به بچهها کمک میکند تجربه خوبی از توجه به دیگر موجودات زنده کسب کنند.
- تماشای فیلم و مستندهای محیط زیستی. تماشای فیلم و کارتونهای جذاب برای کودکان مفید بوده و خیلی راحتتر و بهتر پیام محیط زیستی این نوع فیلمها و کارتونها را جذب میکنند.