با نگاهی به سیاستهای کشورهایی که به دنبال افزایش جمعیت هستند میتوان یک وجه اشتراک مهم بین تمام این سیاستها مشاهده کرد و آن گنجاندن مشوقهای مالی و اقتصادی در کنار مشوقهای فرهنگی و اقناع خانوادهها برای داشتن فرزندان بیشتر است.
بیشترین وسیله مشوق نرخ باروری که در جهان مرسوم است، به اصطلاح «پاداش نوزاد» نامیده میشود که شامل دستمزد و حقوق بیشتر، معافیت مالیاتی یا سایر امتیازات مالی برای خانوادههای تازه فرزنددار شده است و در بیشتر کشورهایی که با مشکل پیری جمعیت مواجهاند، انجام میشود و البته در حال حاضر اغلب کشورهای جهان به خصوص کشورهای اروپایی و کشورهای آسیایی همچون ژاپن با سیاستهای تشویقی به دنبال افزایش جمعیت هستند.
به طور مثال در فرانسه، ترکیبی از دستمزد اضافی، امتیازات مراقبت کامل از کودک و سایر سیاستهای مشوق برای افزایش نرخ باروری کشور در نظر گرفته شده است.
خانوادههای دارای دو یا سه فرزند برای استفاده از امکانات مختلف در این کشور از تخفیف بهرهمند میشوند. این امکانات شامل بسیاری موارد از بلیت قطار تا بلیت سینما و ... میشود.
کشور ژاپن هم حدود ۳/ ۲۹ میلیون دلار برای تشویق زوجها به بچهدار شدن هزینه میکند. پویشهای تبلیغاتی مشوق در دانمارک و سنگاپور به زوجهای جوان یادآوری میکند که چه مسئولیت اجتماعی مهمی در مورد فرزندآوری دارند.
روسیه هم از جمله کشورهایی است که به خصوص در سالهای اخیر سیاستهای تشویقی گستردهای را برای رشد جمعیت در نظر گرفته است. ولادیمیر پوتین رئیسجمهوری روسیه اعلام کرده است برای فرزند نخست مبلغ ۴۵۰ هزار روبل حدود ۹۰میلیون تومان پرداخت خواهد کرد.
طبق گفته پوتین، خانوادههایی هم که فرزند دوم خود را بهدنیا بیاورند ۶۱۸ هزار روبل چیزی حدود ۱۲۴میلیون تومان از دولت پاداش خواهند گرفت. این مبالغ سرمایه مادری در روسیه خوانده میشود و خانوادهها نمیتوانند آن را صرف خرید خودرو کنند بلکه تنها میتوانند آن را صرف خرید خانه، پرداخت قسط بانکی مربوط به آن یا هزینه تحصیل فرزندان خود کنند. پوتین دستور داده است با توجه به تورم سالانه، هر سال ارقام اعلام شده با توجه به تورم افزایش یابند.
تسویه بدهی خانوادههایی که فرزند سوم خود را به دنیا میآورند از دیگر تدابیری است که ولادیمیر پوتین آنها را برای رشد جمعیت روسیه به اجرا گذاشته است. علاوه بر این قطعه زمینی به مساحت ۶۰۰ متر مربع به ارزش محلی که خانواده مربوطه در آن ساکن است از سوی دولت اهدا خواهد شد.
اینها تنها نمونههایی از تدابیری است که کشورهای خواهان افزایش جمعیت اجرایی میکنند. در کشور ما، اما به رغم تغییر سیاستهای جمعیتی هنوز هیچگونه مشوقی برای خانوادهها در نظر گرفته نشده و همه مشوقها در حد حرف و روی کاغذ باقی مانده است. حالا طرح جوانی جمعیت و تعالی خانواده با وجود تمام حاشیهها و انتقاداتی که برخی اشخاص و چهرههایی همچون وزیر بهداشت به آن وارد کردهاند، مشوقهایی را برای فرزندآوری و حمایت از زوجهای نابارور در نظر گرفته که این مشوقها به طور یقین از نقاط مثبت این طرح به شمار میآید.
در این طرح حدود هشت حکم در حوزه مسکن، ۱۴ حکم در حوزه تسهیلات شغلی، شش حکم در حوزه مشوقهای مالی، ۱۰ حکم در حوزه بهداشت و درمان، ۱۴حکم در حوزه فرهنگسازی و هفت حکم در مورد تسهیلات آموزشی آمده است.
بیمه زوجهای نابارور و رایگان شدن زایمان طبیعی از دیگر نکات مثبت این طرح است. همچنین در این طرح برای دوران بارداری و شیردهی بیمه در نظر گرفته شده است.
اختصاص سهام یکمیلیون تومانی برای نوزادان هر چند با شرایط تورم موجود در جامعه مشوقی بسیار ناچیز، اما نشانهای از توجه به آتیه این نوزادان است. بحث اجرای مرخصی ۹ ماهه زایمان و مرخصی استعلاجی برای نوزادان هم از دیگر موضوعات قابل تأمل در طرح جوانی جمعیت و تعالی خانواده است. علاوه بر اینها در صورتی که خانوادهای صاحب فرزند سوم شود، حتی با وجود یکبار استفاده از تسهیلات مسکن، میتواند برای بار دوم هم از این تسهیلات استفاده کند. خانوادههای دارای سه فرزند و بیشتر هم در حوزه هزینههای ساخت مسکن تسهیلات ویژهای دریافت میکنند، ضمن آنکه تأمین زمین برای این خانوادهها با شرط اجاره ۹۹ ساله است. تمام این موارد، اما بار مالی برای دولت خواهد داشت و ممکن است بر همین اساس هم رأی موافق شورای نگهبان را با خود همراه نکند. اما به راستی آیا میتوان بدون هیچ هزینهای به هدف افزایش نرخ رشد جمعیت دست پیدا کرد؟!