جوان آنلاین: محمدحسن طالبیان عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و پیش‌کسوت حوزه میراث فرهنگی در گفتگو با «جوان» می‌گوید: یلدا سنتی اجتماعی است که ستون فقرات آن خانواده و فامیل و این آیین موجب استحکام روابط خانوادگی و فامیلی است.
به گفته وی یلدا یک سنت اجتماعی دیرینه است و بسیاری از سنت‌های اجتماعی از قبیل جشن‌ها و آیین‌ها با تغییرات فصلی و امور کشاورزی ارتباط دارند. مانند جشن نوروز که آغاز فصل بهار است یا جشن مهرگان که با زمان برداشت محصولات کشاورزی مقارن است. یلدا هم که طولانی‌ترین شب سال بوده شبی است که از فردای آن طول روز افزایش می‌یابد. در واقع در اندیشه یلدا روز اول دی (فردای یلدا) روز تولد خورشید است. کلمه یلدا واژه‌ای سریانی است و هم‌ریشه با ولادت و تولد است که کلماتی عربی هستند. زبان‌های سریانی و عربی هر دو از خانواده‌ی زبان‌های سامی و دارای مشترکات بسیار هستند.
طالبیان با اشاره به اینکه ترویج سنت‌های اجتماعی تقویت روابط اجتماعی و تحکیم مناسبات اجتماعی را به همراه دارد اظهار می‌دارد: یلدا سنتی اجتماعی است که خانواده و فامیل حکم ستون فقرات آن را دارد و این آیین موجب استحکام روابط خانوادگی و فامیلی می‌شود. بی‌تردید از میان ده‌ها آیین و سنت زمستانی رایج در نقاط مختلف ایران، یلدا گسترده‌ترین و ماندگارترین آیین زمستانی ایرانی است.
معاون میراث فرهنگی پیشین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره روند ثبت جهانی یلدا می‌گوید: ثبت جهانی یلدا در فهرست معرف میراث فرهنگی ناملموس بشری در سال ۲۰۲۲ و به صورت مشترک با افغانستان انجام گرفت. البته واضح است که مدیریت پرونده به عهده ایران بود ولی از آنجا که ثبت‌های مشترک برای یونسکو اولویت دارند، یلدا به صورت مشترک به ثبت رسید. ضمن اینکه پیام مهم و روح کنوانسیون ناملموس، صلح و وحدت بین فرهنگ‌ها و کشورهاست و پرونده‌های مشترک از این حیث از ارزش والایی برخوردارند.
این پیش‌کسوت حوزه میراث فرهنگی، در پاسخ به این سؤال که اصالت یلدا را چگونه می‌توان حفظ کرد اظهار می‌دارد: ثبت جهانی میراث فرهنگی ناملموس در چهارچوب کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس انجام می‌گیرد. از منظر کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس (کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو)، میراث فرهنگی ناملموس میراثی زنده و پویا و در حال تغییر مداوم تعریف می‌شود. به همین دلیل اصالت در معنای کنوانسیون ۱۹۷۲ در مورد مصادیق میراث ناملموس فاقد موضوعیت است. کشور‌های عضو کنوانسیون ۲۰۰۳ متعهد به پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس خود و احترام به میراث فرهنگی ناملموس دیگران هستند. مطابق این کنوانسیون پاسداری، کمک به ادامه حیات طبیعی میراث است. تردیدی نیست که حیات طبیعی تمامی سنت‌های اجتماعی به دلیل انطباق آن‌ها با شرایط و اقتضائات روز همواره توأم با تغییر و تطبیق با شرایط جدید است. همین جاست که خلاقیت حاملان میراث فرهنگی تجلی می‌یابد. حاملان میراث ناملموس به مدد خلاقیت خود میراث ناملموس یا میراث زنده را با شرایط روز منطبق می‌کنند و این یعنی تغییر مداوم. بنابراین اصالت به معنایی که در مورد میراث ملموس در ذهن ماست در کنوانسیون ۲۰۰۳ به کار نمی‌رود.
به اعتقاد وی حفظ هویت به معنای یا مستلزم حفظ اصالت سنت بدون احتساب خلاقیت با ارزش نسل‌ها در طول زمان نیست. بخشی از هویت ما ایرانی‌ها، آداب و رسوم و آیین‌های اجتماعی ماست. تلاش برای حفظ و ترویج گونه‌ای منسوخ از میراث فرهنگی ناملموس که پویایی و ارزش‌های نسل‌ها را به همراه ندارد شناکردن بر خلاف جریان آب و کاری بیهوده است. مسلماً نام هر میراث ناملموس جزیی از هویت جدایی ناپذیر از آن عنصر میراثی است که ریشه تاریخی و مردمی و معنایی دارد و ثبت ملی و جهانی اثر نیز بر مبنای آن صورت می‌گیرد.
