جوان آنلاین: واردات بنزین به لحاظ اقتصادی، سیاسی و امنیتی عاری از مسئله نیست، چه آنکه در وهله اول، عدم‌النفع بالایی را بر کشور تحمیل می‌کند. علاوه بر آن، وابستگی به واردات این محصول راهبردی به لحاظ امنیت انرژی به نفع کشور نیست. متهم ردیف اول ناترازی بنزین کشور نیز ایران‌خودرو و سایپا به واسطه ساخت خودرو‌های بی‌کیفیت و البته گران با مصرف سوخت بالا هستند، ولی تاکنون احتمالاً به دلیل «تعارض منافع» برخی خواص، برخورد جدی با آن‌ها صورت نگرفته است. برای مدیریت مؤثر مصرف بنزین، اولویت دادن به بهبود بهره‌وری سوخت از طریق اسقاط خودرو‌های ناکارآمد و افزایش استفاده از خودرو‌های سوخت جایگزین بسیار مهم است.
بنا بر برخی پیش‌بینی‌ها، با روند فعلی ایران در ۱۰سال آینده نیاز به واردات روزانه ۱۱۰میلیون لیتر بنزین خواهد داشت، یعنی درآمد صادرات روزانه یک‌میلیون بشکه نفت ایران با قیمت ۷۰دلار باید صرف واردات بنزین شود که فاجعه‌آفرین خواهد بود. به باور کارشناسان، خودرو‌های بی‌کیفیت و با مصرف بالا و عدم‌اسقاط خودرو‌های فرسوده و از‌رده‌خارج عامل مهمی در افزایش میزان مصرف بنزین در کشور هستند، بنابراین لازم است دولت چاره‌اندیشی عاجلی برای این موضوعات داشته باشد تا از بروز معضلات لاینحل در آینده نزدیک جلوگیری به عمل آورد. در همین ارتباط، جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش کشور گفته است، روند فعلی مصرف بنزین را نمی‌توان با احداث پالایشگاه و پتروپالایشگاه و افزایش تولید بنزین مدیریت کرد. به اعتقاد وی، در صورت ادامه روند فعلی مصرف بنزین در کشور، ما به ناترازی بنزین خواهیم رسید و واردکننده خواهیم شد.
یکی از عوامل مهم در ناترازی مصرف بنزین عدم‌تمرکز بر افزایش ظرفیت و تنوع سبد سوخت برای خودرو‌های سواری است. در حال حاضر، بنزین به عنوان سوخت غالب خودرو‌های شخصی با گزینه‌های محدود برای منابع سوخت جایگزین باقی مانده است. این تنوع محدود، ناترازی را تداوم می‌بخشد و از پیشرفت به سمت یک ترکیب انرژی پایدارتر جلوگیری می‌کند. در مقابل، بسیاری از کشور‌های دیگر پیشرفت‌های قابل توجهی در ترویج سوخت‌های جایگزین مانند خودرو‌های برقی و دوگانه‌سوز داشته‌اند. با اولویت‌بندی توسعه و پذیرش این خودروها، ایران می‌تواند وابستگی خود را به بنزین به حداقل برساند و انتشار کربن را کاهش دهد.
همچنین عدم‌اسقاط خودرو‌های فرسوده، موضوع مصرف بنزین را تشدید می‌کند. درصد قابل توجهی از خودرو‌های ایران دیگر برای مصرف سوخت کارآمد مناسب نیستند که یک‌پنجم کل جمعیت وسایل نقلیه را تشکیل می‌دهد. این خودرو‌های فرسوده نسبت به مدل‌های جدیدتر تولیدشده در کارخانه‌های خودروسازی جهان، نرخ مصرف سوخت بالاتری دارند و به افزایش مصرف بنزین کمک می‌کنند. علاوه بر این، تعداد زیادی خودرو‌های فرسوده در کشور وجود دارد که این مشکل را تشدید می‌کند. عدم‌تأکید بر اسقاط این خودرو‌های فرسوده و استفاده مداوم از آن‌ها حتی در صنعت حمل‌ونقل، مصرف بنزین را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
برای مدیریت مؤثر مصرف بنزین، رسیدگی به موضوع خودرو‌های پرمصرف و اولویت‌بندی اسقاط خودرو‌های فرسوده بسیار مهم است. با اجرای سیاست‌هایی که افراد را تشویق می‌کند تا خودرو‌های ناکارآمد خود را بازنشسته و آن‌ها را با مدل‌های کم‌مصرف‌تر جایگزین کنند، می‌توان پیشرفت چشمگیری در کاهش مصرف بنزین داشت. علاوه بر این، افزایش پذیرش خودرو‌های برقی و دوگانه‌سوز گامی حیاتی در جهت تنوع‌بخشی به سبد سوخت خودرو‌های سواری است. این خودروها جایگزین‌هایی را ارائه می‌دهند که مصرف بنزین را به حداقل می‌رساند و استفاده از منابع انرژی پاک‌تر را ترویج می‌کند. در نتیجه، ناترازی در تولید و مصرف بنزین در زمینه استفاده از سوخت خودرو‌های شخصی یک چالش مهم برای ایران است. عدم‌توسعه ظرفیت پالایشگاه‌ها، تأثیر همه‌گیری کووید ۱۹، تمرکز ناکافی بر تنوع‌بخشی و اسقاط خودرو‌های فرسوده، همگی به این ناترازی کمک می‌کنند، اما مسئله اصلی در مصرف بالا، وضعیت صنعت خودروسازی کشور و وضعیت اسفبار مصرف بسیار بالای بنزین در خودرو‌های موجود در بازار ایران است. برای مدیریت مؤثر مصرف بنزین، اولویت دادن به بهبود بهره‌وری سوخت از طریق اسقاط خودرو‌های ناکارآمد و افزایش استفاده از خودرو‌های سوخت جایگزین بسیار مهم است. با اجرای این اقدامات، ایران می‌تواند وابستگی خود را به بنزین کاهش دهد و راه را برای آینده انرژی پایدارتر هموار کند.
جهانبخش امینی، عضو کمیسیون انرژی ادوار مجلس شورای اسلامی در گفتگو با «جوان» با اشاره به این موضوع که مسئله ناترازی بنزین به لحاظ اقتصادی و اجتماعی ما را با مشکل مواجه کرده است، تصریح کرد: مصرف مدیریت نشده بنزین خسارت‌های زیادی به دنبال دارد که یکی از آن‌ها بیماری‌هایی است که بر اثر افزایش آلایندگی‌ها بروز می‌کنند و مشکل‌ساز شده‌اند.
امینی توضیح داد: CNG تاکنون کمک زیادی به کشور در حوزه سوخت کرده است. استفاده حداکثری از ظرفیت این سوخت می‌تواند در شرایط فعلی کمک کننده باشد. افزایش ظرفیت CNG کشور اقدام درستی است و باید با جدیت دنبال شود.
وی ادامه داد: اگر CNG در کشورمان استفاده نمی‌شد، قطعاً افزایش مصرف بنزین بیشتر از این‌ها می‌بود و با مشکلات حادتری در حوزه بنزین مواجه می‌شدیم. CNG توانسته است مشکلات را کمتر کند.
این عضو کمیسیون انرژی ادوار مجلس خاطرنشان کرد: با توجه به منابع گازی که در کشور داریم، اگر بتوانیم ظرفیت CNG را افزایش دهیم، گام بزرگی در حوزه سوخت‌رسانی در کشور برمی‌داریم و این امر به تعادل بخشی به مصرف بنزین در کشور کمک می‌کند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: تنوع‌بخشی به سبد سوختی کشور اهمیت بالایی دارد. در همین راستا اگر می‌خواهیم ظرفیت CNG کشور را افزایش دهیم، باید با برنامه‌ریزی‌های دقیق پیش برویم. به طور مثال، الان با توجه به هزینه‌های بالای احداث جایگاه‌های CNG در کشور، بخش خصوصی تمایلی به مشارکت در این پروژه‌ها ندارد، باید حمایت‌هایی در این بخش‌ها در نظر بگیریم تا بخش خصوصی انگیزه‌ای برای مشارکت داشته باشد.
امینی گفت: قبلاً دولت مساعدتی در حوزه تجهیز جایگاه‌های CNG انجام می‌داد که انگیزه بالایی برای سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کرد. لازم است دولت در شهر‌های خاص حمایت‌هایی را در ارتباط با تجهیز و راه‌اندازی جایگاه‌های CNG در نظر بگیرد.
عضو کمیسیون انرژی ادوار مجلس گفت: اگر از افزایش ظرفیت پالایشی کشور در حوزه صادرات استفاده کنیم، نفع بالایی برای‌مان خواهد داشت. صادرات بنزین سودآوری بالایی برای کشور دارد و باید بتوانیم از ظرفیت‌های موجود در این زمینه بهره ببریم. استانداردسازی خودروها و منطقی‌کردن مصرف در کنار افزایش تولید باید در دستور کار باشد.
جهانبخش امینی در خصوص رویکرد دولت قبلی مبنی بر اینکه تبدیل نفت به بنزین ضرورتی ندارد و غفلتی که در حوزه افزایش ظرفیت CNG کشور داشت، گفت: قطعاً اثرگذاری سیاست‌ها در طول زمان مشخص می‌شود. وقتی انجام برخی پروژه‌ها متوقف می‌شود، بعداً اثراتی در جامعه دارد. متوقف شدن پروژه‌های پالایشی و عدم‌گسترش ظرفیت CNG کشور در دولت قبلی حتماً در بروز شرایط فعلی تأثیرگذار بوده است. در مقطعی انگیزه‌ای برای گسترش زیرساخت‌های تولید بنزین در کشور وجود نداشت و تبعاتش را الان در جامعه می‌بینیم.
وی در ادامه گفت: در برخی موارد خاص صادرات نفت و گاز به صورت خام برای‌مان به لحاظ دیپلماسی و استراتژیک اهمیت دارد، اما به طور کلی، هیچ عقل سلیمی نمی‌پذیرد که ما به صادرات مواد خام بپردازیم و دیگران آن را به فرآورده تبدیل کنند و از ارزش افزوده‌ای که به وجود می‌آید، بهره ببرند. همواره توصیه‌های مقام معظم رهبری نیز بر این بوده است که به توسعه پتروپالایشگاه بپردازیم و صنایع پایین‌دستی پتروشیمی‌ها را گسترش دهیم.
جمع‌بندی
با توجه به حرکت صنعت خودرو در مسیر ناصحیح و تحمیل گرانی و نارضایتی، باید اصلاح اساسی در ساختار این صنعت صورت گیرد. طبعاً چنین رویه‌ای نیازمند اراده‌ای واقعی است تا یک بار برای همیشه این صنعت را از لوث فساد و ناکارآمدی نجات دهد. آنچه مهم است اینکه ترجیح دادن منافع جمعی به منفعت یک گروه اندک، اما پرنفوذ است. طبق بند هشتم فرمان رئیس‌جمهور که ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ صادر شد، باید «واگذاری مدیریت دولتی شرکت‌های خودروسازی ایران‌خودرو و سایپا حداکثر طی شش ماه آینده به بخش غیردولتی» تعیین تکلیف می‌شد، اما نشد!
