علل زنجيره پيروزي‌هاي ارتش عراق از آمرلي و جرف‌النصر تا بيجي

جوان آنلاين: ارتش عراق روز جمعه موفق شد شهر استراتژيک بيجي را زير اشغال داعش آزاد سازد. اين سومين پيروزي بزرگ ارتش عراق بعد از آزادسازي جرف الصخر (که اکنون به جرف النصر تغيير نام يافته است) و آمرلي محسوب مي شود و زمينه را براي پيروزي هاي بعدي از جمله آزادسازي پالايشگاه بيجي و تکريت فراهم مي سازد.

بر اين اساس مي توان گفت ورق تحولات در عراق برگشته و نيروهاي داعش که زماني در موقعيت تهاجمي قرار گرفته بودند، اکنون کاملا در موقعيت دفاعي قرار گرفته و توسل به اقداماتي چون مين گذاري راهها و مناطق تحت اشغال نيز نمي تواند آنها را از شکست در برابر نيروهاي ارتشي و مردمي عراق نجات دهد. بر اين اساس با روندي که آغاز شده مي توان پيش بيني کرد که شکست هاي سنگين ديگري در انتظار دولت خودخوانده داعش است.

حال سوال اين است که چه عواملي يا تحولاتي موجب شده است که ورق تحولات در عراق به نفع دولت و ارتش اين کشور رقم بخورد و داعشي ها که تصويري هيولايي از خود نشان داده و ترس بر اندام عراقي ها و غير عراقي ها انداخته بودند، اکنون در موضع دفاعي قرار بگيرند و روز به روز شکست هاي جديدي را متحمل شوند؟

در پاسخ به اين سوال به چند عامل مي توان اشاره کرد :

نخست اينکه به محض سقوط غافلگير کننده موصل بدست داعش و امکان پيشروي هاي آن به ساير مناطق از جمله بغداد براي سرنگوني دولت و نظام سياسي جديد اين کشور، فرمان بسيج عمومي ( با توجه به وضعيت شکنندگي ارتش و احتمال نفوذ نيروهاي بعثي در آن) به پشتوانه فتواي جهاد مرجعيت صادر شد و اين امکان را براي دولت عراق فراهم کرد که نيروهاي با انگيزه و تازه نفسي را وارد جنگ داعش کند. از اين ديد اگر دخالت به موقع مرجعيت و همکاري سازنده دولت و ارتش نبود امکان کسب پيروزي ها حداقل در اين فرصت چند ماهه امکان پذير نمي شد.

نکته قابل توجه مهمي که در اين زمينه وجود دارد و تاحدودي در آزادسازي شهربيجي نيز تاثير گذار بوده، رويکرد دولت عراق در بکارگيري نيروهاي محلي هر استان در دفاع از همان استان است و رعايت اين ملاحظه در استان هاي سني نشين از اين جهت حائز اهميت است که اولا موجب استفاده از مزيت نسبي نيروهاي محلي در اشراف اطلاعاتي و آشنايي بر منطقه مي شود و دوم اينکه مانع از اين مي شود که داعش خود را نماينده و مدافع اهل سنت جا بزند و يا اينکه حاميان خارجي آن دولت و ارتش عراق را به سني کشي متهم کنند.

دوم اينکه تشکيل دولت جديد براساس توزيع متناسب و عادلانه قدرت و فرصت ها مانع از اين شده است که احزاب و گروههاي سياسي سني بخواهند از داعش و ديگر گروههاي افراطي براي اعمال فشار بر دولت مرکزي استفاده کنند ضمن اينکه با گذشت زمان خطر داعش براي سني هاي عراق و حاميان عربي آنها نيز آشکار شده است به گونه اي که بيشترين قربانيان داعش در هفته ها و روزهاي اخير از خود سني ها بخصوص از عشيره البونمر بوده است. علاوه بر اين هر چند تصور مي شود برخي از کشورهاي عربي مانند قطر کماکان به حمايت هاي خود ازداعش ادامه مي دهند اما عربستان و همپيمانان منطقه اي آن يعني دولت السيسي در معرض دور جديد حملات و تهديدهاي داعش قرار گرفته اند و در اين راستا ابوبکر البغدادي در نوار صوتي اخير خود ضمن اينکه به صراحت عربستان را به جنگ طلبيده بلکه از نيت خود براي گسترش دامنه قلمرو دولت خودخوانده خود در مناطق متصرفه عراق و سوريه به کشورهاي مانند مصر، الجزاير، ليبي و يمن خبر داده است.

سوم اينکه برخي شواهد از ايجاد اختلافات و شکاف هاي داخلي در داخل داعش وهمچنين از بي اعتمادي ابوبکر البغدادي به عناصر عراقي اين گروه حکايت دارد که اين مسئله نيز انسجام گروهي اين سازمان را تضعيف مي کند و توان ان را به تحليل مي برد. از جمله شاخص هاي موجود در اين زمينه اين است که ابوبکر البغدادي در اظهارات اخير خود با اذعان به نفوذ دستگاه اطلاعات دولت عراق به داخل داعش واگذاري سمت به عراقي ها را متوقف و آنان را از رده هاي مياني فرماندهي در داعش برکنار کرده و در عين حال مسئوليت کشته شدن 2000 نيروي عضو اين گروه را به گردن اعضاي عراقي اين گروه انداخته است که اين برخوردها نيز واکنش متقابل اين افراد را در پي داشته است. براين اساس از اختلافات داخلي داعش به عنوان يکي ازعوامل شکست هاي پي در پي اين گروه نام برده مي شود.

در مجموع مي توان گفت که پيروزي هاي ارتش عراق و يا شکست هاي داعش محصول تحولات ساختاري در هر دو حوزه بوده و بر همين اساس به نظر مي رسد همين روند در آينده نيز ادامه خواهد يافت و از اين لحاظ مي توان گفت ناقوس آزادسازي ديگر مناطق تحت تسلط داعش در عراق از هم اکنون به صدا در آمده است. آنچه اين اميدواري را تقويت مي کند اين است که دولت و ارتش عراق ابتکار عمل جنگ با داعش را در اختيار گرفته و تنها در موارد مقتضي از پشتيباني هوايي و آموزشي اعضاي ائتلاف بهره مي گيرد. بي ترديد اگر دولت عراق ابتکار عمل را در دست نمي گرفت اعضاي ائتلاف به اصطلاح ضد داعش و در راس آن امريکا کماکان به بهره برداري ابزاري خود از اين گروه ادامه مي داد.

البته امريکا و ديگر اعضاي ائتلاف همين نگاه ابزاري به ائتلاف ضداعش را در خصوص بحران سوريه ادامه مي دهند کما اينکه برخي شواهد از احياي طرح براندازي دولت سوريه در پوشش مبارزه با داعش حکايت دارد اما ظاهرا اعضاي ائتلاف به اين جمع بندي رسيده اند که به استفاده ابزاري خود از داعش در عراق پايان بدهند که اين مسئله اميد به نابودي داعش در عراق را تسريع مي کند.