دبیرکل ناتو که طی دو سال اخیر بارها از پیروزی قطعی اوکراین بر روسیه و حتی عضویت صددرصدی کییف در پیمان آتلانتیک شمالی خبر داده بود، این روزها اوضاع رو به راهی ندارد! ینس استولتنبرگ اخیراً اعتراف کرده که وضعیت برای ارتش اوکراین در میدان نبرد با روسیه «شدیداً دشوار» شده و متحدان غربی کییف نباید قدرت نظامی مسکو را دست کم بگیرند. نکته مهمتر اینکه استولتنبرگ به صورت مصداقی، از شکست ضدحمله اوکراین علیه روسیه پرده برداشته و ادعای زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین مبنی بر مؤثر بودن این ضد حمله را در عمل به چالش کشیده است.
نباید فراموش کرد که استولتنبرگ تبحر زیادی در لاپوشانی اختلافات داخلی اعضای ناتو با یکدیگر داشته و حتی در دوران ریاست جمهوری ترامپ که منازعات دو سوی آتلانتیک به نقطه اوج خود رسیده بود، بارها کلیت وجود این منازعات را منکر شده یا به سادهسازی آنها پرداخته بود. اکنون در یکی از حساسترین برهههای حیات ناتو و در حالی که جنگ اوکراین به فاز نهایی و تعیینکننده خود نزدیک میشود، دبیرکل نروژی ناتو صراحتاً نگرانی خود را بابت دستکم گرفتن قدرت نظامی روسیه توسط اعضای پیمان آتلانتیک شمالی ابراز میکند. بدیهی است که هیچ یک از ۲۹ عضو ناتو قدرت میدانی روسها را در جنگ اوکراین نادیده نگرفتهاند، بنابراین باید در فرامتن و ماورای مواضع اخیر استولتنبرگ به دنبال مؤلفههای مهم دیگری بود!
واقعیت این است که اکثریت قریب به اتفاق اعضای ناتو به این جمعبندی رسیدهاند که جنگ اوکراین وارد فاز فرسایشی (از نوع سلبی) شده و گذشت زمان به سود منافع میدانی و فرامتنی ناتو در این آوردگاه نیست. حتی کار به جایی رسیده که جو بایدن و مقامات امریکایی پیشنهاداتی را به صورت غیررسمی با هدف پایان دادن به جنگ اوکراین و مدیریت هزینههای شکست مشترک کییف-ناتو به طرف روسی ارائه دادهاند. بخش مهمی از نگرانی دبیرکل ناتو، معطوف به شرایط پساجنگ اوکراین و اختلافات عدیدهای است که میان اعضای پیمان آتلانتیک شمالی بر سر اصالت و اجزای این منازعه رخ داده است. طی دو سال اخیر برخی اعضای ناتو نسبت به یکهتازی امریکا و انگلیس در ترسیم سیاستهای جنگ اوکراین اعتراض داشتند. همچنین دوکشور فرانسه و آلمان نیز از سوی کشورهایی مانند اسپانیا، مجارستان، بلغارستان و ایتالیا متهم به دوگانگی و سردرگمی در مواضع خود (در ابعاد ماهوی و عملیاتی جنگ اوکراین) شدند.
اصلیترین نگرانی دبیرکل ناتو در برهه کنونی، به چالش کشیده شدن آتلانتیسیسم در ابعاد ساختاری و مصداقی است. سران پیمان آتلانتیک شمالی طی یک سال اول جنگ اوکراین تصور میکردند این منازعه، تبدیل به اسم رمز بازتعریف و احیای ناتو و تبدیل آن به اصلیترین منظومه امنیتی در نظام بینالملل خواهد شد، اما به نظر میرسد این پیشفرض سادهانگارانه به مراتب زودتر از حد تصور سران پیمان آتلانتیک شمالی به چالش کشیده شده است. اکنون جنگ اوکراین به جای اسم رمز اتحاد، به نماد واگرایی در ناتو تبدیل شده و بخش عمدهای از منازعات درون آتلانتیکی که به دلیل شرایط جنگی لاپوشانی شده و قدرت تبلور پیدا نکرده بوده، قطعاً در آیندهای نزدیک خود را مسجل و نمایان خواهد ساخت.